فهرست مطالب

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………… 1

 

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-2- بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………….. 4

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 6

1-4- اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-5- چارچوب نظری تحقیق ………………………………………………………………………………………………….. 8

1-6- فرضیه ­های تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-7- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای اصلی تحقیق ……………………………………………………………… 10

1-7-1- ظرفیت جذب دانش ………………………………………………………………………………………….. 10

1-7-2- نوآوری ………………………………………………………………………………………………………………… 10

1-7-3- انعطاف پذیری……………………………………………………………………………………………………….. 11

1-8- قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………. 12

1- 8- 1- قلمرو موضوعی تحقیق ……………………………………………………………………………………. 12

1- 8- 2- قلمرو مکانی تحقیق ………………………………………………………………………………………… 12

1- 8- 3- قلمرو زمانی تحقیق ………………………………………………………………………………………… 12

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

بخش اول: ظرفیت جذب دانش

2-1- ظرفیت جذب دانش …………………………………………………………………………………………………….. 15

2-1-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….. 15

2-1-2- مفهوم ظرفیت جذب دانش …………………………………………………………………………………. 16

2-1-3- اهمیت و ضرورت جذب دانش …………………………………………………………………………… 20

2- 1- 3- 1- اهمیت نیاز به جذب دانش برای حوزه های خدماتی و دولتی ……………………… 21

2- 1- 3- 2- اهمیت نیاز به جذب دانش برای بخش خصوصی ………………………………………. 23

2-1-4- عوامل موثر بر ظرفیت جذب دانش ……………………………………………………………………………. 24

2- 1- 4- 1- دانش مرتبط گذشته ……………………………………………………………………………….. 25

2- 1- 4- 2- ظرفیت جذب اعضای سازمان …………………………………………………………………. 26

2- 1- 4- 3- سطح تحصیلات و درجات دانشگاهی پرسنل ……………………………………………. 26

2- 1- 4- 4- تاثیر ظرفیت جذب دانش بر تنوع در سوابق پرسنل ……………………………………. 27

2- 1- 4- 5- پیمایش محیط ……………………………………………………………………………………….. 27

2- 1- 4- 6- جو ارتباطات ………………………………………………………………………………………… 27

2- 1- 4- 7- هزینه های انجام شده در تحقیق و توسعه …………………………………………………. 28

2- 1- 4- 8- تاثیر ذهنیت مشترك ……………………………………………………………………………….. 28

2-1- 5- رابطه بین ظرفیت جذب فردی و سازمانی …………………………………………………………….. 30

1-1-6- ابعاد ظرفیت جذب …………………………………………………………………………………………….. 31

2-1-7- شاخص های ظرفیت جذب دانش ……………………………………………………………………….. 33

 

بخش دوم: نوآوری

2-2- نوآوری ………………………………………………………………………………………………………………………. 36

2-2-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….. 36

2-2-2- مفهوم نوآوری …………………………………………………………………………………………………… 36

2-2-3- اهمیت و ضرورت  نوآوری ………………………………………………………………………………… 39

2-2-4- رویکرد های نوآوری ………………………………………………………………………………………….. 40

2-2-5- عوامل موثر بر نوآوری سازمانی …………………………………………………………………………… 41

2- 2- 5- 1- مدیریت دانش ………………………………………………………………………………………. 41

2- 2- 5- 2- یادگیری سازمانی …………………………………………………………………………………… 42

2- 2- 5- 3- سرمایه فکری ………………………………………………………………………………………… 43

2- 2- 5- 4- سبک رهبری تحول آفرین ………………………………………………………………………. 44

2- 2- 5- 5- ساختار سازمانی …………………………………………………………………………………….. 44

2- 2- 5- 6- فرهنگ سازمانی …………………………………………………………………………………….. 45

2- 2- 5- 7- جو سازمانی ………………………………………………………………………………………….. 46

2- 2- 6- مولفه های نوآوری سازمانی ………………………………………………………………………………. 47

2- 2- 6- 1- نوآوری تولیدی …………………………………………………………………………………….. 47

2- 2- 6- 2- نوآوری فرایندی ……………………………………………………………………………………. 48

2- 2- 6- 3- نوآوری اداری ……………………………………………………………………………………….. 48

2-2-7- ابعاد نوآوری ……………………………………………………………………………………………………… 49

2-2-8- مدل های نوآوری ………………………………………………………………………………………………. 51

2-2-9- نوآوری در رسانه ……………………………………………………………………………………………….. 52

2- 2- 9- 1- ویژگى هاى یک سازمان رسانه اى خلاق و نوآور ………………………………………. 52

2- 2- 9- 2- انواع نوآوری در رسانه …………………………………………………………………………… 53

2- 2- 9- 2- 1- نوآوری در اهداف و خط مشی های عمومی ………………………………………… 54

2- 2- 9- 2- 2- نوآوری در راهبردها …………………………………………………………………………. 54

2- 2- 9- 2- 3- نوآوری در اجرای سیاست ها …………………………………………………………….. 55

2-2-10- نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………….. 56

 

