امروزه پیشرفت و توسعه فن آوری در جهان بر همه ی فعالیت های انسان تأثیر گذار بوده و شیوه زندگی مردم نسبت به گذشته بسیار متفاوت شده است. این پیشرفت­ها منجر به تغییراتی در تهیه مواد غذایی و عادات مصرف گردیده و نتیجه مثبت آن در تکنولوژی مواد غذایی، سبب ایجاد فرآوری و تکنیک های بسته بندی گردیده است که این شیوه جهت کمک به حصول اطمینان از عرضه مواد غذایی و همچنین آماده سازی و مصرف آن، مورد استفاده قرار می­گیرد. در واقع بسته بندی یکی از حساس ترین و تعیین کننده ترین مراحل عرضه و مصرف کالا می باشد و می ­تواند عامل تمایز از رقبا و نوعی مزیت رقابتی باشد. بسته بندی به عنوان پوشش یا ظرف، جهت حفظ کیفیت غذا، به حداقل رساندن ضایعات مواد غذایی و کاهش استفاده از مواد نگهدارنده در ماده غذایی، مورد استفاده قرار می­گیرد. از مهمترین اهداف بسته بندی می توان به طراحی و تولید ظرف یا لفاف برای نگهداری و محافظت از محصول در فاصله تولید تا مصرف در برابر آسیب های فیزیکی و شیمیایی حین ارائه به بازار و مصرف کننده،اشاره نمود (کی منش، 1390). اخیراً به دلیل نگرانی‌های زیست محیطی در ارتباط با پسماند بسته‌بندی‌های پلاستیکی مصنوعی، تلاش‌های بسیاری برای تهیه مواد بسته‌بندی زیست تجزیه‌پذیر از پلیمرهای طبیعی است (مز استاکا[1] و همکاران، 2009). امروزه بخش بزرگی از مواد استفاده شده در صنعت بسته بندی از فرآوردهای نفتی و پتروشیمی به دست می­آیند که غیر قابل تجزیه در طبیعت بوده و مشکل زیست محیطی ایجاد می­ کنند. از این­ رو محققین همواره به دنبال راه حل­هایی برای این موضوع می­باشند. رشد روز افزون محصولات زیستی و توسعه تکنولوژی­های نوین سبب کاهش وابستگی به استفاده از سوخت­های فسیلی گردیده است. در چند دهه اخیر میزان توجه و علاقه افراد به استفاده از بیوپلی­مرها به دلیل افزایش بیشتر آگاهی مصرف کنندگان، افزایش قیمت نفت خام، افزایش آلودگی­های زیست محیطی و تجزیه ناپذیر بودن پلیمرهای نفتی و توجه به گرمای جهانی افزایش یافته است و سبب شده تلاش­ های فراوانی در جهت تولید مواد بسته­بندی با منشا طبیعی(پروتئین،چربی و کربوهیدرات) به صورت فیلم یا پوشش صورت گیرد. اینگونه بیوپلیمرها در مقایسه با بهره گرفتن از پلاستیک­ها اثرات مخرب کمتری بر محیط زیست دارند  ( پین[2] و همکاران، 1992). فیلم­های خوراکی که در ارتباط با مواد غذایی کاربرد دارند زیست­تخریب­پذیر هستند، یعنی قابلیت تجزیه شدن به عناصر سازنده را به وسیله­ موجودات ذره­بینی خاک دارند ( فیگویرو[3] و همکاران، 2004).

مواد استفاده شده برای بسته بندی که از سوخت های فسیلی تولید شده اند عملاً تجزیه ناپذیر می باشند. به همین دلیل مواد بسته بندی غذاها نیز مانند سایر مواد بسته بندی مشکلات جدی رااز لحاظ محیط زیست ایجاد می کنند. در نتیجه مطالعاتی جهت استفاده از بسته بندی های زیست پایه تخریب پذیر انجام گرفته است. حدود 125 میلیون تن سالانه در جهان پلاستیک تولید می شود که حدود 30 میلیون تن آن در بخش بسته بندی مصرف می شود ( مارینیلو[4] و همکاران، 2003؛ لین[5] و همکاران، 2005). به منظور کاهش ضایعات بسته بندی پلاستیکی زیست تخریب ناپذیر استفاده از پلاستیک های زیست پایه تخریب پذیر مانند نشاسته، سلولز، PLA، ژلاتین و… ضروری می­باشد  ( الماسی[6] و همکاران، 2009؛ ویلهلم[7] و همکاران، 2003).

بسته یا پوشش غذا نقش منحصر به فردی در سلامت غذا و در نتیجه مصرف کننده ایفا می کند. مسلم است که بیشتر فرآورده های غذایی با نوعی روش بسته بندی به مصرف کننده می رسد و در نتیجه بسته بندی بخش مهمی در زنجیره غذایی می باشد ( کیم[8] و همکاران، 2003). اما مواد بسته بندی قدیمی که از مواد نفتی مشتق شده بودند هیچ یک زیست تخریب پذیر نبوده و از لحاظ زیست محیطی قابل تحمل نیستند و خطرات سلامتی را تحمیل می کنند؛ برای مثال مهاجرت افزودنی های مضر به غذا. زیست تخریب پذیری مواد پلاستیکی سنتزی حاصل از مشتقات نفتی بسیار کند بوده و تجزیه کامل آن­ها چندین سال به طول می انجامد و این امر باعث افزایش آلودگی های زیست محیطی می­گردد. لذا طی سال های اخیر یافتن جایگزینی مناسب برای پلاستیک های سنتزی به طوریکه زیست تخریب پذیری بالایی داشته و آلودگی زیست محیطی کمتری بر جای بگذارد توجه محققین را به خود را جلب کرده است. بیوپلیمرهای خوراکی با زیست تخریب پذیری بالا که از منابع قابل تجدید کشاورزی حاصل می­شوند گزینه ای مناسب در این زمینه به شمار می روند. با وجود مزایای مسلم زیست محیطی و پایداری پلیمرهای زیستی این قیمت رو به رشد نفت خام و گاز طبیعی است که عامل محرکه برای سرمایه گذاری اقتصادی در این زمینه است. این موضوع و دو عامل محرکه تلاش برای بازیافت بیشتر ضایعات و همچنین ثبات محیط زیست و مدیریت کشاورزی این ضرورت را ایجاد می­ کند که تغییری به سمت پلاستیک­های زیستی صورت گیرد.

 

1-2- پیش زمینه

بسته ­بندی پوششی است كه سلامت كالای محتوی خودرا­پس ازتولید تا مرحله­ مصرف حفظ می­نماید وبا ایجاد یک مانع فیزیكی بین محصولات غذایی ومحیط خارج بهداشت محصول راتضمین می­كند و عمر كالای فاسد شونده را افزایش می­دهد. درسا­ل­های اخیربه علت افزایش مصرف پلاستیک­ها و با توجه به طول عمربالای آن­ها و تقریبا زیست تخریب­پذیر1 نبودن آن­ها، سنتز پلیمر­های زیست ­تخریب ­پذیرافزایش یافته است (قنبرزاده و همکاران، 1388).

در بسته ­بندی مواد غذایی از مواد مختلفی نظیر شیشه، پلاستیک­های سخت و نیمه سخت، فلزات سخت (قوطی­ها) استفاده می­ شود این مواد در اکثر موارد توسط مصرف کننده دور ریخته می­شوند (بدیعی و همکاران، 1387). مواد بسته بندی پلیمری که کاربرد گسترده­ای در صنعت بسته­بندی دارند، غیر­قابل تجزیه و غیر قابل برگشت به محیط زیست هستند و به همین دلیل، از مهمترین آلاینده­های طبیعت محسوب می­شوند ( الماسی، 1388 و ایران منش، 1388). از ویژگی­های مطلوب برای هر بسته­بندی، بازیافت آسان آن و ایجاد كمترین خسارت به محیط زیست است. هرساله بالغ بر چند میلیون تن ضایعات پلاستیكی از جمله كیسه­ها، پاكت­های پلاستیكی و مواد بسته بندی وارد محیط زیست گردید و به علت عدم بازگشت به چرخه زیست محیطی باعث ایجاد مشكلات فراوان برای محیط زیست می­شوند. تولید فیلم­های تجزیه­پذیر طبیعی وجایگزین نمودن آن­ها به جای پلاستیك­های سنتزی راه حلی برای به حداقل رساندن آثار نامطلوب و زیان­آور زباله­های حاصل از مواد سنتزی است (دارائی وهمكاران، 1388).

بسته بندی های زیست تخریب پذیر که قابلیت خوراکی بودن و مصرف به همراه ماده غذایی را دارند شامل فیلم ها و پوشش های خوراکی می باشند. فیلم های خوراکی لایه هایی از مواد قابل هضم هستند که به عنوان پوشش مواد غذایی(پوشش های خوراکی)و یا به عنوان مانعی بین غذا و سایر مواد و یا محیط ها استفاده می شوند. پوشش های خوراکی قابل تجزیه به وسیله میکروارگانیسم ها مصرف شده و به ترکیبات ساده تبدیل می شوند ( آل حسن و همکاران، 2012).

تولید بیوپلیمر­هایی که از منابع تجدیدپذیر بدست می­آیند بر خلاف پلیمر­های سنتزی که بیشتر منشا نفتی دارند در محیط طبیعی تجزیه پذیر هستند و موجب حفظ منابع تجدید ناپذیر می­گردد. این بیوپلیمر­ها که قابلیت برگشت به طبیعت را دارند از محصولات کشاورزی بدست آمده و موجب آلودگی محیط زیست نمی­شوند و در فرایند کمپوست توسط میکروارگانیسم ها به محصولات طبیعی مانند آب، متان، دی اکسید کربن، و توده زیستی تبدیل می­شوند. پلیمر­هایی که پس از فرایند تجزیه توسط میکروارگانیسم ها ­ کاملا به محصولات طبیعی تبدیل می­شوند زیست تخریب پذیر نامیده می­شوند (قنبرزاده و همکاران، 1388).

بسته بندی­های زیستی حاصل از بیوپلیمر­های خالص دارای سرعت زیست تخریب پذیری بالاتری نسبت به فیلم­های آلیاژ شده می­باشند ولی کیفیت مکانیکی و نفوذپذیری آن­ها به نسبت پایین تر است (قنبرزاده و همکاران، 1388).

دلایل استفاده از این نوع بسته بندی عبارتند از: جلوگیری از انتقال رطوبت، جلوگیری از خروج ترکیبات فرار موجود در ماده غذایی، کاهش دهنده سرعت تنفس، به تاخیر انداختن تغییرات در بافت ماده غذایی، مانعی بسیار عالی در برابر عبور چربیها  و روغن ها، عبوردهی بسیار انتخابی گازهایی نظیر اکسیژن و دی اکسیدکربن (ایران منش، 1388).

 

1-3- بیان مسئله

در قرن نوزدهم ایده­های مربوط به صنعت بسته­بندی مواد غذایی و محافظت از مواد غذایی  ابداع گردید. ایده­هایی که حتی تا به امروز در این صنعت مطرح هستند. اما اختراعاتی مثل ساخت بطری­های شیشه ­ای، پوشش سلفون، فویل آلومینیومی و ظروف پلاستیکی که در قرن بیستم روی داد به شکل چشمگیری، انعطاف­پذیری صنعت مواد غذایی را بالاتر برد و آن را کاربردی­تر کرد. پیشرفت­های دیگری نظیر استفاده از مواد ضد میکروبی یا جاذب اکسیژن در ساخت ظروف مواد غذایی موجب شکل­ گیری رویه جدیدی در افزایش ماندگاری مواد غذایی و حفاظت آن­ها در برابر تأثیرات محیطی شد. با این حال روند فعلی عرضه محصولات غذایی در سطح جهان مثل افزایش فرآوری صنعتی غذاها، حجم بالای صادرات و واردات محصولات غذایی و کوتاه­تر شدن زمان تهیه مواد غذایی تازه، صنعت بسته­بندی محصولات غذایی را وادار می­ کند به دنبال راه کارهای جدیدتر و پیشرفته­تر بسته­بندی باشد. زمانی حفاظت و افزایش طول عمر مواد غذایی هدف اصلی صنعت بسته­بندی این محصولات بود اما هم اکنون سهولت در کاربرد و آسانی مصرف هم به

 همان اندازه اهمیت یافته است. در این عرصه اهمیت عوامل دیگری همچون امکان ردیابی، تجهیز به نشان­گرهای الکترونیکی و با دوام بودن نیز رو به افزایش است. بسیاری از پیشرفت­های جدید صنعت بسته­بندی مواد غذایی پاسخگوی این نیازها است. بسته­بندی هوشمند و فعال مواد غذایی علاوه بر به تأخیر انداختن عوامل محیطی مؤثر بر مواد غذایی، روشی پویاتر را برای حفظ نگهداری محصول به کار می­گیرد. به عنوان مثال دو مقوله مهم در حفظ کیفیت ماده غذایی بسته­بندی شده، کنترل میزان رطوبت و اکسیژن است. وجود اکسیژن در ظرف حاوی ماده غذایی موجب رشد میکروب­های هوازی و کپک­های قارچی می­ شود. به علاوه فعالیت­های اکسیدی درون ظرف باعث ایجاد طعم و بوی ناخواسته و تغییر در رنگ و خصوصیات تغذیه­ای ماده غذایی می­شوند. به همین ترتیب وجود رطوبت در ظرف محتوی ماده غذایی ممکن است باعث ایجاد کلوخه در محصولات پودری شکل یا نرم شدن مواد غذایی ترد شود. به علاوه وجود رطوبت به رشد میکروب کمک می­ کند. از سوی دیگر، خشکی بیش از حد فضای درون ظرف نیز باعث کم آب شدن ماده غذایی می­ شود. در بسته­بندی فعال ظروف، شامل موادی هستند که این معضلات را برطرف می­ کند. برخی از مهیج­ترین پیشرفت‌های حاصل شده در صنعت بسته­بندی مواد غذایی مرتبط با فناوری نانو است. فناوری نانو که علم مطالعه نانو ذره­هاست، تأثیر بزرگی بر مواد مورد استفاده در صنعت بسته­بندی مواد غذایی داشته است. با بهره گرفتن از ابداعاتی که در مقیاس نانو صورت می‌گیرد می‌توان به ایده­های جدیدی در خواص فنی و قابلیت ممانعت کنندگی ظروف، ایده­های جدید در تشخیص عوامل بیماری­زا و راه‌ کارهای جدید بسته­بندی فعال و هوشمند دست یافت. نانوکامپوزیت­ها در رأس ابداعات فن‌آوری نانو مرتبط با صنعت بسته­بندی مواد غذایی قرار دارند. نانوکامپوزیت‌ها مواد هستند که از ترکیب نانوذره­ها ساخته می‌شوند. فیلم­های پلاستیکی نانوکامپوزیتی این قابلیت را دارند که از نفوذ اکسیژن، دی­اکسید کربن و رطوبت به داخل ظرف جلوگیری کنند. به این ترتیب ظروفی که در ساختار آن­ها از فیلم­های نانوکامپوزیت استفاده شده است، باعث افزایش ماندگاری ماده غذایی می‌شوند. ظروف نانوکامپوزیت سبک، محکم و مقاوم به حرارت هستند. علاوه بر این تحقیقاتی در زمینه ساخت ظروف با بهره گرفتن از مواد نانوکامپوزیت زیست­ تجزیه­پذیر درحال انجام است. با این‌ که استفاده از نانوکامپوزیت‌ها در صنایع بسته­بندی مواد غذایی تضمین کننده سطح بالای ممانعت کنندگی ظرف است، نوع دیگری از مواد نانو توانایی بالایی در کنترل رشد میکروب‌ها دارد ( آل حسن[9] و همکاران، 2012).

استفاده از نانو تکنولوژی در این پلیمرها ممکن است امکانات جدیدی را برای بهبود نه تنها ویژگی­ها بلکه به طور همزمان بهبود ارزش، قیمت و راندمان را سبب شود. اندازه نانو ذرات موجب پراکندگی و توزیع خوب آن­ها می­ شود. این نانو کامپوزیت­ها می­توانند به طور قابل توجهی ویژگی­های مکانیکی، حرارتی، ممانعتی و فیزیکوشیمیایی بهبود یافته ای در مقایسه با پلیمرهای اولیه و کامپوزیت های میکرو سایز مرسوم نشان دهند ( آل حسن[10] و همکاران، 2012). رشد میکروب ها روی سطح مواد غذایی دلیل اصلی فساد مواد غذایی و بیماریزایی در مصرف کننده می باشد. به این دلیل تلاش های زیادی برای تیمار این سطوح به روش های گوناگون مانند اسپری یا غوطه ور کردن در مواد نگهدارنده مختلف صورت گرفته است. فیلم­های خوراکی به تنهایی و یا همراه با مواد ضد میکروبی، موجب مهار رشد باکتری­ ها در سطح مواد غذایی و در نتیجه فساد آن­ها می­شوند. فناوری نانو می تواند در مواردی مانند افزایش مقاومت به نفوذ در پوشش ها، افز ایش ویژگی های ممانعتی، افزایش مقاومت در برابر گرما، گسترش ضد میکروب های فعال و سطوح ضد قارچ کارساز باشد ( آل حسن و همکاران، 2012). گروه تحقیقاتی دانشگاه انگلیسی لیدز دریافتند که نانو ذرات اکسید روی و اکسید منیزیم باعث از بین بردن میکروارگانیسم ها می شوند که می توانند کاربرد زیادی در بسته بندی مواد غذایی داشته باشند. این شیوه می تواند افزودن مقدار زیاد ضد میکروب ها به درون توده غذا را کاهش دهد. آزاد شدن کنترل شده ضد میکروب ها به سطح غذا امتیازات زیادی نسبت به روش های دیگر مانند فروبری و اسپری کردن دارد (محمدی[11] و همکاران، 2012). در این دو فرایند اخیر ماده ضد میکروبی به سرعت از سطح ماده غذایی به داخل آن نفوذ می کند (منتشر می شود) و در نتیجه خاصیت ضد میکروبی در سطح کاهش می­یابد. مواد ضد میکروبی باقی مانده، در تماس با مواد فعال موجود در سطح خنثی می شوند و میکروب های آسیب دیده ممکن است دوباره فعال گردند. برای مثال ثابت شده است که امولسیفایرها و اسیدهای چرب با نایسین واکنش داده و خواص آن را کاهش می­دهند.

بسته بندی فعال، یک روش بسته­بندی جدید غذا در پاسخ به تقاضای مصرف کننده برای سالم بودن است که فعالیت ترکیبات بیولوژیکی مانند عوامل آنتی میکروبی آنتی اکسیدانی، ویتامین­ها، عوامل طعم­دهنده در ترکیبات بسته­بندی زیست تخریب­پذیر ترکیب می­ شود ( کارمن[12] و همکاران، 2010). در واقع استفاده از بسته­بندی فعال، روش نوینی برای نگهداری این نوع ماده غذایی می­باشند. بسته­بندی فعال به صورت زیر تعریف شده است:

نوعی بسته­بندی که علاوه برداشتن خواص بازدارندگی اصلی بسته­بندی­های معمولی (بازدارندگی در مقابل گازها و بخار آب و خواص مکانیکی) با تغییر شرایط بسته­بندی، ایمنی، ماندگاری و یا ویژگی­های حسی ماده غذایی را بهبود می­بخشد و در عین حال کیفیت ماده غذایی حفظ می­گردد. تکنولوژی بسته­بندی فعال شامل بر هم کنش­هایی بین غذا، ماده بسته­بندی و اتمسفر گازی داخل بسته می­باشد که بایستی در عین حال که کیفیت و امنیت محصول را حفظ می­ کند، قادر به افزایش ماندگاری آن نیز باشد ( لابوزا و برن[13]، 1988)

خاصیت ضد میکروبی ترکیبات اکسید روی ازگذشته بسیار دور شناخته شده وکاربردهای فراوانی در ضدعفونی کردن وسایل پزشکی، تصفیه آب، لوسیون ها و پمادهای ضد باکتری دارد. مکانیسم ضد میکروبی نانو ذرات فلزی حاصل از این فلز  هنوز دقیقا مشخص نیست. براساس مطالعات محققان این مکانیسم ممکن است به صورت القای تنش اکسیداتیوبه غشای سلول میکروبی به دلیل آزادسازی گونه های اکسیژن فعال (ROS) یا آزاد سازی  یون از سطح ذره و اتصال به غشای سلول و انهدام آن باشد. فلز روی در بسیاری از فعل و انفعالات بدن شرکت داشته و برای حفظ سلامتی و طول عمر بدون امراض وجود آن لازم و ضروری است. فلز روی آنتی اکسیدانی است که در واکنش­های اکسیداتیو نقش مهمی ­دارد. همچنین در افزایش سطح این یون کارکرد صحیح دستگاه ایمنی نقش مهمی دارد. روی عوامل و فلزات سمی وارد شده به بدن را جذب و خنثی می­ کند. روی در ساختمان بیش از 200 آنزیم شرکت دارد و همچنین به عنوان کاتالیزور در واکنش های بدن عمل می کند. روی  در تکثیر سلولی هم مورد استفاده است. در ساختن دزاکسی ریبونوکلوئیک اسید یاDNA نیاز به روی می باشد. مهم­ترین علت کاهش میزان روی در بدن نقصان دریافت آن از طریق  مواد غذایی است. بكارگیری كامپوزیت‌ها به عنوان چالشی بزرگ در زمین­ها افزایش به كارگیری فیلم‌های خوراكی تجزیه‌­پذیر به شمار می‌رود این قبیل تركیبات سبب كاهش پسمانده‌های بسته‌بندی، حفظ تازگی ماده غذایی و افزایش دوره ماندگاری آن می‌شوند. پلیمر كامپوزیت آمیخته­‌ای از ساختار پلیمر به همراه افزودنی‌های آلی و غیرآلی می‌باشد. ظهور نسل جدیدی از كامپوزیت‌ها تحت نام (نانوكامپوزیت) منجر به بهبود برخی ویژگی‌ها، نظیر افزایش مقاومت در برابر صدمات مكانیكی، حرارتی، نفوذ حلال و گازها، كاهش وزن بسته، افزایش شفافیت و زمان ماندگاری در مقایسه با انواع تجاری در سطح میكرو می‌گردد (سوبرال و همکاران، 2001).

فیلم­ها و پوشش ­های خوراكی ای كه از تركیبات مختلف تهیه می­شوند  (فیلم­های مركب)، برای بهتر شدن ویژگی­های كاربردی فیلم هایی كه از یک نوع تركیب تولید شده و همچنین غلبه بر مشكلات فناوری مربوطه، توسعه یافته اند. بیشترین فیلم های مركبی كه مورد مطالعه قرار گرفته اند، آمیزه ای از تركیب لیپیدی و ساختار هایی بر پایه هیدروکلوئیدها می باشند ( کمپر و فنما[15]، 1984؛ گونتارد[16] و همکاران، 1994). استفاده رو به رشد هیدروکلوئیدها در صنایع غذایی سبب نیاز به منابع جدید از این محصولات شده است، چرا که هیدروکلوئیدها در سیستم های غذایی بطور گسترده ای برای اهداف متنوعی از قبیل قوام دهندگی، عامل ژل ساز، اصلاح کننده بافت و تثبیت کننده، استفاده می شوند. امروزه برای تأمین کیفیت در پایداری، بافت و ظاهر محصولات غذایی از هیدروکلوئیدها به عنوان ماده افزودنی استفاده می شود، البته سهم حجم مواد تشکیل دهنده بستگی به امنیت در عرضه، کیفیت و قیمت نیز دارد. صمغ دانه ها از افزودنی های مهم در صنعت غذا است ( گلیکسمن[17]، 1969).  قدومه گیاهی است علفی با برگ هایی با بریدگی های نامنظم و گل های کوچک و زرد رنگ (صابری و صداقت، 1384) به ارتفاع 36-6 سانتی متر که توسط بذر تکثیر می شود. میوه این گیاه خورجینک، مدور به قطر 5 تا 7 میلی متر، با سطحی زبر و پوشیده از کرک های ستاره ای است. بذرها به رنگ قهوه ای، گرد و به قطر 75/1 تا 5/2 میلی متر می باشند (راشد محصل و همکارن، 1388). این گیاه بیشتر در نواحی معتدله اروپا و آسیا می روید. قدومه دارویی است لعاب دار که خیس کرده یا جوشانده آن تنها یا مخلوط با داروهای دیگر برای نرم کردن سینه و روده ها بکار می رود (صابری و صداقت، 1384). علاوه بر این غذاهای غنی شده با صمغ دانه قدومه به خوبی مورد استقبال مصرف کنندگان قرار گرفته است و دانش استفاده از این دانه ها برای مصارف دارویی در حال گسترش است (کوچکی و همکاران، 2008). به همین علت در این پژوهش سعی بر آن شده تا با توجه به ارزش و مزایای فیلم های خوراکی تهیه شده تا به امروز و کاربرد دارویی صمغ به دست آمده از بذر دانه قدومه شیرازی، فیلمی بر پایۀ این صمغ تهیه شود.

 

1-4- اهمیت موضوع

بسته­بندی­های زیست سازگار بر پایه فیلم­های خوراكی، كه عمدتاً از پلی ساكاریدها، پروتئین­ها، چربی­ها و یا تركیبی از آن­ها ساخته می­شوند، به دلیل دارا بودن مواد طبیعی، قابلیت تجدیدپذیری و عدم ایجاد آلودگی­های زیست محیطی روز به روز از اهمیت خاصی برخوردار می­شوند (آهوناینن[18] و همکاران 2003). از دهه­های گذشته، علم نانو و دیگر تکنولوژی های مرتبط، تبدیل به تکنولوژی شده اند(نارایانامورتی[19]،٢۰۰٦). تکنولوژی- های کامپوزیت، با علم نانو ترکیب شدند و منجر به توسعه ی علم و تکنولوژی نانو گردیدند (هاسین و همکاران[20]، ٢۰۰٦). تلفیق نانو ذرات به داخل مواد کامپوزیت، توجهات زیادی را به سمت خود جلب نمود که به دلیل قابلیت آن، در بهبود خصوصیات پلیمر، مانند؛ خصوصیات حرارتی، مکانیکی و ممانعت کنندگی گازها می باشد (کوریان و همکاران[21]، ٢۰۰٦). اخیرا، مواد غیرآلی مانند فلز و اکسید فلزات، در پژوهش تکنولوژی نانو، مورد توجه قرار گرفته اند، که این به دلیل توانایی آن ها در مقاومت در شرایط ناملایم می باشد (فو و همکاران[22]، ٢۰۰٥). در بین اکسید فلزات ZnO، TiO2، MgO و CaO، بیشتر مورد توجه می باشد، زیرا برای انسان و حیوانات ایمن است (لین و همکاران[23]، b٢۰۰٩؛ استومیتاو و همکاران[24]، ٢۰۰٢).

بیونانوکامپوزیت ها، تولید جدید نانوکامپوزیت ها را به نمایش می گذارند و شامل ترکیب بیوپلیمرها و یک ماده ی غیرآلی می باشند که حداقل، یک بُعد نانو دارند. بیونانوکامپوزیت ها، یک گروه از مواد دو جزئی با ساختار نانو هستند که مابین تکنولوژی نانو، علم ماده و علم زندگی قرار دارند (اُزین و همکاران[25]، ٢۰۰٩؛ داردِر و همکاران[26]، ٢۰۰٧).

پُر کننده­ های نانو، واکنش های داخلی عالی ای با انشعابات پلیمری برقرار می­ کنند، که این به دلیل مساحت سطحی زیاد و سطح بالای انرژی آن­ها می­باشد. بنابراین، بطور معنا داری باعث بهبود خصوصیات پلیمری می­گردند (کوواسویک و همکاران، ٢۰۰٨).

از اکسید روی، بطور وسیعی بعنوان پُر کننده ی عملگرا در جاذب های UV ، برای کاربرد در مواد دارویی، بهداشتی، مواد پوشش دهی و پیگمنت ها استفاده شده است (لی و همکاران، ٢۰۰٩؛ کومار و سینگ، ٢۰۰٨؛ یو و همکاران، ٢۰۰٤). علاوه بر این، استفاده از نانو ذرات اکسید روی، یک روش ماندنی برای جلوگیری از بیماری های عفونی، از طریق اثرات ضد میکروبی اکسید روی می­باشد (لی و همکاران، ٢۰۰٩و٢۰١۰؛ راجندرا و همکاران، ٢۰١۰؛ ژانگ و همکاران، ٢۰۰٨).

اندازه، مورفولوژی، بلورینگی، ترکیب و شکل ذرات، پارامترهای بحرانی برای خصوصیات اصلی نانو ذرات می باشند (شهرام و عبداله، ٢۰۰٦؛ یاماموتو، ٢۰۰١). لین و همکارانش (a٢۰۰٩) گزارش کردند که نانومیله های اکسید روی، مانع فعالیت نوری جذب UV می شوند. با اینکه، گزارش شده است که تلفیق نانو ذرات به داخل فیلم نشاسته، باعث بهبود برخی خصوصیات می­گردد (ما و همکاران، ٢۰۰٩؛ یو و همکاران، ٢۰۰٩).

تلاش­ هایی در مورد توسعه­ بیونانوکامپوزیت های دارای خواص حرارتی، مکانیکی و عملگراییِ بهبود یافته، صورت گرفته است که به دلیل ماتریکس یا پُر کننده های نانو ذره می باشد (جیا و همکاران[35]، ٢۰۰٦؛ چن و همکاران[36]، ٢۰۰٤). علاوه بر این، مواد بیوپلیمری، بعنوان تکنولوژی سبز[37] معروف هستند و زیست تخریب پذیر بوده و با محیط زیست سازگارند و در تکنولوژی های دارویی، بسته بندی غذایی و کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند (شاملی و همکاران[38]، ٢۰١۰؛ ما و همکاران[39]، ٢۰۰٩).

 

1-5- اهداف پژوهش

 

1-5-1- هدف اصلی

هدف اصلی از این پژوهش، تهیه و ارزیابی فیلم خوراکی بر پایه هیدروکلوئید استخراج شده از صمغ قدومه شیرازی و پیشنهاد یک منبع جدید برای تهیه فیلم های خوراکی و همچنین  تهیه و ارزیابی فیلم خوراکی ترکیبی از این صمغ و نانو ذرات اکسید روی می باشد.