بخش سوم: انعطاف پذیری (چابکی سازمانی)

2-3- انعطاف پذیری …………………………………………………………………………………………………………….. 58

2-3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….. 58

2-3-2- تعاریف و مفاهیم انعطاف پذیری (چابکی) ……………………………………………………………. 58

 

2-3-3- اهمیت و ضرورت  انعطاف پذیری ………………………………………………………………………. 62

2- 3- 4- اصول طراحی سازمان منعطف …………………………………………………………………………… 64

2- 3- 5- ابعاد انعطاف پذیری …………………………………………………………………………………………. 65

2- 3- 6- مدل های مفهومی برای سازمان منعطف (چابک) …………………………………………………. 67

2- 3- 7- نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………….. 71

 

بخش چهارم: پیشینه تحقیق

2-4- پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………. 73

2-4-1- پیشینه مطالعاتی در ایران ……………………………………………………………………………………… 73

2-4-2- پیشینه مطالعاتی در خارج از کشور ………………………………………………………………………. 75

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………… 83

3-2- فرایند اجرای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………. 84

3-3- روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….. 84

3-3-1- جامعه و نمونه آماری …………………………………………………………………………………………. 85

3-4- روش­ها و ابزار جمع­آوری داده ­ها …………………………………………………………………………………… 87

3-4-1- پرسشنامه جذب دانش  سازمان …………………………………………………………………………… 87

3-4-2- پرسشنامه نوآوری سازمانی …………………………………………………………………………………. 87

3-4-3- پرسشنامه انعطاف پذیری سازمانی ……………………………………………………………………….. 87

3- 5- روایی و پایایی ابزار اندازه ­گیری ……………………………………………………………………………………. 87

3- 5-1- روایی ……………………………………………………………………………………………………………… 88

3- 5-2- پایایی ……………………………………………………………………………………………………………… 88

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………… 89

 

فصل چهارم: تجزیه و­تحلیل داده ­ها

4-1- مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………. 92

4-2- توصیف متغیر­های تحقیق ……………………………………………………………………………………………… 92

4-3- بررسی نرمال بودن متغیرهای تحقیق ………………………………………………………………………………. 97

4-4- بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق ………………………………………………………………………………….. 98

4- 5- تشخیص هم خطی بودن متغیرهای مستقل با یکدیگر ……………………………………………………. 100

4- 6- آزمون فرضیه های تحقیق ………………………………………………………………………………………….. 102

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………. 110

5-2- نتایج آمار توصیفی …………………………………………………………………………………………………….. 110

5-2-1- توصیف متغیر ظرفیت جذب دانش …………………………………………………………………….. 110

5-2-2- توصیف متغیر نوآوری ………………………………………………………………………………………. 110

5-2-3- توصیف متغیر انعطاف پذیری ……………………………………………………………………………  110

5-3- نتایج آزمون فرضیه ها ………………………………………………………………………………………………… 111

5-4- پیشنهاداتی در راستای نتایج تحقیق ………………………………………………………………………………. 114

5-5- پیشنهاداتی برای محققین آینده …………………………………………………………………………………….. 116

5-6- محدودیت­های تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 118

 

فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………………… 119

 

پیوست ها

پیوست 1 …………………………………………………………………………………………………………………………… 135

پیوست 2……………………………………………………………………………………………………………………………. 162

 

چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………….. 170

 

فهرست جداول

 

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

جدول 2-1- خلاصه تعاریف و مفاهیم ظرفیت جذب دانش ……………………………………………………… 19

جدول  2-2- عناصر و مولفه های تعیین کننده ظرفیت جذب …………………………………………………….. 30

جدول 2-3- مولفه ها و ابعاد مرتبط با ظرفیت جذب دانش ……………………………………………………….. 32

جدول 2- 4- خلاصه تعاریف و مفاهیم نوآوری ………………………………………………………………………. 38

جدول 2-5- خلاصه تعاریف و مفاهیم انعطاف پذیری “چابکی سازمانی” …………………………………… 61

جدول 2-6- پیشینه ظرفیت جذب…………………………………………………………………………………………… 80

جدول 3- 1-  جامعه و نمونه آماری به تفكیك  معاونت های صدا و سیما ………………………………….. 86