 

1-5-2- اهداف اختصاصی

 

• بررسی اثر نانو اکسید روی بر خواص مکانیکی فیلم­های قدومه شیرازی
• بررسی اثر نانو اکسید روی بر خواص فیزیکوشیمیایی فیلم­های قدومه شیرازی
• بررسی اثر نانو اکسید روی بر خواص ضد میکروبی فیلم­های قدومه شیرازی
• بررسی اثر نانو اکسید روی بر ایزوترم جذب تعادلی رطوبت فیلم­های قدومه شیرازی

 

1-6- پرسش­های تحقیق

 

• آیا نانو اکسید روی می ­تواند بر خواص مکانیکی فیلم قدومه شیرازی تاثیر داشته باشد؟
• آیا نانو اکسید روی می ­تواند بر خواص فیزیکوشیمیایی فیلم قدومه شیرازی تاثیر داشته باشد؟
• آیا نانو اکسید روی می ­تواند بر ایزوترم جذب تعادلی فیلم قدومه شیرازی تاثیر داشته باشد؟
• آیا نانو اکسید روی می ­تواند بر خواص ضد میکروبی فیلم قدومه شیرازی تاثیر داشته باشد؟

 

چکیده ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

کلیات …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

گیاهشناسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4

تهیه زمین و کاشت اسپرس ……………………………………………………………………………………………………………… 5

زمان کاشت ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

میزان بذر مصرفی ………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

آبیاری ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 6

کوددهی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

جدول 1-1- توصیه کودهای فسفره بر مبنای فسفر جذب خاک ……………………………………………………. 7

جدول 1-2- توصیه کودهای پتاسه بر مبنای پتاس قابل جذب خاک ……………………………………………. 8

کنترل علف هرز …………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

آفات و بیماریها ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

برداشت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

تولید بذر ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

امتیازات اسپرس بر سایر نباتات علوفه ای ……………………………………………………………………………………… 10

خواص درمانی و دارویی اسپرس …………………………………………………………………………………………………….. 11

اهمیت گیاهان علوفه ای ………………………………………………………………………………………………………………… 12

کود زیستی ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 12

کود زیستی فسفات بارور2 ……………………………………………………………………………………………………………… 16

نقش فسفر در گیاهان …………………………………………………………………………………………………………………….. 16

ضرورت استفاده از میکروارگانیسم های حل کننده فسفات ………………………………………………………….. 16

مکانیسم عمل کود فسفات بارور 2 …………………………………………………………………………………………………. 19

نتایج حاصل از کاربرد کودهای زیستی فسفاته ……………………………………………………………………………… 19

کود زیستی نیتروکسین …………………………………………………………………………………………………………………. 21

اهمیت تثبیت بیولوژیکی نیتروژن هوا…………………………………………………………………………………………….. 22

روش های بیولوژیکی تثبیت نیتروژن مولکولی هوا ……………………………………………………………………….. 23

تثبیت نیتروژن بادی آزوتروف های آزادزی …………………………………………………………………………………… 23

 

تثبیت نیتروژن به روش همیاری ……………………………………………………………………………………………………. 24

تثبیت نیتروژن به صورت همزیستی ………………………………………………………………………………………………. 27

مکانیسم تثبیت زیستی نیتروژن …………………………………………………………………………………………………….. 28

مشخصات کود زیستی نیتروکسین ………………………………………………………………………………………………… 28

نتایج حاصل از کاربرد کود زیستی نیتروکسین ……………………………………………………………………………… 29

کود زیستی بیوسولفور 1 ………………………………………………………………………………………………………………… 31

نقش گوگرد در گیاه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 31

ضرورت استفاده از باکتریهای اکسید کننده گوگرد ……………………………………………………………………….. 32

مشخصات و مکانسیم عمل کود زیستی بیوسولفور ………………………………………………………………………… 34

نتایج حاصل از کاربرد کود زیستی بیوسولفور ………………………………………………………………………………… 36

فصل دوم …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 38

موقعیت و محل اجرای آزمایش ……………………………………………………………………………………………………… 38

شرایط آب و هوایی محل اجرای آزمایش ……………………………………………………………………………………….. 40

عملیات زراعی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

آماده سازی زمین ……………………………………………………………………………………………………………………………. 40

مشخصات تیمارهای آزمایشی و طرح آزمایش ………………………………………………………………………………. 41

عملیات کاشت ………………………………………………………………………………………………………………………………… 42

عملیات داشت …………………………………………………………………………………………………………………………………. 43

عملیات برداشت ………………………………………………………………………………………………………………………………. 43

نحوه نمونه برداری صفات مورد مطالعه ………………………………………………………………………………………….. 43

نحوه اندازه گیری صفات مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………………. 43

ارتفاع بوته ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 43

تعداد شاخه های جانبی ………………………………………………………………………………………………………………….. 44

اندازه گیری تعداد برگ در بوته ……………………………………………………………………………………………………… 44

اندازه گیری قطر ساقه …………………………………………………………………………………………………………………….. 44

اندازه گیری وزن هزاردانه ……………………………………………………………………………………………………………….. 44

اندازه گیری عملکرد ماده خشک ……………………………………………………………………………………………………. 44

اندازه گیری عملکرد علوفه تر …………………………………………………………………………………………………………. 45

اندازه گیری عملکرد علوفه خشک ………………………………………………………………………………………………….. 45

اندازه گیری درصد پروتئین ……………………………………………………………………………………………………………. 45

اندازه گیری عملکرد دانه در هکتار …………………………………………………………………………………………………. 45

محاسبات آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………… 45

فصل سوم ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 46

نتایج بحث ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

ارتفاع بوته ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

تعداد برگ در بوته ………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

تعداد انشعاب ساقه در بوته …………………………………………………………………………………………………………….. 48

قطر ساقه …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 50

عملکرد ماده خشک ………………………………………………………………………………………………………………………… 51

عملکرد بیولوژیک ……………………………………………………………………………………………………………………………. 52

وزن هزاردانه ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 53

عملکرد دانه …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 55

عملکرد علوفه تر ……………………………………………………………………………………………………………………………… 56

عملکرد علوفه خشک ………………………………………………………………………………………………………………………. 57

درصد پروتئین خام …………………………………………………………………………………………………………………………. 58

نتیجه گیری و بحث ………………………………………………………………………………………………………………………… 60

جدول 3-1- تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه ………………………………………………………………………….. 61

جدول 3-2- مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه ………………………………………………………………………… 61

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 62

منابع انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

 

چکیده

این بررسی به منظور مقایسه اثر کودهای زیستی و شیمیایی بر عملکرد و صفات مرفولوژیک گیاه اسپرس در قالب طرح بلوك كامل تصادفی در 9 تیمار و 4 تكرار در زمینی به مساحت 800 متر مربع در بهار سال 1391 ( 15/02/1391) در یک قطعه زمین زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی آبخوان پلدشت وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی اجرا شد.تیمار های آزمایشی شامل كود شیمیایی(NPK) كود های زیستی نیتروكسین،فسفاته بارور 2،بیوسولفور بودند كه به صورت منفرد و تركیبی اعمال گردیدند. در هر بلوك 9 تیمار اجرا گردید.صفات مورد مطالعه عبارت بود از ارتفاع بوته،تعداد برگ،تعداد شاخه های جانبی،عملکرد ماده خشک و میزان عملکرد دانه، عملکرد علوفه تر، خشک و درصد پروتئین بود. بر اساس نتایج حاصله، اثرسطوح مختلف كودی روی ارتفاع بوته ،تعداد برگ،عملکرد بیولوژیک و عملکرد ماده خشک در سطح احتمال یک درصد و بر صفت تعداد انشعابات ساقه و درصد پروتئین خام در سطح احتمال 5 درصد معنی داری بود.بیشترین عملکرد در صفات ارتفاع بوته و تعداد شاخه جانبی در تیمار تلقیح با نیتروكسین+بیوسولفور+فسفاته بارورو درصفات تعداد برگ عملکرد ماده خشک و بیولوژیک تیمار کود شیمیایی بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داد. در کلیه صفات کود های زیستی نسبت به شاهد و حتی کود شیمیایی برتری نشان داد که می توان نتیجه گرفت که امکان جایگزین کود زیستی خصوصا نیتروکسین با کود های شیمیایی می تواند

فصل اول

1- مقدمه

تنش های محیطی زیادی بر رشد و نمو و تولید محصول در گیاهان اثر می گذارند. از این عوامل می توان به خشکی، سرما، گرما، عناصر سمی و شوری اشاره کرد (سایرام[1] وهمکاران،2005). شوری یکی از عوامل مهم کاهش دهنده رشد گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است .تنش شوری یکی از مهمترین تنش­های غیر زیستی بوده وآثارمنفی آن بر رشد گیاهان زراعی باعث افزایش تحقیقات در زمینه تحمل به شوری باهدف بهبود تحمل گیاهان شده است(ژو[2]،2003).

ایران در منطقه خشک و نیمه خشک و در غرب آسیا در بین عرض جغرافیایی 25-40 درجه شمالی قرار گرفته است. قسمت زیادی از اراضی ایران کوهستانی است. به طور کلی 65% مساحت کشور زیر پوشش اقلیم خشک و 20% زیر پوشش اقلیم نیمه خشک قرار دارد. در این مناطق به علت تبخیر زیاد (حدود 2000 میلی متر در سال) و بارندگی کم ( حدود 250 میلی متر در سال) و وجود آبهای زیر زمینی با کیفیت نامناسب خاک ها به سمت شور شدن تکامل می یابند. کل وسعت اراضی ایران 164.8 میلیون هکتار زیر کشت آبی و 8.5 میلیون هکتار زیر کشت دیم قرار دارد. حدود 50% از اراضی کشت آبی به درجات مختلف  به شوری می باشد. وسعت خاکهای شور در ایران معادل 15% از اراضی کشاورزی کشور می باشد (سزابولیک[3]،1992؛ جعفری ، 1373).

در شرایط تنش­های محیطی نظیر کم آبی و شوری،کاهش ماده خشک می ­تواند به دلیل کاهش سطح برگ گیاه،کاهش فشار آماس سلول و کاهش میزان فتوسنتز باشد. شوری باعث ایجاد تنش اسمزی در ریشه گیاه می­ شود. گیاهان نیاز دارند که پتانسیل آب درونی را پائین­تر از محیط اطراف ریشه نگه­دارند تا فشار و جذب آب برای رشد تداوم داشته باشد. بنابراین وقتی صدمه اسمزی به ریشه وارد می­ شود که افزایش در فشاراسمزی محلول اطراف ریشه به وجود آید و در نتیجه پتانسیل آب خارجی کاهش یابد. در این مورد اثر ناشی از تنش آب باعث می­ شود غلظت نمک محیط اطراف ریشه بیشتر از غلظت نمک درون ریشه شود و پژمردگی و نهایتا کاهش شادابی و رشد را به دنبال دارد.مقدار کاهش رشد گیاه در شرایط شوری بسته به نوع نمک ،غلظت نمک،مرحله فیزیولوژیکی گیاه،مدت زمانی که در معرض شوری قرار می­گیرد و همچنین گونه گیاهی متفاوت است. شوری سبب کاهش بازده گیاهان زراعی می­ شود که این امور در مقیاس وسیع به کشاورزی و اقتصاد کشور صدمه وارد می­سازد. گیاه در محیط شور از دو مسئله رنج می­برد،اول منفی­تر شدن پتانسیل اسمزی محلول خاک که جذب آب را دشوار می­ کند،دوم جذب انباشتگی یونهای سمی که اثرات نامطلوبی بر بسیاری از فرایندهای حیاتی گیاه دارد. در ابتدای تنش شوری،تنش خشکی که در اثر کاهش پتانیسل آب محیط حادث می­ شود،عامل اصلی کاهش رشد است ولی بتدریج غلظت املاح در بافت گیاهی به حد سمیت رسیده،خسارت ناشی ازسمیت باعث کاهش رشد و مرگ گیاه می­ شود(مانز[4]،1993).

تنش شوری یکی از مهمترین تنش­های غیر زیستی است و در خاک­های شور اثرات زیانباری بر بقاء،تولید ماده زنده و بازده محصولات گیاهی دارند. فرایند­هایی نظیر جوانه زنی،رشد دانه رست­ها، رشدرویشی،  گلدهی ومیوه دهی  شدیدا تحت تاثیر شوری قرار می­گیرند.  شوری از طریق زیر منجر به کاهش رشد و صدمه به گیاه می­ شود:­

• استرس اسمزی (کاهش آب قابل دسترس گیاه )
• اثر ات سمی یون­ها (مخصوصا اثر ات نا شی از سدیم، کلروسولفات)
• برهم خوردن تعادل و جذب مواد مغذی ضروری

افزایش شوری بیومس ریشه، برگ و اندام­ها را کاهش داده و متعاقب آ ن از طول ریشه و فتوسنتزی گیاه می­ شود .(سینگ و پراساد[5]، 2009). البته در هر اندام گیاهی، گستره­­ای از انواع مختلف سلول­ها، با سنین متفاوت وجود دارد . لذا عملکرد­های متابولیکی و پاسخ­های متفاوت به محرک­های محیطی مورد انتظار است . گیاهانی که در معرض شوری قرار می­گیرند نه تنها کوچکترند بلکه دارای تغیراتی در پارامترها­ی فیزیولوژیکی و بیوشیمیا ی نیز هستند(هیلال[6]، 1998).

1-1 تعریف شوری :

از نقطه نظر کشاورزی به تجمع نمک های معدنی محلول در خاک به مقدار زیاد،که باعث محدود کردن رشد گیاه شود، شوری می گویند( گورهام[7] و همکاران، 1992).

بر اساس تعریف  )شانون و گریو[8]،1999) شوری عبارت است ازحضور بیش از اندازه نمک­های قابل حل و عناصرمعدنی ،که انحلال آنها با مشکل روبرو می­ شود. قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک یک شاخص مهم در ارزیابی شوری خاک می باشد. خاک شور، خاکی است که قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع آن در دمایºc25 بیشتر از 2 دسی زیمنس در متر و درصد سدیم تبادلی آن کمتر از 15باشد. درتنش شوری ،نوع تنش،میزان مقاومت گیاه،مراحل مختلف رشدی ، نوع بافت و اندام گیاهی متفاوت می­باشد. شوری خاک یکی از عواملی است که توزیع و قابلیت تولید بسیاری از گیاهان زراعی مهم را دچار محدودیت می­ کند(اشرف وفولاد،2005).

 

1-2 انواع شوری و علل آن

شوری اولیه (طبیعی)

شوری اولیه پیامدی از انباشته شدن نمک در خاک ویا آبهای زیرزمینی از طریق فرایند­های طبیعی در دوره­ های طولانی است که توسط فرایند­های زیر صورت می­گیرد.

– فرایند­ هوازدگی: این فرایند موجب شکسته شدن سنگها و آزاد شدن انواع نمکهای محلول،عمدتا کلر و سدیم و دیگر نمکها مانند کلسیم و منیزیم و تا حدی کمتر سولفاتها و کربناتها می­ شود.

– رسوب  نمک اقیانوسها: توسط عواملی همچون باد، این نمکها که عمدتا کلرید سدیم است جابجا می­شوند(قاسمی و همکاران،1995).

شوری ثانویه

یکی از دلایل عمده شوری ثانویه پاکسازی زمین و جایگزینی گیاهان یکساله بجای پوشش گیاهی پایا است. در آب و هوای خشک و نیمه خشک آب استفاده شده توسط پوشش گیاهی بومی منطقه،در تبادل با بارندگی سالیانه است. ریشه ­های عمیق گیاهان بومی نشان دهنده پایین بودن سطح سفره ­های آبی می­باشند.پاکسازی و آبیاری این توازن را بر هم می­زند،بطوری که بارندگی از یک سو و آبیاری از سوی دیگر،آب را به میزانی بیش از نیاز گیاه فراهم کرده و این فزونی آب ،سفره ­های آب را بالا کشیده و نمکهایی را که قبلا در قسمت ­های عمیق خاک ذخیره شده بودند حرکت داده و آنها را تا منطقه ریشه بالا می­آورد. با استفاده گیاهان از آب، نمک در خاک باقی مانده لذا در مصارف بعدی، آب موجود در خاک شورتر می­ شود.  سفره ­های آب همچنان به سمت بالا و نزدیک سطح زمین کشیده می­شوند و با تبخیر آب،نمکها در سطح زمین باقی می مانند و این نمکها می­توانند وارد جریان آب شده

 و شوری را افزایش دهند (میرمحمد میبدی ،1381).

شوری خاک مشکل جدی در تمام جهان است و به طور قابل توجهی باعث کاهش بهره برداری در زراعت می­ شود(داسیلوا[9] و همکاران،2008).  تخمین زده می­ شود بیش از 800 میلیون ­هکتار از اراضی جهان تحت تاثیر شوری واقع شده است(فائو[10]،2008). وحدود0.020 از زمین­های شورناشی از سیستم­های نامناسب آبیاری می­باشند(میاک[11] و همکاران،2006). از آنجایی که تنش شوری یک تهدید بزرگ زیست محیطی برای کشاورزی محسوب می­ شود،  لذا درک پاسخهای پایه فیزیولوژیکی و بیوشیمیای گیاهان به تنش­ها،در افزایش بهره وری کشاورزی امری حیاتی است.

1-3 شوری و گیاه

بر اساس توانایی رشد درمحیط­های با غلظت­های متفاوت نمک، گیاهان به گلیکوفیت­ها(شیرین رست ­ها) و هالوفیت­ها (شور رست­ها) تقسیم بندی می­شوند. اکثرگیاهان گلیکوفیت هستند و نسبت به استرس نمک بردبار نیستند(سایرام و تایگی[12]،2004). وبالعکس هالوفیت­ها در غلظت 100تا200 میلی مولار کلرید سدیم قادر به کامل کردن  چرخه زندگیشان می باشند(زالبا و پین من[13]، 1998).

هالوفیت­ها به دو گروه اجباری و اختیاری تقسیم می­شوند:

گروه اول در محیط غیر شور قادر به رشد نیستند در حالی که گروه دوم  در محیط شور و غیر شور به خوبی رشد می­ کنند.  مکانیزم ایجاد مقاومت در هالوفیت­ها براین اساس است که گیاهان املاحی نظیر سدیم و کلر را از طریق ریشه جذب و به قسمتهای هوایی انتقال داده و در واکول سلول­هایشان نگهداری می­ کنند و به این طریق پتانسل اسمزی سلولهای خود را تنظیم می­ کنند. در حالی که گلیکوفیت­ها که اغلب گیاهان زراعی را شامل می­شوند فاقد چنین مکانیسمی هستند(سرمدنیا،1374).

در طی هجوم و پیشرفت استرس نمک در درون گیاه، فرایند­های مهمی نظیر فتوسنتز، سنتز پروتین و متابولیسم لیپید تحت تاثیر قرار می­گیرد. نخستین پاسخ گیاه، کاهش در سرعت توسعه سطح برگ و متعاقبا با تشدید استرس توسعه برگ متوقف می­ شود و چنانچه استرس فرونشیند، گیاه مجددا رشد خود را از سرمی­گیرد(پاریدا و داس[14]، 2004). مکانیزم­ هایی که برای ایجاد بردباری نسبت به اثرات خاص شوری در گیاهان روی می­دهد در دو گروه مهم جای دارند، دسته­ای از آنها ورود نمک را به داخل گیاه محدود می­ کنند و دسته­ای دیگر غلظت نمک را در سیتوپلاسم کاهش می­دهند(مودگال[15] وهمکاران،2010).

گیاه در طی استرس، ممکن است برابر آن استقامت کند و توسط مکانیزم­ هایی از آن موقعیت رهایی یابد این بردباری درسطح سلولی روی می­دهد و پاسخ گیاه به جنس، ژنوتیب، طول مدت و شدت استرس، سن و مرحله نموی نوع سلول و اندام سلولی بستگی دارد.  یکی از سازگارهایی که در سطح سلول روی می­دهد، سازگاری اسمزی است بدین معنی که پتانسیل اسمزی سلول پایین آورده می­ شود به طوری که برای ابقاء تورژسانس گیاه به حد مطلوب برسد(یوکی[16] و همکاران،2002).

1-4 مکانیسم اثر شوری

غلظت بالای نمک در محیط ،انواع مختلف تنش­های فیزیکی و شیمیایی را در گیاهان سبب می­ شود و واکنشهای پیچیده­ای را القا می­ کند که­سبب­ تغییرات در مورفولوژی، فیزیولوژی و متابولیسم گیاه می­گردد(همائی، 1381). تنش شوری در دو جزء می­باشد که اثرات منفی بر رشد گیاه دارند،جزء اسمزی و جزء یونی(فلاورز [17]و همکاران،1977). غلظت­های بالای نمک،پتانسیل آب در خاک را کاهش می­ دهند و سبب القاء تنش آبی در گیاهان می­شوند. این مورد به عنوان جزء اسمزی محسوب می­گردد. از طرف دیگر،یونهای خاصی برای گیاهان گلیکوفیت سمی می­باشند،که این مورد بعنوان جزء یونی تنش شوری شناخته می­ شود. +Na وCl–  از فراوانترین یونهای سمی می­باشند اگر چه سایر یونها نیزمی­توانند سبب بروز مشکلاتی شوند، نظیر( SO4،NH4+،NO3).صدمات ناشی از شوری عمدتا به تجمع بیش از حد Na+وCl– در برگها نسبت داده می­ شود که باعث عدم تعادل عناصر مغذی می­شوند. زیرا این یونها، غلظت کلسیم، منیزیم و پتاسیم را کاهش می­دهند(ینگر و ردی[18]،1996).

جایگزینی پتاسیم به وسیله سدیم در واکنشهای بیوشیمیایی و تغییرات ساختاری و عدم عملکرد پروتئینها در نتیجه نفوذ سدیم و کلر و تداخل با واکنشهای  غیر کووالانسی بین اسیدهای آمینه،عوامل ایجاد سمیت یونی می­باشند(دودما و مهاسنه[19]،1986). نسبت بالای سدیم به پتاسیم در سیتوسول،برای همه فعالیتهای طبیعی سلول گیاهی ضروری است(جشک و ولف[20]، 1985). سدیم با جذب پتاسیم از طریق ناقلان همبر رقابت می­ کند،همچنین ناقلین همبر ویژه پتاسیم را در سلول ریشه بلوکه می­ کند. این امر سبب می­ شود در درجات سمی سدیم، غلظت پتاسیم برای واکنشهای آنزیمی و تنظیم اسمزی کافی نباشد. عدم توازن متابولیکی ایجاد شده به وسیله سمیت یونی،تنش اسمزی و کمبود عناصر غذایی تحت شوری،همچنین ممکن است به تنش اکسیداتیو منجر گردد(بای و سوی[21]، 2006).

در تنش شوری ،یونهای سدیم از طریق کانالها یا ناقلان کاتیونی وارد سیتوسول ریشه می­شوند و یا از طریق یک مسیر آپوپلاستی وارد جریان شیره خام در آوند های چوبی می­شوند،وبستگی به گونه گیاهی دارد(نیو [22]و همکاران،1995).

با توجه به رفتار سیستم ریشه­ای، گیاهان مقاوم به شوری به دو گروه ion-inclusive وion-exclusive تقسیم می­شوند.

گروه اول دارای مکانیسمهای سازشی متنوعی هستند که رسیدن نمک به بخشهای هوایی به جز در مقادیرخیلی کم را،محدود می­ کنند.این مکانیسم ها شامل جذب بعضی یونهای خاص توسط ریشه،تجمع کلرید سدیم در ریشه و ترشح یونها از داخل ریشه به خارج است. در مقابل،گروه دوم نمک را به مقدار زیادی جذب کرده و در ساقه ها و برگهای خود ذخیره می­ کنند. در این حالت،سازشهای اصلی بر اساس دور نگه داشتن سدیم و کلر از سیتوسول به وسیله ذخیره در واکوئول یا دور نگهداشتن این یونها از خود سلول است(گرین وی و مونز[23]،1980).

1-6 قارچ های مایکوریز

واژه میکوریز از دو کلمه (Mykes) به معنای قارچ و (Rhiza) به معنای ریشه گرفته شده است و برای اولین بار در سال 1885 میلادی معرفی گردید. این ارتباط نوعی همزیستی متقابل است که بین برخی از قارچ های بازیدیو مایست ها، زیگو مایست ها، آسکو مایست ها و گلومرومایست ها و گیاهان ایجاد می شود و هر دو شریک از این همزیستی بهره می برند(موکرجی، 1996). در این همزیستی، گیاهان عالی از مواد جذب شده به وسیله قارچ ها استفاده کرده و از سوی دیگر قارچ ها مواد غذایی مورد نیاز خود را از محصولات فتوسنتزی و هیدرات کربن گیاهان عالی تامین نموده و رشد و نمو می یابند(شارما، 1995).

ریشه گیاهان زیستگاه مناسبی برای میکرو ارگانیسم های خاک است و به طور طبیعی بیشتر گیاهان در طبیعت با قارچ های همزیست ریشه رابطه برقرار می کنند. میکوریز نوعی همزیست ارتباط بین برخی از قارچ ها با ریشه گیاهان می باشد. میکوریزها در طبیعت در تامین نیازهای آبی و تغذیه ای گیاهان نقش موثری دارند. قارچ های میکوریز به وسیله تشکیل هیف های منفرد و توسعه یافته شبکه ای، کمک به جذب منابع سیال و غیر سیال می کنند. هیف های شبکه ای عموما دریافت منابع غذایی سیال را در بعضی از گیاهان افزایش می دهند و به روش های مختلفی در رشد گیاهان موثر بوده و در مقابل با فرستادن اندامک مکنده خود به داخل سلول میزبان، به خصوص در ناحیه زیر اپیدرم(کورتکس)، مواد مورد نیاز خود را دریافت می کنند( عامریان،1371).

قارچ های میکوریز در حقیقت عوامل عمده افزایش دهنده جذب عناصر جذب عناصر از خاک هستند. تفاوت اساسی ارتباط میکوریزایی و ارتباط عمومی جانداران و گیاهان در این است که نه تنها سطح ریشه ها(ریزوسفر) با قارچ های میکوریز ارتباط نزدیک دارند، بلکه در این قارچ ها نفوذ درون بافتی نیز دارند. ولی تفاوت اساسی میکوریز با عوامل بیماریزا در این است که در این رابطه هم میزبان و هم شریک قارچی حالت طبیعی خود را حفظ می کنند(عامریان،1371).

ارتباط میکوریزایی معمولا در تمام مناطق آب و هوایی خشک و مرطوب صورت می گیرد. قارچهای میکوریز در خاک مناطق مرطوب شمالی، مناطق خشک قطب جنوب، جنگل های پرباران مناطق گرمسیری، مناطق خیلی گرم و حتی در مرداب ها نیز یافت می شوند. در اکوسیستم های طبیعی بیشتر سیستم های ریشه ای می توانند با قارچهای میکوریز همزیست شوند و وجود میکوریز برای پایداری رشد برخی از گونه های گیاهی مثل ارکیده ها ضروری است.بسیاری از خانواده های گیاهی در شرایط میکوریزایی، رشد بهتری را بخصوص در شرایط کمبود عناصری چون فسفر و روی نشان می دهند. تخمین زده شده که حدود 95درصد از گونه های گیاهان آوندی دارای رابطه میکوریزایی می باشند و تقریبا تمام بازدانگان و در حدود 85درصد نهاندانگان قادر به تشکیل این همزیستی هستند. بنابراین بازدانگان برای بقاء خود در طبیعت به قارچ های میکوریز محتاج می باشند(تراپ،1997).

با مطالعه بر روی مورفولوژی گیاهان فسیلی، مشخص شد که قارچ های میکوریز آربوسکولار در دوره تریاسیک(Teriassic) به خوبی توسعه یافته اند و اجزای ساختمانی بسیاری از قارچ های میکوریز نیز در دوره دونین (Devonian) دیده شده است. تیپ های دیگر میکوریز بعد از تکامل آسکومیست ها و بازیدیومیست ها نمو یافتند و تیپ های مختلف همزیستی در گیاهان مختلف توسط قارچ های مختلف به وجود آمد(تراپ،1997). اطلاعات به دست آمده از واکنش های مولکولی میکوریزای همزیست هنوز قابل بحث است. مشخص شده است که سیگنال های مولکولی بین گیاه و قارچ مبادله می شود و این سیگنال ها از سیگنال هایی که باعث ایجاد واکنش های بیماریزایی می شوند قابل تشخیص می باشند. این سیگنال ها ممکن است شامل موادی چون لکتین ها و یا ترکیبات القاکننده  مترشحه توسط قارچ ها باشند که باعث ایجاد واکنش در میزبان در حضور قارچ میکوریز و نیز سایر میکروارگانیسم های مهاجم می شوند(تراپ،1997).

 

1-7 گشنیز

شکل( 1- 1 ) گشنیز

گشنیز نوعی سبزی با نام علمی Coriandrum sativum است. نام گونه این گیاه   C.Sativumو از راسته  کرفس سانان و تیره  چتریان و سررده Coriandrum می باشد. این گیاه بومی جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا است و ارتفاع آن تا نیم متر هم می‌رسد. اغلب گشنیز تولیدی ایران که حدوداً ۶۵ درصد کل کشور می‌باشد در شهرستان نهاوند استان همدان و بقیه در شهرستان‌هایی نظیر اقلید و… برداشت می‌شود و بصورت خشک وارد بازار می‌شود. گشنیز گیاهی است علفی، یک ساله، بی کرک، به ارتفاع 30 تا 60 سانتی متر وبا طول دوره رشد 100تا120 روز است که در بسیاری از کشورها به عنوان گیاهی بهاره و در برخی کشورهای مدیترانه و جنوب شرقی آسیا به عنوان گیاهی زمستانه کشت می شود. این گیاه دارای ساقه راست، شفاف و کم و بیش شیار دار است. منشا آن را به نواحی جنوب غرب آسیا و مدیترانه نسبت می دهند. گل های کوچک و ریز به رنگ سفید یا صورتی مجتمع چتری مرکب دارد. برگ های آن به دو نوع متمایز، یکی در قاعده و منقسم به قطعاتی با لوب های کم عمق و دندانه دار و دیگری در طول ساقه و دارای پهنکی منقسم به رشته های باریک و نخی وجود دارد. سرشاخه های آن به صورت تازه در سالاد و سوپ، بذر آن در صنایع غذایی و به عنوان چاشنی مورد استفاده قرار می گیرد(تراپ،1997)(شکل 1-2).