جدول 3- 2- آلفای کرانباخ …………………………………………………………………………………………………… 89

جدول 4- 1- توصیف متغیر انعطاف پذیری …………………………………………………………………………….. 92

جدول 4- 2- توصیف سازه های انعطاف پذیری ……………………………………………………………………… 93

جدول 4- 3- توصیف متغیر نوآوری ………………………………………………………………………………………. 94

جدول 4- 4- توصیف متغیر ظرفیت جذب دانش  ……………………………………………………………………. 95

جدول 4- 5- توصیف متغیر سازه های ظرفیت جذب دانش ……………………………………………………… 96

جدول 4- 6- آزمون كولموگروف- اسمیرنف برای متغیرهای تحقیق ………………………………………….. 97

جدول 4 -7- آزمون كولموگروف- اسمیرنف برای متغیر وابسته تحقیق ………………………………………. 98

جدول 4-8- آزمون تی تست تک نمونه ای برای متغیرهای تحقیق …………………………………………….. 98

جدول 4- 9- آماره دوربین- واتسون ………………………………………………………………………………………. 99

جدول 4-10- ضرایب و آماره های عامل تورم واریانس و مقادیر قابل اغماض برای ظرفیت جذب دانش  با نوآوری انعطاف پذیری …………………………………………………………………………………………………….. 100

جدول 4- 11- تحلیل واریانس رگرسیون بین نوآوری و جذب دانش ……………………………………….. 101

جدول 4-12- تحلیل واریانس رگرسیون بین انعطاف پذیری و جذب دانش ………………………………. 101

جدول 4-13- ضرایب همبستگی پیرسون بین متغیر وابسته و متغیرهای مستقل ………………………….. 101

جدول 4-14- آزمون رگرسیون بین ظرفیت جذب دانش و نوآوری ………………………………………….. 102

جدول 4- 15- آزمون رگرسیون بین اکتساب دانش و نوآوری ………………………………………………….. 102

جدول 4- 16- آزمون رگرسیون بین ادغام دانش و نوآوری ……………………………………………………… 103

جدول 4-17- آزمون رگرسیون بین تبدیل دانش و نوآوری ……………………………………………………… 103

جدول 4-18- آزمون رگرسیون بین به کارگیری دانش و نوآوری ……………………………………………… 104

جدول 4-19- آزمون رگرسیون بین ظرفیت جذب دانش و انعطاف پذیری ………………………………… 104

جدول 4-20- آزمون رگرسیون بین ابعاد ظرفیت دانش و انعطاف پذیری ………………………………….. 105

جدول 4-21- آزمون رگرسیون بین اکتساب دانش و انعطاف پذیری …………………………………………. 105

جدول 4-22- آزمون رگرسیون بین ادغام دانش و انعطاف پذیری …………………………………………….. 106

جدول 4-23- آزمون رگرسیون بین تبدیل دانش و انعطاف پذیری ……………………………………………. 107

جدول 4-24- آزمون رگرسیون بین به کارگیری دانش و انعطاف پذیری ……………………………………. 107

 

فهرست نمودارها

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

نمودار 2-1- فرایند یادگیری سازمانی گومز و همکاران …………………………………………………………….. 34

نمودار 4- 1- هیستوگرام متغیر انعطاف پذیری …………………………………………………………………………. 93

نمودار 4- 2- هیستوگرام متغیر نوآوری …………………………………………………………………………………… 95

نمودار 4- 3- هیستوگرام متغیر ظرفیت جذب دانش …………………………………………………………………. 96

 