گشنیز گیاه بومی جنوب اروپا و مناطق مدیترانه است و در بیشتر نقاط ایران نیز می روید. از زمان های قدیم وجود داشته و حتی مورد مصرف مصری ها بوده است. بقراط این گیاه را می شناخته و برای درمان بیماری های مختلف از آن استفاده می کرده است. در قرون وسطی ضعف جنسی را با گشنیز درمان می کردند. پزشکان قدیم عقیده داشتند گشنیز از سرایت امراض جلوگیری می کند، از این رو به افراد مبتلا به آبله دستور می دادند که آب گشنیز را به دور چشم هایشان بمالند تا میکروب آبله به چشم ها سرایت نکند.                       

ساختار شیمیایی

میوه گشنیز دارای 75درصد آب و 13 تا 20درصد مواد چرب(مرکب از گلیسریدهای اسید اولئیک، اسید پالمتیک، اسید پترو سلینیک، اسید لینولئیک) است. مقدار کلی اسانس در انواع مرغوب میوه ها به یک درصد می رسد. اسانس میوه دارای 50درصد ترکیب لینالول[24](Linalool) می باشد. محتوای ساختار دانه گشنیز در جدول 2-1 آورده شده است. حضور آلدهیدها منجر به ایجاد عطر و بو در دانه گشنیز می شود. افزایش بوی شیرین در این گیاه به دلیل حضور لینالول است(تراپ،1997). دانه گشنیز حاوی 03/0 تا 6/2درصد روغن فرار و 9/9 تا 7/27 درصد اسید چرب می باشد.

ویژگی درمانی

این گیاه در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی و روغن میوه آن در صنایع غذایی و دارویی کاربرد دارد. در طب سنتی از خواص گشنیز که همانند زیره می باشد به عنوان هضم کننده غذا، ضد نفخ، اشتها آور، برظرف کننده دردهای عضلانی و آرام بخش استفاده می شود(اکبری نیا و همکاران،1385). از تخم گشنیز به عنوان طعم دهنده غذا، زیاد کننده شیر مادر، ضد نفخ و ضدعفونی کننده استفاده می شود. تمام قسمتهای گیاه مصرف درمانی داشته ولی مهمترین قسمت گیاه میوه آن است(عامریان ،1371).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول: مقدمه و کلیات……………………………………………………………………………………………………………………….. 2

1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

2-1- گل رز در فرهنگ……………………………………………………………………………………………………………………………. 3

3-1- تاریخچه گلکاری در جهان……………………………………………………………………………………………………………….. 4

4-1- تاریخچه گلکاری در ایران………………………………………………………………………………………………………………… 5

5-1-وضعیت تولید گل وگیاهان زینتی در ایران………………………………………………………………………………………….. 5

6-1- مشکلات صادرات گل در ایران……………………………………………………………………………………………………….. 6

7-1- سطح زیر کشت گل  ………………………………………………………………………………………………………………………. 6

8-1- اهمیت گل رز…………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

9-1 – مشخصات گیاه شناسی ………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1-9-1-نسترن R. moschata………………………………………………………………………………………………………………… 6

2-9-1-گل‌محمدی  R. domoscena…………………………………………………………………………………………………….. 7

3-9-1-سگ گل R. canina…………………………………………………………………………………………………………………… 7

4-9-1-رز زرد R. foetida …………………………………………………………………………………………………………………… 7

5-9-1-رز هیبرید R. hybrid…………………………………………………………………………………………………………………. 7

10-1 – مشکل گل های بریده…………………………………………………………………………………………………………………… 8

1-10-1-عوامل زراعی قبل از برداشت:  …………………………………………………………………………………………………… 8

2-10-1-عوامل محیطی پس از برداشت: ………………………………………………………………………………………………….. 9

11-1 – عوامل مهم پیر شدن گل……………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-11-1-عدم توانائی جذب آب بوسیله ساقه…………………………………………………………………………………………….. 9

2-11-1-از دست دادن مقدار زیادی آب از گل های بریده………………………………………………………………………….. 9

3-11-1-کمبود کربوهیدرات ها………………………………………………………………………………………………………………… 9

4-11-1-بیماری ها و آفات………………………………………………………………………………………………………………………. 9

5-11-1-تأثیر منفی گاز اتیلن……………………………………………………………………………………………………………………. 9

12-1 – راهکارهای افزایش طول عمر گل های بریده …………………………………………………………………………………. 10

13-1- انبارداری …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

14-1 –  انواع انبار…………………………………………………………………………………………………………………………………… 10

1-14-1- انبار مرطوب…………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

2-14-1-انبار خشک ………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

3-14-1-انبار با اتمسفر کنترل شده (CA)………………………………………………………………………………………………… 11

4-14-1-انبار با فشار کم (LPS  )…………………………………………………………………………………………………………… 11

15-1- مواد طولانی‌کننده عمر گل های بریده  …………………………………………………………………………………………… 11

16-1-کربو هیدرات ها ……………………………………………………………………………………………………………………………. 11

17-1-میکروب کش ها و مهار کننده های رشد میکروبی…………………………………………………………………………….. 12

1-17-1-نمکهای 8 هیدروکسی کوئینولین………………………………………………………………………………………………….. 12

2-17-1-تیو سولفات نقره (Ag2S2O3 , STS)……………………………………………………………………………………… 12

3-17-1-نیترات نقره (AgNo3 , SN)…………………………………………………………………………………………………… 12

18-1-اتیلن……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 12

19-1-تنظیم‌کننده‌های رشد……………………………………………………………………………………………………………………….. 14

1-19-1-جیبرلین ها  ……………………………………………………………………………………………………………………………… 14

2-19-1-سیتوکنین …………………………………………………………………………………………………………………………………. 14

3-19-1-آبسیزیک اسید…………………………………………………………………………………………………………………………… 15

20-1-سایر تنظیم کننده های رشد ……………………………………………………………………………………………………………. 15

21-1-کند کننده‌های رشد…………………………………………………………………………………………………………………………. 15

22-1-نحوه فعالیت کند کننده های رشد…………………………………………………………………………………………………….. 16

23-1-سایر ترکیبات افزایش‌دهنده طول عمر……………………………………………………………………………………………… 16

24-1-کیفیت آب…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 16

25-1-رو ش های مختلف تیمار پس از برداشت گل های بریده ………………………………………………………………….. 16

1-25-1-مقاوم کردن یا سازگار کردن ……………………………………………………………………………………………………….. 16

2-25-1-اشباع‌کردن…………………………………………………………………………………………………………………………………. 17

 

3-25-1-آغشته کردن یا فرو بردن…………………………………………………………………………………………………………….. 17

4-25-1-شکوفا نمودن غنچه‌ها…………………………………………………………………………………………………………………. 17

26-1-اهداف از اجرای این طرح………………………………………………………………………………………………………………. 17

فصل دوم : بررسی منابع………………………………………………………………………………………………………………………….. 18

فصل سوم: مواد و روش­ها……………………………………………………………………………………………………………………….. 22

1-3-محل انجام  آزمایش………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-3-موقعیت جغرافیایی استان سمنان………………………………………………………………………………………………………. 22

3-3-موقعیت جغرافیایی شهرستان دامغان و حومه آن…………………………………………………………………………………. 22

4-3-مواد مورد استفاده در پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 23

5-3- طرح آزمایشی و نحوه اجرا………………………………………………………………………………………………………………. 23

6-3- اجرای طرح……………………………………………………………………………………………………………………………………. 23

7-3- روش های اندازه گیری صفات  مورد نظر…………………………………………………………………………………………. 24

1-7-3-اندازه گیری وزن تر گل ………………………………………………………………………………………………………………. 24

2-7-3-اندازه گیری درصد باز شدن گل ها ………………………………………………………………………………………………. 24

3-7-3-اندازه گیری پتانسیل آب در گلبرگ……………………………………………………………………………………………….. 25

4-7-3-اندازه گیری درصد پژمردگی گل ها………………………………………………………………………………………………. 25

5-7-3-اندازه گیری وزن خشک گل ها……………………………………………………………………………………………………… 25

6-7-3اندازه گیری سطح برگ………………………………………………………………………………………………………………….. 26

فصل چهارم : نتایج و بحث …………………………………………………………………………………………………………………….. 27

1-4- اثر تیمارهای  متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره و کلرید کلسیم بر وزن ترگل………………………………………… 27

2-4- اثر متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره وکلرید کلسیم بر وزن خشک گل…………………………………………………. 30

3-4- اثر  سطح برگ با متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره و کلرید کلسیم بر گل رز ………………………………………. 32

4-4- اثر متقابل زمان، رقم و متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم بر روی قطر گل………………………… 35

5-4- اثر زمان، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و نوع رقم بر روی پتانسیل آبی گل………………… 41

6-4- اثر زمان، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و نوع رقم بر روی درصد پژمردگی گل رز……… 47

7-4- ضریب همبستگی صفات ………………………………………………………………………………………………………………… 58

8-4 نمودارهای همبستگی………………………………………………………………………………………………………………………… 60

نتیجه گیری نهایی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 65

پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 69

فهرست منابع انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 74

 

فهرست جداول

جدول 1-4- اثر تیمارهای  متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره و کلرید کلسیم بر وزن ترگل……………………………… 28

جدول 2-4- تجزیه واریانس اثر متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره وکلرید کلسیم و رقم ها بر روی وزن خشک گل رز  30

جدول 3-4- تجزیه واریانس اثر سطح برگ با متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم ورقم بر روی گل رز     33

جدول 4-4- تجزیه واریانس اثرات زمان(از روزی که گل ها درون محلول ها قرار داده شدند تا روزی که باز شدن گل ها به قطر ثابتی رسیدند )، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و واریته بر روی قطر گل رز………………………………….. 36

جدول5-4- مقایسه  میانگین  اثرات زمان، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و واریته بر روی قطر گل   39

جدول 6-4- تجزیه واریانس اثرات زمان، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و واریته بر روی پتانسیل آبی گلبرگ گل رز………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 43

جدول7-4- مقایسه  میانگین  اثرات زمان، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و واریته بر روی پتانسیل آبی گلبرگ رز………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 46

جدول 8-4- تجزیه واریانس اثرات زمان، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و واریته بر روی درصد پژمردگی گل رز………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

جدول9-4- مقایسه  میانگین  اثر زمان، متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و واریته بر روی پژمردگی گل رز         51

جدول(10-4) ضریب همبستگی بین صفات مورد بررسی……………………………………………………………………………. 59

 

فهرست نمودارها

(نمودار 1-4) اثر نوع رقم بر روی وزن تر گل رز……………………………………………………………………………………….. 28

(نمودار 2-  4) – اثر متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره وکلرید کلسیم بر روی وزن تر گل رز………………………….. 29

(نمودار3-  4) اثر متقابل  متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره وکلرید کلسیم و نوع رقم بر روی وزن تر گل………… 29

(نمودار 4-  1) اثر نوع رقم بر روی وزن خشک گل رز………………………………………………………………………………. 31

(نمودار 5-  4) اثر  متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم بر روی وزن خشک گل رز……………………… 31

(نمودار 6-  4) اثر متقابل  متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و نوع رقم بر روی وزن خشک گل رُز       32

(نمودار 7-  4) اثر  سطح برگ و نوع رقم بر روی  گل رُز…………………………………………………………………………… 33

(نمودار 8-  4) اثر  سطح برگ با متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم بر روی  گل رُز…………………… 34

(نمودار 9-  4) اثر متقابل سطح برگ با متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره و کلرید کلسیم بر روی گل رُز…………. 34

(نمودار10-4) اثر زمان(روز) بر روی قطر گل رُز……………………………………………………………………………………….. 37

(نمودار 11-  4) اثر نوع رقم بر روی قطر گل رُز……………………………………………………………………………………….. 37

(نمودار 12-  4) اثر متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم بر روی قطر گل رُز………………………………… 38

(نمودار 13-  4) اثر متقابل  متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم  و نوع رقم بر روی قطر گل زُز……. 38

(نمودار 14-  4) اثر متقابل زمان و نوع رقم بر روی قطر گل رُز…………………………………………………………………… 39

(نمودار 15-4) اثر نوع رقم بر پتانسیل آب گلبرگ ها………………………………………………………………………………… 43

(نمودار 16- 4) اثر زمان بر روی پتانسیل آب گلبرگ ها……………………………………………………………………………… 44

(نمودار 17-4) اثر متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم بر روی پتانسیل آب گلبرگ ها…………………… 44

(نمودار 18- 4) اثر متقابل  متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و نوع رقم بر پتانسیل آب گلبرگ ها 45

(نمودار 19-4) اثر متقابل متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و نوع رقم بر پتانسیل آب گلبرگ ها… 45

(نمودار 20-  4) اثر نوع رقم بر درصد پژمردگی گل…………………………………………………………………………………… 49

(نمودار 21-  4) اثر متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم بر روی درصد پژمردگی گل ها……………….. 49

(نمودار 22-  4) اثر مدت زمان بر روی درصد پؤمردگی گل ها…………………………………………………………………… 50

(نمودار 23-  4) اثر متقابل متیل سیکلو پروپان، نیترات نقره، کلرید کلسیم و نوع رقم بر درصد پژمردگی گل ها 50

 

چکیده

گل رز(Rosa hybrida)  یکی از محبوب ترین گل ها در سطح جهانی محسوب می شود و شاخه گل بریده آن بیشترین مصرف را در بین سایر گل ها داراست.  شاخه گل بریده رز به دلایل فیزیولوژیکی و فرازگرا بودن، در دوره عمر قفسه ای، شدیداً مستعد پژمردگی و کاهش طراوت و شادابی بوده و لازم است طول عمر شاخه بریده آن را تا حد امکان افزایش داد. این پژوهش برروی دو رقم هلندی گل رز به نام های آنجلینا و دولس و به منظور بررسی اثر برخی مواد شیمیایی با نام متیل سیکلو پروپان (mcp-1) با غلظت (10 پی پی ام)، نیترات نقره(AGNO3) با غلظت (300 پی پی ام) ،کلرید کلسیم (Cacl2) با غلظت (5 گرم بر لیتر) و اثرات متقابل آن ها و نیز اثر طول مدت نگهداری شاخه بریده بر برخی خواص فیزیکوشیمیایی، کیفی  و طول عمر شاخه بریده گل رز ارقام نامبرده، در دانشگاه آزاد اسلامی دامغان در سال 1392انجام گرفت و نمونه برداری ها به طور روزانه در طول مدت نگهداری گل های شاخه بریده انجام گرفت. در بررسی تغییرات فیزیکوشیمیایی و کیفی شاخه های بریده گل رز مشخص شد کاربرد مواد شیمیایی نامبرده اثر معنی داری بر سطح برگ، وزن تر و خشک شاخه های بریده نداشتند ولی بین دو رقم مورد آزمایش از نظر این صفات اختلاف معنی داری وجود داشت. (در سطح احتمال یک درصد). از نظر قطر گل تیمار مخلوط نیترات نقره و 1- متیل سیکلو پروپان بیشترین قطر گل را ایجاد نمود و اختلاف آن با سایر تیمارها معنی دار بود و نیز از نظر زمانی روز سوم پس از برداشت، بیشترین قطر گل را ایجاد نمود و نسبت به سایر زمان ها معنی دار بود (در سطح یک درصد).  اثر نوع رقم بر پتانسیل آب گلبرگ نشان داد، پتانسیل آب در گلبرگهای این دو رقم با یکدیگر اختلاف معنی داری داشته و میزان آن در رقم آنجلینا بالاتر از رقم دولس ویتا بود و میزان آن در رقم آنجلینا با قطر گل 40 میلیمتر حدود 25 درصد بیشتر از رقم دولس ویتا بود و همچنین از نظر این صفت تیمار 1- متیل سیکلو پروپان با میزان 55درصد بیشترین پتانسیل آب را نسبت به سایر تیمارها ایجاد نمود و نیز کابرد مختلط کلرید کلسیم و نیترات نقر ه کمترین پتانسیل آب را در گلبرگ ها ایجاد کرد. آزمایش ها نشان داد، درصد پژمردگی دو رقم مورد آزمایش اختلاف معنی داری بایکدیگر داشته و درصد پژمردگی در رقم آنجلینا حدود 6 درصد بیشتر از رقم دولس ویتا بود. نتایج نشان داد، اثر تیمارهای مختلف مواد شیمیایی بر درصد پژمردگی گل اثر معنی داری نسبت به شاهد داشته و بیشترین درصد پژمردگی با کاربرد نیترات نقره حاصل شد و اختلاف معنی داری با تیمارهای دیگر نشان داد. تیمارهای  1- متیل سیکلو پروپان  و مخلوط هر سه ماده کمترین درصد پژمردگی را ایجاد کردند که می تواند به عنوان تیماری مطلوب برای کاهش درصد پژمردگی در گل رز پیشنهاد شوند. یک رابطه مثبت و معنی دار بین افزایش وزن خشک و افزایش قطر گل با کاهش پژمردگی گل و افزایش طول عمر گل بریده مشاهده شد

 

1-1-مقدمه

گل رز یا گل سرخ از مهم ترین گل ها می باشد که هم به صورت گلدانی و هم به صورت بریدنی در بازارهای جهانی داد و ستد می شود به طوری که امروزه رتبه اول جهانی را از لحاظ اقتصادی وکشت و كار دارد(وندورن و دوهانت 1994).

گل رز از مهمترین گل های شاخه بریده دنیا می باشد كه مطالعات زیادی برای حفظ كیفیت پس از برداشت آن انجام شده است. ارقام جدید گل سرخ خصوصا در طی 50 سال اخیر به ایران وارد شدند(خلیقی،1364).كوتاه بودن عمرماندگاری گل های رز به واسطه كاهش هدایت آبی در ساقه های آن است كه معمولاًبا پژمردگی زود هنگام، خمیدگی گردن و عدم باز شدن گل ها همراه می باشد(جین و همکاران 2006).تغییر رنگ گلبرگ ها در گل های رز و خشكیدگی آن ها که معمولا از لبه گلبرگ ها شروع می شود از عوامل اصلی غیر قابل عرضه شدن گل ها به بازار می باشد(اسفنانی و همکاران،1386).از میان رنگیزه ها، آنتوسیانین های موجود در گلبرگ ها در مرحله پس از برداشت تغییرات ظاهری زیادی را نشان می دهد. كاهش آنتوسیانین در گلبرگ ها رابطه مستقیمی با كاهش طول عمر پس از برداشت و بازارپسندی گل رز دارد(اسفنانی و همکاران،1386).

فصل اول: کلیات تحقیق.. 2

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان مسئله. 3

1-3- ضرورت انجام تحقیق.. 4

1-4- اهداف مشخص تحقیق.. 4

1-5- فرضیه ها 5

1-6- پرسش اصلی تحقیق.. 5

1-7- جنبه نوآوری تحقیق.. 5

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق.. 6

2-1- تعاریف… 7

2-1-1- تاریخچه بستنی.. 7

2-1-2- تعریف بستنی.. 7

2-1-3- سرانه مصرف بستنی و شیر. 8

2-1- 4- نقش هر یک از ترکیبات مورد استفاده در بستنی.. 9

2-1- 4-1- چربی.. 9

2-1- 4-2- مواد جامد بدون چربی(MSNF). 9

2-1- 4-3- شکر. 9

2-1- 4-4- امولسیفایرها 9

2-1- 4-5- پایدارکننده ها 9

2-1- 4-6- طعم دهنده‌ها 10

2-1- 4-7- اینولین.. 10

2-1-5- پروبیوتیک‌ها 10

2-1-5-1- تاریخچه استفاده از پروبیوتیک‌ها 10

2-1-5-2-تعریف پروبیوتیک… 11

2-1-5-3-خصوصیات پروبیوتیک… 12

2-1-5-4-مهمترین تولیدات پروبیوتیک‌ها 12

2-2- بررسی پیشینه تحقیق.. 13

2-2-1- شیر تخمیری.. 13

2-2-2- پروبیوتیک‌ها 13

2-2-2-1-  اثرات درمانی و پیشگیری کننده پروبیوتیک‌ها 13

2-2-2-2-مهمترین پروبیوتیک‌های مصرفی.. 15

2-2-2-3-  عوارض جانبی مصرف لاکتوباسیلوس‌های پروبیوتیک… 15

2-2-2-4- اثرات مفید باکتری‌های پروبیوتیک… 16

2-2-2-4- فرآورده‌های پروبیوتیک… 17

2-2-2-5- باکتری‌های غالب در بستنی پروبیوتیک… 17

2-2-2-6- اکولوژی لاکتوباسیلوس‌ها 18

2-2-3- بستنی پروبیوتیک… 19

2-2-3-1- انواع بستنی پروبیوتیک… 19

2-2-3-2- موانع تولید بستنی پروبیوتیک… 20

2-2-3-3-راهکارهای رفع موانع تولید بستنی پروبیوتیک… 20

2-2-4- مایکوتوکسین‌ها 20

2-2-4-1-عوامل موثر در رشد قارچ‌ها و تولید مایکوتوکسین در مواد غذایی.. 21

2-2-5- آفلاتوکسین‌ها 24

2-2-5-1- بررسی کوتاه تاریخچه آفلاتوکسین.. 26

2-2-5-2- آسیب شناسی آفلاتوکسین‌ها 27

2-2-5-3- میکروبیولوژی آفلاتوکسین‌ها 28

2-2-5-4- قارچ‌های تولید کننده آفلاتوکسین‌ها 29

2-2-5-5- قوانین استاندارد بین المللی.. 30

2-2-5-6- محدودیت‌های جهانی آفلاتوکسین‌ها در تغذیه. 31

2-2-5-7- روش‌های کاهش آفلاتوکسین: 32

2-2-5-8-آفلاتوکسین در شیر. 33

 

2-2-5-9-ارزیابی وکنترل آلودگی.. 35

2-2-5-10- روش‌های تست کردن. 35

2-2-6-کروماتوگرافی مایع با کارآیی بالا. 36

2-2-6-1- دستگاهHPLC.. 37

2-2-6-2- آشکار ساز. 38

2-2-6-3- متد های اندازه گیری.. 39

2-2-6-4- حلال‌های HPLC.. 39

2-2-6-5- آماده سازی و کار با دستگاه 40

2-3- مروری بر تحقیقات گذشته. 41

2-4- تجزیه زیستی مایکوتوکسین‌ها، موقعیت های فعلی و رویکرد های آتی.. 52

2-4-1- حذف آلودگی با بهره گرفتن از تخمیر. 52

فصل سوم: مواد و روش‌ها 58

3-1- اساس کار. 59

3-2- مواد مورد استفاده در تهیه بستنی.. 61

3-3- تجهیزات و دستگاه‌های مورد استفاده در تهیه و آزمایش‌های بستنی.. 62

3-4- مواد و تجهیزات مورد نیاز جهت اندازه گیری آفلاتوکسین M1 63

3-5- روش‌ها 65

3-5-1- متغیرهای پژوهش…. 65

3-5-2- آزمون های مربوط به شیر خشک… 65

3-5-3- آزمایشات انجام شده بر روی شربت بستنی در زمان تخمیر. 66

3-5-3-1- آزمون تعیین pH.. 66

3-5-3-2- آزمون رشد جمعیت میکروبی.. 66

3-5-3-3- تهیه استاندارد کاری آفلاتوکسین M1 جهت سنجش مقادیر آفلا توکسین.. 66

3-5-4- ملاحظه های ایمنی و احتیاطات… 67

3-5-6- آمادهسازی ستون های ایمونوافینیتی.. 68

3-5-7- آزمایش های انجام شده بر روی بستنی.. 69

3-5-7- 1- آزمون کشت میکروبی.. 69

3-6- طرح آماری.. 69

فصل چهارم: نتایج و بحث… 70

4-1- نتایج بدست آمده از مرحله کالیبراسیون دستگاه HPLC و اندازه گیری آفلاتوکسین در شیر. 71

4-1-1- نتایج حاصل از ترسیم منحنی کالیبراسیون و محدودیت های تشخیص و شناسایی.. 71

4-1-2- بررسی میزان گزینش پذیری و تداخلات… 72

4-2- ارزیابی تغییرات pH در مرحله گرمخانه گذاری.. 74

4-3- ارزیابی تاثیر غلظت آفلاتوکسین M1  بر تغییرات رشد جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوس GG در مرحله گرمخانه گذاری.. 77

4-4- ارزیابی تاثیر غلظت آفلاتوکسین M1  بر تغییرات رشد جمعیت میکروبی بیفیدوباکتریوم لاکتیس 12BB در مرحله گرمخانه گذاری.. 79

4-5- ارزیابی تغییرات آفلاتوکسین M1 در طی حرارت دادن وگرمخانه گذاری.. 82

6-4 ارزیابی تاثیر غلظت آفلاتوکسین M1  بر تغییرات رشد جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوس GG در مدت زمان نگهداری.. 87

4-7- ارزیابی تاثیر غلظت آفلاتوکسین M1  بر تغییرات رشد جمعیت میکروبی بیفیدوباکتریوم لاکتیس 12BB در مدت زمان نگهداری.. 88

4-8- ارزیابی تغییرات آفلاتوکسین M1 در مدت زمان نگهداری.. 91

فصل پنجم: نتیجه گیری کلی و پیشنهادات… 92

5-1- نتیجه‌گیری کلی.. 93

2-5- پیشنهادات… 94

فهرست منابع.. 95

پیوست‌ها 106

فهرست جدول‌ها

جدول 3-1: مواد مورد استفاده در تحقیق.. 61

جدول3-2: دستگاه‌های مورد استفاده در تحقیق.. 62

جدول3-3: مواد مورد نیاز جهت اندازه گیری آفلاتوکسین M1. 63

جدول3-4: تجهیزات مورد نیاز جهت اندازه گیری آفلاتوکسین M1. 64

جدول 3-5 : متغیرهای مورد استفاده در فرمول. 65

جدول 3-6: آزمون‌های شیمیایی مربوط به شیرخشک… 65

جدول 4-1 : مقادیر حاصل از نتایج  آفلاتوکسین در دستگاه  HPLC.. 72

جدول شماره 4-2 : اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بر pH.. 75

جدول شماره 4–3 : اثرزمان و غلظت آفلاتوکسین بررشدجمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوس GG.. 77

جدول شماره 4–4: اثرزمان و غلظت آفلاتوکسین بررشدجمعیت میکروبی بیفیدوباکتریوم لاکتیس12BB.. 79

جدول 4 – 5 : غلظت آفلاتوکسین در شیر و بستنی حین تولید و نگهداری در 4 درجه سانتی گراد. 83

جدول شماره 4 – 6: اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بررشد جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوس GG در مرحله نگهداری   87

جدول شماره 4 – 7 : اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بر رشد جمعیت میکروبی بیفیدوباکتریوم لاکتیسBB12 در مرحله نگهداری   89

فهرست نمودارها

نمودار (3-1) شماتیک فرایند تولید. 60

نمودار4-1 : نمودار منحنی کالیبراسیون (داده های حاصل از آنالیز دستگاه). 71

نمودار 4-2 : کروماتوگرام بدست آمده از نمونه بستنی تهیه شده از شیر گاو فاقد آفلاتوکسین M1. 73

فاز متحرک شامل آب، استونیتریل و متانل به نسبت 55: 15:30 بود. 73

نمودار 4-3 : کروماتوگرام  بدست آمده از نمونه بستنی دارای ng/kg 3 آفلاتوکسین M1. 73

فاز متحرک شامل آب، استونیتریل و متانل به نسبت 55: 15:30 بود. 73

نمودار 4–4 : کروماتوگرام بدست آمده از نمونه بستنی دارای ng/kg 50 آفلاتوکسین M1. 74

نمودار 4-5: اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بر pH.. 75

نمودار 4– 6: اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بر جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوسGG طی مرحله تخمیر  78

نمودار 4–7: اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بر جمعیت میکروبی بیفیدوباکتریوم لاکتیس 12BB طی مرحله تخمیر  80

نمودار 4–8: اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بر جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوسGG در زمان نگهداری   88

نمودار 4–9: اثر زمان و غلظت آفلاتوکسین بر جمعیت میکروبی بیفیدوباکتریوم لاکتیس 12BB در زمان نگهداری

فهرست اشکال:

1-2 – ساختار مولکولی آفلاتوکسینB1 وM1. 25

شکل3-2: ستون های ایمونوافینیتی. نحوه فعال سازی و استفاده از این ستون ها 68

چکیده

آفلاتوکسین M1(AFM1) یکی از مایکوتوکسین‌های مهمی است که در شیر و محصولات لبنی یافت می‌گردد و محصول متابولیک آفلاتوکسین B1 می‌باشد. امروزه این امکان فراهم شده است که مایکوتوکسین موجود در غذا یا خوراک دام را از طریق بکارگیری روش‌های فیزیکی، شیمیائی یا عوامل میکروبی حذف نمود. هدف از این پژوهش دستیابی به روشی سالم و بدون ضرر جهت حذف سم آفلاتوکسین در فرآورده پروبیوتیکی شیر است كه از نظر تغذیه هیچگونه خطری برای انسان نداشته باشد. در این مطالعه نمونه‌های بستنی از ‌شیر بازسازی شده فاقد آفلاتوکسین اولیه تهیه شد. در کلیه نمونه‌ها (شاهد و پروبیوتیک) تغییرات آفلاتوکسین طی فرایند در دو سطح ppb)05/0 ،1/0)بررسی گردید. تغییرات رشد لاکتوباسیلوس رامنوس GG و بیفیدو باکتریوم لاکتیس 12Bb در محیط MRS هوازی‌، بی هوازی در 37 درجه سانتی گراد مورد مطالعه قرار گرفت. جهت اندازه گیری آفلاتوکسین در نمونه‌های ‌بستنی از روش HPLC استفاده شد. بدین منظور از 20 نمونه با غلظت‌های ppb)05/0 ،1/0 ) آفلاتوکسین M1 و 30% استونیتریل به عنوان حلال، استفاده شد. نتایج آنالیز آماری نشان داد میزان کاهش آفلاتوکسین در پایان مرحله گرم خانه گذاری برای غلظت‌های ppb)05/0 ،1/0) به ترتیب 4/22 و 5/29 درصد بوده و کاهش معنی داری داشته است‌ (01/0>p). در پایان هفته چهارم نگهداری بستنی مقدار کاهش آفلاتوکسین در هر دو سطح ppb)05/0 ،1/0) که به ترتیب 6/30 و 1/32درصد بود، تفاوت معنی داری نداشت (01/0>p) . رشد جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوس GG و بیفیدوباکتریوم لاکتیس 12BB در مرحله گرم خانه گذاری در هر سه نمونه افزایش معنی داری (05/0 p<) داشته است. لگاریتم جمعیت میکروبی لاکتوباسیلوس رامنوس GG در انتهای مرحله تخمیر برای هر سه غلظت آفلاتوکسین M1 ppb)0،05/0 ،1/0) به ترتیب CFU g-132/10 ،02/10، 01/10 و برای بیفیدوباکتریوم لاکتیس 12 BB به ترتیبCFU g-148/9 ،30/9، 00/9 می‌باشد. همچنین غلظت آفلاتوکسین به صورت معنی داری (05/0 p<) بر رشد جمعیت میکروبی هر دو گونه تاثیر داشت. در زمان نگهداری، میزان کاهش لگاریتم جمعیت میکروبی برای هر دو گونه پروبیوتیک در غلظت بالاتر آفلاتوکسین تفاوت معنی داری نسبت به نمونه‌های حاوی غلظت پایین‌تر آفلاتوکسین نداشت  (05/0 p<).
1-1- مقدمه

چکیده فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

1 فصل اول: کلیات

 

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

2 2-1-  ماهی قزل آلای رنگین كمان…………………………………………………………………………………………………………………..