فهرست اشکال

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه

شکل 1-1- برگرفته از مدل تحلیلی تحقیق ………………………………………………………………………………… 9

شکل 2-1- عوامل موثر بر نوآوری سازمانی …………………………………………………………………………….. 47

شکل 2-2- مولفه های نوآوری سازمانی …………………………………………………………………………………. 49

شکل 2-3- ابعاد چابکی از دیدگاه نظام مند……………………………………………………………………………… 67

شکل2-4- مدل چابکی سازمانی یوسف و همکاران …………………………………………………………………. 69

شکل 2-5- مدل چابکی سازمانی شریفی و ژانگ …………………………………………………………………….. 70

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی نقش جذب دانش در نوآوری و انعطاف پذیری و همچنین چابکی واحدهای سازمان صدا و سیمای مرکز گیلان است. با توجه به اهمیت کسب اطلاعات در جامعه رقابتی امروز، جذب دانش برای استفاده کارکنان و سازمان امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. ظرفیت جذب دانش را توانایی یک سازمان در یادگیری از یک سازمان دیگر تعریف نموده اند، از طرفی نوآوری فرایندی است که در آن دانش با هدف خلق دانش جدید کسب، تسهیم و تلفیق می شود تا خدمات جدیدی به مخاطب ارائه شود. همچنین انعطاف پذیری را به عنوان شاخص ارتباط دهنده بین سیستم و محیط خارجی اش برای شناخت درجه پویایی سیستم و نیز به عنوان توانایی تغییر و سازگاری می توان در نظر گرفت. مطالعات مختلف نشان داده است که مفهوم جذب دانش ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با نوآوری و انعطاف پذیری داشته و سازمان ها را برای رویارویی با چالش ها و بهبود عملکرد نوآورانه و رسیدن به موفقیت همراهی می کند. با توجه به اینکه هدف این تحقیق، مطالعه نقش جذب دانش در نوآوری و انعطاف پذیری سازمان صدا و سیمای مرکز گیلان است، روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری مورد نظر 35 واحد صدا و سیمای مرکز گیلان بوده که موضوع تحقیق در آن ها مصداق پیدا می کند. با بهره گرفتن از نمونه گیری غیر احتمالی در دسترس، 32 واحد با بهره گرفتن از فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شده اند. ابزار جمع آوری داده ها برای سنجش متغیرها،    پرسشنامه های استاندارد است که پایایی ابزار با بهره گرفتن از آلفای کرانباخ برای پرسشنامه ظرفیت جذب دانش 94/0 و پرسشنامه نوآوری سازمانی 95/0و پرسشنامه انعطاف پذیری سازمانی96/0 محاسبه گردید. داده های به  دست آمده با نرم افزار SPSS18 تجزیه و تحلیل گردید و نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که ظرفیت جذب دانش و ابعاد آن بر نوآوری و انعطاف پذیری واحدهای صدا و سیمای استان گیلان تاثیر دارد.

 

واژگان کلیدی: ظرفیت جذب، جذب دانش، نوآوری سازمانی، انعطاف پذیری، چابکی سازمان.

 

 

 

فصل اول   کلیات تحقیق

 

1- 1- مقدمه:

ظرفیت جذب دانش به مجموعه ای از فرایندها و روندهای سازمانی اشاره دارد که طی آن سازمان به کسب، شبیه سازی، انتقال و استخراج دانش می پردازد، تا قابلیت های پویایی در خود ایجاد کند. این قابلیت ها، توانایی سازمان را برای دستیابی و حفظ مزیت رقابتی افزایش می دهند (مرادی و همکاران، 1392).

امروزه با شکل گیری محیط های پیچیده رقابتی، تنها سازمان هایی می توانند به فعالیت خود ادامه دهند که عملکرد خود را در قابلیت های مهم سازمانی همچون نوآوری تقویت کنند (فارسیجانی و نیستانی، 1389). انجام فعالیت های نوآورانه، منبعی پایان ناپذیر برای مزیت رقابتی فراهم می کند  (آزاد و ارشدی، 1388). عملکرد نوآورانه، با خلق دانش مورد نیاز برای توسعه محصول و فرایندهای تولیدی جدید، یا بهبود فرایندهایی موجود، به دست می آید.

سازمان ها با تکیه بر نوآوری در پی افزایش بهره وری و بهبود وضعیت اقتصادی خود هستند (میرفخرالدینی و همکاران، 1389). نوآوری، فعالیت پیچیده ای است که دانش جدید را برای اهداف تجاری به کار می گیرد. بخشی از این دانش از منابع خارجی به دست می آید، از این رو توانایی برای       بهره برداری از دانش خارجی یک عامل حیاتی برای قابلیت های نوآورانه است (فسفری و تریبو[1]، 2008).

مفهوم ظرفیت جذب دانش، به دیدگاه کلانی برمی گردد که توانایی اقتصاد را برای بهره گیری و جذب اطلاعات و منابع خارجی مدنظر قرار می دهد. کوهن و لوینتال[2] در سال1990 این مفهوم کلان اقتصادی را به حوزه نظریه های سازمانی وارد کردند و ظرفیت جذب را به عنوان توانایی یک سازمان برای تشخیص ارزش اطلاعات جدید از منابع بیرونی، شبیه سازی و به کارگیری آن را برای اهداف تجاری در نظر گرفتند. ظرفیت جذب به خودی خود هدف نیست، اما می تواند بروندادهای سازمانی مهمی چون عملکرد نوآورانه را خلق کند (کاستوپولوس[3] و همکاران،2011 ).

ظرفیت جذب دانش با قابلیت پویا و منعطف رابطه تنگاتنگی دارد. از نقطه نظر قابلیت پویا، سازمان ها به عنوان نهادهای دانش در قالب فرایندهای دانش به فعالیت می پردازند (جانتونن[4]، 2005). بر این اساس، زهرا و جرج در سال 2002 تعریف عمومی کوهن و لوینتال (1990) را گسترش دادند و ظرفیت جذب را به عنوان یک مجموعه از فرایندها و روندهای سازمانی معرفی کردند که طی آن سازمان به کسب،        شبیه سازی، انتقال و استخراج دانش می پردازد تا قابلیت هایی پویا در خود ایجاد کند. این قابلیت ها به خلق و بهره گیری از دانش مرتبط هستند و توانایی سازمان را برای دستیابی و حفظ مزیت رقابتی افزایش می دهند (زهرا و جرج[5]، 2002).