 

4 1-2-1-  نیازمندی های محیطی………………………………………………………………………………………………………………………..

 

4 2-2- 1- فیزیولوژی دستگاه گوارش و آنزیمهای گوارشی  ………………………………………………………………………………….

 

4 3-1- تغذیه و نیازهای تغذیه ای ماهیان …………………………………………………………………………………………………………….

 

6 1-3-1- پروتئین  …………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

6 1-1-3-1-  استفاده از منابع پروتئینی گیاهی ………………………………………………………………………………………………………

 

8 2-1-3-1-  مشکلات پروتئین های گیاهی برای ماهیان گوشتخوار………………………………………………………………………..

 

8 3-1-3-1-  فاکتورهای ضد تغذیه ای ……………………………………………………………………………………………………………….

 

10 2-3-1- لیپیدها ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

11 1-2-3-1- اسیدهای چرب …………….. ……………………………………………………………………………………………………………..

 

12 2-2-3-1- سنتز داخلی و تبدیل زیستی اسیدهای چرب ……………………………………………………………………………………..

 

17 3-2-3-1- اسیدهای چرب ضروری آبزیان ……………………………………………………………………………………………………….

 

18 4-2-3-1- نقش اسیدهای چرب غیر اشباع بلند زنجیره در تغذیه آبزیان………………………………………………………………..

 

18 5-2-3-1- نشانه های کمبود اسیدهای چرب …………………………………………………………………………………………………….

 

19 6-2-3-1- میزان چربی و اسید چرب مورد نیاز آبزیان پرورشی  ………………………………………………………………………….

 

19 7-2-3-1- قابلیت هضم پذیری چربیها  ……………………………………………………………………………………………………………

 

20 8-2-3-1- منابع چربی جیره آبزیان …………………………………………………………………………………………………………………

 

20 1-8-2-3-1- روغن ماهی………………………………………………………………………………………………………………………………

 

21 2-8-2-3-1- روغن های گیاهی و تركیب اسیدهای چرب …………………………………………………………………………………

 

22 1-2-8-2-3-1- آفتابگردان (Heliaanthus annus L.Var marcocarpus DC) ………………………………………..

 

22 2-2-8-2-3-1- سویا (Glycine max (L.) Merr.)………………………………………………………………………………………

 

23 3-2-8-2-3-1- شلغم روغنی (B. juncea) و كانولا ( Brassica napus L.  و B. rapa L.)…………………………

 

24 4-2-8-2-3-1- گلرنگ معمولی (Carthamus tinctorius) ………………………………………………………………………….

 

25 5-2-8-2-3-1- بذر کتان (Linum usitatissimum)……………………………………………………………………………………..

 

26 3-3-1- نیازهای معدنی و ویتامینی قزل الای رنگین کمان …………………………………………………………………………………..

 

26 4-1- مرور منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

29  

 

فصل دوم: مواد و روشها

1-2- مرحله تهیّه اجزای غذایی و ساخت جیره های آزمایشی ……………………………………………………………………………..

 

32 2-2-  تهیه و ذخیره سازی ماهیان …………………………………………………………………………………………………………………….

 

34 3-2- زیست سنجی ماهیان (بیومتری) ……………………………………………………………………………………………………………….

 

35 5-2- آنالیز شیمیایی نمونه های غذایی و بافت عضله ماهیان ………………………………………………………………………………..

 

35 1-5-2- تعیین میزان پروتئین ……………………………………………………………………………………………………………………………

 

35 2-5-2- تعیین میزان چربی کل ……… ……………………………………………………………………………………………………………….

 

36 2-5-2- تعیین میزان رطوبت ……………………………………………………………………………………………………………………………

 

36 3-5-2-  تعیین میزان خاكستر ………………………………………………………………………………………………………………………….

 

37 4-5-2-  تعیین میزان کربوهیدرات ………………………………………………………………………………………………………………….

 

37 5-5-2- تعیین تركیب و میزان اسیدهای چرب …………………………………………………………………………………………………..

 

37 6-2- محاسبه هضم پذیری ظاهری …………………………………………………………………………………………………………………..

 

39 1-6-2- تهیه غذا و نمونه مدفوع ماهیان ……………………………………………………………………………………………………………

 

39 7-2- سنجش فعالیت های آنزیمی …………………………………………………………………………………………………………………..

 

40 1-7-2- تهیه عصاره آنزیمی …………………………………………………………………………………………………………………………….

 

40 2-7-2- سنجش غلظت پروتئین محلول ……………………………………………………………………………………………………………

 

40 3-7-2- سنجش فعالیت آنزیم آلفا- آمیلاز ………………………………………………………………………………………………………..

 

41 4-7-2- سنجش فعالیت آنزیم لیپاز …………………………………………………………………………………………………………………..

 

43 8-2- بررسی­های ایمنی شناسی ………………………………………………………………………………………………………………………..

 

44 1-8-2- خون گیری و تهیه سرم ………………………………………………………………………………………………………………………

 

44 2-8-2- فعالیت راه میانبر سیستم کمپلمان …………………………………………………………………………………………………………

 

 

45 3-8-2- فعالیت لیزوزیم ………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

47 4-8-2- اندازه گیری میزان توتال ایمونوگلوبولین ……………………………………………………………………………………………….

 

48 9-2-  بررسی فاكتورهای خونی ……………………………………………………………………………………………………………………….

 

48 1-9-2- شمارش تعداد گلبول های سفید در میكرولیتر خون ……………………………………………………………………………….

 

48 2-9-2- اندازه گیری درصد هماتوكریت خون ……………………………………………………………………………………………………

 

49 3-9-2- اندازه گیری غلظت هموگلوبین خون ……………………………………………………………………………………………………

 

49 10-2- استرس آنوكسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

49 1-10-2-  اندازه گیری میزان گلوکز …………………………………………………………………………………………………………………

 

50 2-10-2- روش اندازه گیری کورتیزول …………………………………………………………………………………………………………….

 

50 11-2- ارزیابی تجربی طعم و بوی ماهیان ………………………………………………………………………………………………………….

 

50 12-2- فورمول ها و روابط محاسباتی ……………………………………………………………………………………………………..

 

51 12-2-  تجزیه و تحلیل آماری …………………………………………………………………………………………………………………………

 

51 فصل سوم: نتایج

 

1-3- نتایج مربوط به آنالیز ترکیب شیمیایی جیره های آزمایشی ……………………………………………………………………………

 

52 2-3- نتایج حاصل از شاخص های رشدی ماهیان ………………………………………………………………………………………………

 

52 3-3- نتایج مربوط به ترکیب شیمیایی بافت عضله ماهیان……………………………………………………………………………………..

 

54 4-3- نتایج مربوط به کارایی تغذیه ای ماهیان……………………………………………………………………………………………………..

 

55 5-3- نتایج مربوط به ترکیب اسیدهای چرب بافت عضله ماهیان…………………………………………………………………………..

 

56 6-3- نتایج مربوط به فعالیّت آنزیمهای گوارشی ماهیان قزل آلای رنگین كمان ……………………………………………………….

 

59 7-3- نتایج مربوط به فعالیّت سیستم ایمنی همورال ماهیان …………………………………………………………………………………..

 

60 8-3- نتایج مربوط به فاکتورهای خونی ماهیان …………………………………………………………………………………………………..

 

61 9-3- نتایج بازماندگی ماهیان در برابر استرس کمبود اکسیژن ……………………………………………………………………………….

 

61 1-9-3- نتایج تغییرات گلوکز و کوتیزول سرم خون ماهیان در برابر استرس کمبود اکسیژن ……………………………………..

 

62 10-3- نتایج ارزیابی تجربی طعم و بوی ماهیان ………………………………………………………………………………………………….

 

62 فصل چهارم: بحث

 

63 1-4- نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

70 2-4- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

71 فصل پنجم: منابع

 

72 فصل ششم: ضمیمه

 

82 1-6- نمودارها ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

82 1-1-6- نمودار مربوط به نتایج بیومتری (وزن و طول) ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورش ……………

 

82 2-1-6- نمودار مربوط به درصد هضم پذیری پروتئین و چربی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورش ..

 

82 3-1-6- نمودار مربوط به ضریب ارزش تولیدی پروتئین و چربی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورش

 

83 4-1-6- نمودار مربوط به نتایج فعالیّت آنزیمهای گوارشی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در روز30………………………….

 

83 5-1-6- نمودار مربوط به نتایج مربوط به فعالیّت آنزیمهای گوارشی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در روز60……………..

 

83 6-1-6-  نمودار مربوط به فعالیّت سیستم ایمنی همورال ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورشی ………..

 

84 7-1-6-  نمودار مربوط درصد بازماندگی، میزان گلوکز و کورتیزول ماهیان پس از 2 ساعت شرایط کمبود اکسیژن …….

 

84 2-6- تصاویر …………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

84 1-2-6- تصویر تانکهای پرورشی ……………………………………………………………………………………………………………………

 

84 2-2-6- تصویر خونگیری ماهیان از ورید ساقه دمی …………………………………………………………………………………………..

 

85 3-2-6- تصویر مربوط به محیط استرس ماهیان در شرایط کمبود اکسیژن ……………………………………………………………..

 

85 چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

86

 

فهرست جداول و نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان جداول	صفحه
جدول 1-1- تولیدات جهانی روغن ماهی و برخی از روغنهای گیاهی از سال 1980 تا 2006	3
جدول 2-1- نیازهای زیستی قزل آلا	4
جدول 3-1- احتیاجات اسید آمینه‌های ضروری در برخی ماهیان	7
جدول 4-1- ترکیبات عمومی آرد ماهی و پروتئین گیاهی مورد استفاده ماهیان گوشتخوار	9
جدول5-1- اسید آمینه ضروری مهم در ترکیبات پروتئین گیاهی استفاده شده در غذای تجاری آزاد ماهیان	10
جدول 6-1- میزان فسفر و اسید فیتیک در آرد ماهی و آرد برخی پروتئین های گیاهی	11
جدول 7-1- میزان اسید لینولئیک موجود در روغن های گیاهی و چربی های حیوانی	16
جدول8-1- نیاز آبزیان پرورشی به اسیدهای چرب ضروری	20
جدول 9-1- میانگین مقادیراسیدهای چرب موچود در روغن ماهی	22
جدول 10-1- تركیب اسیدهای چرب روغن آفتابگردان	23
جدول 11-1- تركیب اسیدهای چرب روغن سویا	24
جدول 12-1- تركیب اسیدهای چرب اصلی در روغن كانولا و شلغم روغنی	25
جدول 13-1- ترکیب اسیدهای چرب روغن های اولئیک و لینولئیک گلرنگ	26
جدول 14- 1- تركیب اسیدهای چرب اصلی در روغن بذر کتان (درصد وزنی)	26
جدول 15-1- نیازهای معدنی ماهی قزل آلای رنگین كمان	27
جدول 16-1- حداقل نیازهای ویتامینی آزاد ماهیان	28
جدول 1-2- میزان (درصد) منابع پروتئین و روغن مورد استفاده در بین گروه های آزمایشی	32
جدول 2-2- ترکیب اجزای غذایی تیمارهای آزمایشی	33
جدول 3-2-  ترکیب شیمیایی جیره های آزمایشی	34
جدول 4-2- غلظت های مختلف آلبومین سرم گاوی	40
جدول 5-2- ترکیب بافر PBS	46
جدول 4-2- تركیب محلول نات- هریک (Nott Herick)	48
جدول 1-3- نتایج مربوط به آنالیز ترکیب شیمیایی جیره های آزمایشی	52
جدول 2- 3- نتایج بیومتری (وزن و طول) ماهیان قزل آلای رنگین كمان در طول دوره پرورش	53
جدول 3- 3- نتایج مربوط به افزایش رشد ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورش	54
جدول 4- 3- نتایج مربوط به شاخص های رشدی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورش	54
جدول 5-3- شاخص های رشدی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در ابتدای دوره پرورش	54
جدول 6- 3- نتایج مربوط به ترکیب شیمیایی بافت عضله ماهیان قزل آلای رنگین كمان در ابتدای دوره پرورش	55
جدول 7- 3- نتایج مربوط به ترکیب شیمیایی بافت عضله ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورش	55
جدول 8- 3- نتایج مربوط به کارایی تغذیه ای ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورش	56
جدول 9- 3- نتایج مربوط به ترکیب اسیدهای چرب بافت عضله ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورشی	57
جدول 10- 3- نتایج مربوط به ترکیب اسیدهای چرب جیره غذایی گروه های آزمایشی ماهیان در ابتدای دوره پرورشی	58
جدول 11- 3- نتایج فعالیّت آنزیمهای گوارشی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در ابتدای دوره پرورشی	59
جدول 12- 3- نتایج فعالیّت آنزیمهای گوارشی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در روز 30	60
جدول 13- 3- نتایج مربوط به فعالیّت آنزیمهای گوارشی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در روز 60	60
جدول 14- 3- نتایج مربوط به فعالیّت سیستم ایمنی همورال ماهیان قزل آلای رنگین كمان در انتهای دوره پرورشی	61
جدول 15- 3- نتایج مربوط به فاکتورهای خونی ماهیان قزل آلای رنگین كمان در روز 60	61
جدول 16- 3- نتایج مربوط به درصد بازماندگی ماهیان قزل آلای رنگین كمان پس از 2 ساعت استرس کمبود اکسیژن	62
جدول 17- 3- نتایج مربوط به میزان گلوکز و کورتیزول سرم خون ماهیان پس از تحمّل شرایط کمبود اکسیژن	62
نمودار
نمودار1-2- منحنی استاندار BSA.	41
نمودار2-2- منحنی استاندارد مالتوز	42

چکیده :

هدف از مطالعه حاضر بررسی امکان و اثرات جایگزینی منابع گیاهی در جیره ماهیان قزل آلای رنگین کمان می باشد. به همین منظور ترکیبی از منابع پروتئین گیاهی با منبع اصلی گلوتن گندم به همراه گلوتن ذرّت و کنجاله سویا در 2 سطح  50 و 100 % و منابع روغن گیاهی ترکیبی از روغنهای کلزا(40%)، بزرک(30%) و گلرنگ(30%) در سطح 100% جایگزین روغن ماهی شدند. منابع پروتئین و روغن جیره گروه شاهد پودر ماهی و روغن ماهی کیلکا بود. به منظور بررسی اثرات جایگزینی 100% روغن ماهی جیره با ترکیب روغنهای گیاهی از پودر ماهی فاقد چربی (چربی زدایی شده توسط حلال هگزان و اتانول) به عنوان منبع پروتئینی جیره مورد استفاده قرار گرفت. این مطالعه در قالب 8 تیمار آزمایشی بود. منابع پروتئین و چربی در گروه های آزمایشی در تیمار 1 (پودر ماهی+روغن ماهی)، تیمار 2 (پروتئین گیاهی+ ترکیب روغنهای گیاهی)، تیمار 3 (پروتئین گیاهی+ ترکیب روغنهای گیاهی + روغن ماهی)، تیمار 4 (پروتئین گیاهی+ روغن ماهی)، تیمار 5 (پودر ماهی + پروتئین گیاهی+ ترکیب روغنهای گیاهی)، تیمار 6 (پودر ماهی + پروتئین گیاهی+ روغن ماهی)، تیمار 7 (پودر ماهی چربی زدایی شده+روغن ماهی) و تیمار 8 (پودر ماهی چربی زدایی شده+ ترکیب روغنهای گیاهی) بود. تعداد 1200 عدد ماهی انتخاب و پس از طی دوره آداپتاسیون به تانکهای 300 لیتری با تراکم 50 عدد در هر تانک با میانگین وزن اولیه 2±15 گرم انتقال یافته و به مدت 60 روز با جیرهای آزمایشی تغذیه شدند. جیره های آزمایشی به لحاظ پروتئین (2/0±47)، چربی (15/0±20) و انرژی (Kcal/g1/0±5) در یک سطح بودند. در این مطالعه شاخص ­های رشد و کارایی تغذیه­ای، ترکیب شیمیایی و ترکیب اسیدهای چرب بافت عضله، فعالیّت آنزیمهای گوارشی، فاکتورهای خونی، پاسخ ایمنی و مقاومت در برابر استرس­ کمبود اکسیژن مورد بررسی قرار می­گیرد. طی نتایج حاصله شاخص وزن نهایی با جایگزینی 44% پودر ماهی جیره (50%  کل پروتئین جیره) با منابع گیاهی در تیمار5 (5/1± 00/69) و تیمار 6 (3± 45/72) اختلاف معنی داری را با گروه شاهد (8/1± 08/71) نداشت. همچنین تاثیر منفی معنی داری نیز در دیگر شاخص های رشدی، کارایی تغذیه ای، هضم پذیری ظاهری چربی و پروتئین، ترکیب شیمیایی بافت عضله، فعالیت آنزیمهای گوارشی، فعالیّت سیستم ایمنی همورال، فاکتورهای بیوشیمیایی خون و مقاومت در برابر استرس اکسیژن در مقایسه با گروه شاهد مشاهده نشد. ولی با جایگزینی 100% پودر ماهی جیره با منابع پروتئین گیاهی تاثیر منفی و معنی داری در شاخص های رشدی، کارایی تغذیه ای، هضم پذیری ظاهری چربی و پروتئین و فعالیّت آنزیمهای گوارشی ماهیان داشت ولی باعث بروز تفاوت معنی داری در ترکیب اسیدهای چرب بافت عضله ماهیان نگردید. جایگزینی روغن ماهی جیره با ترکیب روغنهای گیاهی باعث کاهش درصد اسیدهای چربC16:0، C22:0، C16:1n7، C18:1n9، C20:2n6، C20:4n6، C20:3n3، C20:5n3 وC22:6n3 و افزایش درصد اسیدهای چرب C18:0، C20:0، C18:1n7، C18:2n6 و C18:3n3 نسبت به کل اسیدهای چرب در  مقایسه با جیره های حاوی روغن ماهی بود. ترکیب اسیدهای چرب بافت عضله ماهیان ارتباط مستقیمی با ترکیب اسیدهای چرب موجود در جیره غذایی ماهیان داشت. جایگزینی روغن ماهی با منابع گیاهی در منابع پروتئینی مختلف تاثیری بر شاخص های رشدی ماهیان نداشت. ولی باعث کاهش درصد اسیدهای چربC14:0، C16:0، C16:1n7، C20:3n3 و C20:5n3 افزایش درصد اسیدهای چرب C18:2n6 وC18:3n3 نسبت به کل اسیدهای چرب در  مقایسه با جیره های حاوی روغن ماهی شد.

 

1-1-مقدمه:

آبزی پروری در راستای تأمین نیازهای غذایی انسان  و استفاده از مواد پروتئینی با منشأ حیوانی که کیفیّت مطلوب دارند از اهمیّت بسزایی برخودار است. مطابق برآورد سازمان خواروبار جهانی، میزان تقاضای ماهی برای مصارف انسانی حدود 110 میلیون تن در سال 2010 و سهم آبزی پروری در تولید کل جهانی 38 درصد می باشد. با توجه به بالا بودن میزان تولید در برخی گونه ها و آسان بودن تولید آبزیان در مقایسه با سایر فرآورده های پروتئینی و بالا بودن ارزش غذایی آنها، امروزه آبزی پروری به عنوان یكی از سریع الرشدترین فعالیتهای موثر در افزایش تولید غذا مورد توجه قرار گرفته است (Hasan., 2002).

خصوصیات منحصر به فرد ماهی قزل­آلای رنگین کمان  (Oncorhynchus mykiss)از جمله قابلیّت تطابق­پذیری بالای این ماهی با شرایط آب و هوایی ایران باعث شده است که این ماهی به عنوان یکی از مهمترین گونه های پرورشی کشور تبدیل گردد و سهم بالایی از تولید را به خود اختصاص دهد. تولید و عرضه غذای جمعیّت در حال افزایش كره زمین از معضلات بسیار مهم جوامع بشری بوده و پیش بینی می شود در آینده ای نه چندان دور به یکی از مشکلات اساسی بشر تبدیل گردد. استفاده روز افزون از ذخایر طبیعی و کاهش این منابع و از طرف دیگر مشکلات متعدد در پرورش مصنوعی آبزیان از محدودیّتهای کنونی تولید کنندگان آبزیان می باشد(ستاری،1380).

افزایش جهانی تولیدات آبزی­پروری و كاهش همزمان ذخایر ماهیان مورد استفاده جهت تولید پودر و روغن ماهی، جایگزینی پودر ماهی و روغن ماهی در جیره غذایی ماهیان را به عنوان ضرورتی برای توسعه پایدار صنعت آبزی پروری تبدیل كرده است (Bell et al., 2002; Mourente et al., 2005; Miller et al., 2007). چرا که تولید جهانی روغنهای حاصله از دانه­ های گیاهی در سالهای اخیر به طور پیوسته افزایش یافته، به طوری كه قیمت آنها نسبتاً ثابت و قابلیّت دسترسی به آنها بیشتر است (جدول 1-1) (Mourente et al., 2005; Mourente and Bell, 2006; Huang et al., 2007). روغنهای گیاهی كه غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع زنجیره کوتاه 18 كربنه (C18 PUFA) و اکثراً عاری از اسیدهای چرب غیر اشباع گروه n-3 (n-3HUFA) نظیر ایكوزاپنتانو‍ئیک اسید (EPA ) و دكوزا هگزانوئیک اسید (DHA ) هستند که می­توانند نماینده­های خوبی برای جایگزینی روغن ماهی در جیره غذایی ماهیان باشند (Mourente et al., 2005; Mourente and Bell, 2006; Huang et al., 2007 ). بعضی از ماهی­ها مانند ماهی قزل­آلای رنگین­كمان و کپور معمولی قادر به طویل­سازی زنجیره كربنی و غیر­اشباع سازی اسیدهای چرب 18 كربنه خصوصاً اسید لینولنیک به اسیدهای چرب 20 و 22 كربنه HUFA سری n-3 خصوصاً ایكوزاپنتانوئیك­اسید و دكوزا هگزانوئیك­اسید هستند (Webster and Lim, 2002). توانائی سنتز EPA وDHA  از اسید لینولنیک به متخصصین تغذیه امکان فرمول­بندی جیره­های غذایی حاوی روغن­های گیاهی ارزانتر حاوی اسید لینولنیک (مانند روغن بذر كتان، کلزا و …) به جای استفاده از روغنهای گرانتر ماهیهای دریایی كه غنی از EPA وDHA  هستند را می دهد (Lovell, 1988; Websterand Lim, 2002).

جدول 1-1: تولیدات جهانی روغن ماهی و برخی از روغنهای گیاهی از سال 1980 تا 2006 (بر حسب هزار تن) (Turchini etal.,2009)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- پیش زمینه. 2

1-2- بیان مسأله. 2

1-3- اهمیت موضوع. 5

1-4- اهداف تحقیق.. 7

1-5- محدودیت های تحقیق.. 8

فصل دوم: ادبیات پژوهش…. 9

2-1- نیتریت و نیترات ها 10

2-1-1- سمیت نیترات و نیتریت.. 12

2-1-2- میزان مجاز نیتریت و نیترات.. 14

2-2- اسید آسکوربیک… 16

2-3- سبزیجات مورد بررسی در پژوهش حاضر. 19

2-3-1- کدو سبز. 19

2-3-2- هویج.. 19

2-3-3- اسفناج. 20

2-3-4- گوجه فرنگی.. 21

2-3-5- کرفس… 22

2-3-6- بادمجان. 23

2-4- مروری بر پژوهش های پیشین.. 23

فصل سوم: مواد و روش ها 29

3-1- مواد. 30

3-1-1- نمونه سبزیجات.. 30

3-1-2- تعیین ماده خشک… 30

3-1-3- مواد شیمیایی.. 31

3-1-3- تجهیزات مورد استفاده 32

3-2- روش های اندازه گیری.. 32

3-2-1- اندازه گیری نیترات به روش دیازو. 32

3-2-2- اندازه گیری نیتریت به روش دیازو. 34

3-2-3- اندازه گیری اسید آسکوربیک به روش اسپکتروفتومتری.. 36

 

3-3- تجریه و تحلیل آماری.. 37

فصل چهارم: نتایج و بحث… 38

4-1- بررسی اثر نوع سبزی، فرایند و زمان نگهداری بر میزان اسید آسکوربیک… 39

4-2- بررسی اثر زمان، نوع فرایند و نوع سبزی بر میزان نیترات.. 45

4-3- بررسی اثر نوع فرایند برغلظت نیتریت سبزیجات متفاوت در طول زمان نگهداری در یخچال. 50

4-4- بررسی همبستگی غلظت نیتریت، نیترات و اسید آسکوربیک… 55

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات… 56

5-1- نتیجه گیری.. 57

5-2- پیشنهادات.. 58

منابع و مراجع.. 59

 

فهرست جداول

جدول 2- 1: مقدار نیترات مجاز در سبزیهای مختلف )میلی گرم نیترات در یک کیلوگرم سبزی تازه) (لورنز، 1978). 14

جدول 2- 2: حد بحرانی سمیت نیترات در محصولات مختلف برای انسان (محستوف،1994) 15

جدول 2- 3: حد بحرانی سمیت نیترات بر حسب ppm در ماده وزن تر (ملکوتی، 1384) 16

جدول 2- 4: میزان ویتامین  Cدر برخی از مواد غذایی(دمن، 1976) 18

جدول 4- 1: غلظت اسید اسکوربیک (ppm)در سبزیهای مختلف در زمان های مختلف نگهداری در یخچال. 40

جدول 4- 2: نتایج تجزیه و تحلیل واریانس چند طرفه اثرات نوع سبزی، فرایند و زمان بر غلظت اسید آسکوربیک… 41

جدول 4- 3: غلظت نیترات (ppm)در سبزیهای مختلف در زمان های مختلف نگهداری در یخچال. 46

جدول 4- 4: نتایج تجزیه و تحلیل واریانس چند طرفه اثرات نوع سبزی، فرایند و زمان بر غلظت نیترات.. 47

جدول 4- 5: غلظت نیتریت (ppm)در سبزیهای مختلف در زمان های مختلف نگهداری در یخچال. 51

جدول 4- 6: نتایج تجزیه و تحلیل واریانس چند طرفه اثرات نوع سبزی، فرایند و زمان بر غلظت نیتریت.. 52

جدول 4- 7: ضرایب همبستگی پیرسون برای نیتریت، نیترات و اسید آسکوربیک… 55

 

فهرست شکل ها
شکل 4- 1: روند تغییرات اسید اسکوربیک در روزهای مختلف نگهداری به صورت تابعی از نوع سبزی و فرایند. 39

شکل 4- 2: تغییرات غلظت اسید آسکوربیک در طول زمان برای نمونه ها. 42

شکل 4- 3: مقدار متوسط اسید آسکوربیک سبزیجات مختلف آب پز و سرخ شده 43

شکل 4- 4: روند تغییرات نیترات در روزهای مختلف نگهداری به صورت تابعی از نوع سبزی و فرایند. 45

شکل 4- 5: تغییرات غلظت نیترات در طول زمان برای نمونه ها. 48

شکل 4- 6: مقدار متوسط نیترات سیزیجات مختلف آب پز و سرخ شده 49

شکل 4- 7: روند تغییرات نیتریت در روزهای مختلف نگهداری به صورت تابعی از نوع سبزی و فرایند. 50

شکل 4- 8: تغییرات غلظت نیتریت در طول زمان برای نمونه ها. 53

شکل 4- 9: مقدار متوسط نیتریت سیزیجات مختلف در طول زمان نگهداری.. 54

 

چکیده
نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک در طیف وسیعی از مواد غذایی وجود دارند. سبزیجات به عنوان منبع مهم جذب نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک در رژیم غذایی هستند. هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر فرایند سرخ کردن و آب پزی بر میزان نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک سبزیجات پر مصرف است.در این تحقیق 6 نمونه سبزی از شهر سنندج بطور تصادفی انتخاب شد. این نمونه ها پس از این که به صورت آب پز و یا سرخ شده فرایند شدند تحت شرایط نگهداری در یخچال مورد بررسی قرار گرفتند. میزان نیترات و نیتریت با بهره گرفتن از روش دی آزو، و میزان اسید آسکوربیک نمونه ها با بهره گرفتن از روش D.pinot  اندازه گیری شد. تجزیه، تحلیل نتایج با بهره گرفتن از تجزیه تحلیل واریانس سه طرفه و آزمون دانکن به کمک نرم افزار  SPSS انجام شد. در طول زمان نتایج نشان داد که میزان اسید آسکوربیک به طور معنی داری کاهش یافته(p<0.05)  و تا حدودی نیترات و نیتریت افزایش پیدا کردند.میانگین اسید آسکوربیک در نمونه های سرخ شده کنمتر از نمونه های آب پز شده بود در حالی که  میانگین میزان نیترات و نیتریت در نمونه های آب پز شده بیشتر از سرخ شده بوده است. طی زمان نگهداری میزان نیترات و نیتریت افزایش و میزان