فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                      صفحه

مقدمه 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1) بیان مسئله : 4

1-2) اهداف تحقیق: 5

1-3) اهمیت موضوع: 6

1-4) فرضیه های تحقیق. 8

1-5) مدل مفهومی تحقیق: 9

1-6) روش تحقیق: 11

1-7) روش جمع آوری داده ها : 11

1-8) جامعه آماری: 11

1-9)نحوه نمونه گیری : 11

1-10)پیشینه تحقیق: 12

1-11)قلمرو تحقیق : 12

1-12) محدودیت های تحقیق : 12

1-13)تعریف واژه ها  و اصطلاحات : 13

فصل دوم: ادبیات ، مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1)مقدمه 15

بخش اول. 16

و

تجارت الکترونیکی. 16

2-1-1)تعاریف تجارت الکترونیکی. 17

2-1-2)اجزای تجارت الکترونیکی. 18

2-1-3)تفاوت تجارت الکترونیکی با کسب و کار الکترونیکی. 19

2-1-4)تاریخچه تجارت الکترونیکی. 20

2-1-5)طبقه بندی تجارت الکترونیکی از دیدگاه های متفاوت.. 23

2-1-5-1)طبقه بندی تجارت الکترونیکی با توجه به ماهیت تبادلات.. 23

2-1-6)مراحل تجارت الکترونیکی. 27

2-1-7)چارچوب تجارت الکترونیکی. 28

2-1-7-1)منافع برای سازمان ها 30

2-1-7-2)منافع برای مشتریان. 31

2-1-7-3)منافع برای جامعه 32

2-1-8)محدودیت ها و موانع تجارت الکترونیکی. 33

2-1-8-1)محدودیت های تجارت الکترونیکی. 33

2-1-8-2)محدودیت های غیر فنی تجارت الکترونیکی. 34

2-1-9)توجیه اقتصادی راه اندازی تجارت الکترونیکی در کشور. 35

2-1-9-1)منافع. 35

2-1-9-2)هزینه ها 36

2-1-9-3)موانع و چالش ها 36

2-1-10)جایگاه تجارت الکترونیکی در ایران. 37

2-1-10-1)عوامل محرک تجارت الکترونیکی. 37

2-1-11)رویکرد دولت جمهوری اسلامی ایران. 45

ز

2-1-12)سیاست تجارت الکترونیکی جمهوری اسلامی ایران. 45

2-1-12-1)هدف.. 45

2-1-12-2)اصول. 46

2-1-12-3)سیاست های اجرایی. 46

2-1-12-4)راهبردهای تجارت الکترونیک در ایران. 49

2-1-13)مراحل اقتصاد و تجارت الکترونیکی در جهان. 50

2-1-14)تجارت الکترونیکی در مناطق مختلف دنیا 51

2-1-15)موانع و تجارت الکترونیکی در کشورهای در حال توسعه 51

2-1-16)مدل های تجارت الکترونیکی: 51

بخش دوم توزیع. 55

2-2-1)تعریف توزیع. 56

2-2-3)چرخه تولید تا مصرف.. 58

2-2-3-1)تولیدکنندگان. 58

2-2-3-3- ) مصرف کنندگان. 60

2-2-4)روش های توزیع. 60

2-2-5)اهداف شبکه های توزیع. 64

2-2-7)وظایف کانال توزیع. 66

2-2-8)کانال های اصلی توزیع. 67

2-2-8-1)کانال های توزیع در بخش کالاها : 67

2-2-8-2)کانال های توزیع در بخش خدمات: 68

2-2-9)مسایل شبکه توزیع : 69

2-2-10)مسایل ناشی از دخا لت های حاکمیت در بازار. 70

ح

2-2-11)مسایل اصناف.. 70

2-2-11-1) منابع انسانی. 71

2-2-11-2) منابع مالی. 71

2-2-11-3) امکانات زیربنایی فیزیکی و فن آوری. 71

2-2-11-4) سازمان فضایی. 72

2-2-11-5) ساختار حقوقی. 73

2-2-11-6) ساختارهای نهادی. 73

2-2-11-7)قاچاق. 73

 

2-2-11-8)مسایل بسته بندی و تبلیغات محصولات.. 74

بخش سوم پیشینه تحقیق. 76

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1)مقدمه 80

3-2)روش تحقیق. 80

3-3)جامعه آماری. 80

3-4)حجم نمونه و روش های نمونه گیری. 80

3-5)ابزار گردآوری داده ها 81

3-6)پرسشنامه 81

3-6-1)روایی و اعتبار (پایایی)ابزار تحقیق. 83

3-7)فنون و تکنیک های آماری. 86

3-7-1)آزمون فریدمن: 86

3-7-2)ازمون tتک نمونه ای: 86

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

ط

4-1)مقدمه 88

4-1)آمار توصیفی. 88

2-4)آمار استنباطی. 92

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1)مقدمه 118

5-2)بررسی نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش: 118

5-3)نتایج فراگیر. 120

5-4)پیشنهادات برای سازمان. 121

5-5)پیشنهادات برای تحقیقات آتی. 123

فهرست منابع و ماخذ: 131

 

 

 

 

 

 

ی

 

فهرست جداول و اشکال

نمودارشماره1-1 مدل مفهومی تحقیق . 10

جدول2-1تفاوت های بین دو مفهوم تجارت الکترونیکی . 20

جدول 2-2.طبقه بندی انواع فشارهای وارده برسازمان. 40

جدول 4-1 نتایج مربوط به فراوانی سن افراد نمونه 88

جدول 4-2 سطح تحصیلات افراد نمونه 89

جدول 4-3 وضعیت فراوانی طبقه شغلی. 90

جدول 4-4. میزان ارزیابی پاسخگویان از مانع فقدان دانش فنی. 92

جدول 4-5. آزمون تی تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت مانع فقدان دانش فنی در بکارگیری تجارت الکترونیکی در نظام توزیع کالا. 93

جدول 4-6. میانگین نمره و رتبه مربوط به مانع فقدان دانش فنی. 94

جدول 4-7. میزان ارزیابی پاسخگویان از پیچیده بودن پیاده سازی تجارت الکترونیکی. 95

جدول 4-7. آزمون t تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت پیچیدگی پیاده سازی در بکارگیری تجارت الکترونیکی در نظام توزیع کاالا. 96

جدول 4-8. میانگین نمره و رتبه مربوط به پیچیدگی پیاده سازی. 96

جدول 4-9. میزان ارزیابی پاسخگویان از موانع مربوط به منابع مالی. 97

جدول 4-10. آزمون t تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت منابع مالی در بکارگیری تجارت الکترونیکی در نظام توزیع کالا. 98

جدول 4-11. میانگین نمره و رتبه مربوط به منابع مالی. 99

جدول 4-12. میزان ارزیابی پاسخگویان از فقدان زمان کافی. 100

ک

جدول 4-13. آزمون تی تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت موانع زمانی در بکارگیری تجارت الکترونیکی در نظام توزیع کالا. 101

جدول 4-14. میانگین نمره و رتبه مربوط به فقدان زمان. 101

جدول 4-15. میزان ارزیابی پاسخگویان از سختی انتخاب سیستم استاندارد 102

جدول 4-16. آزمون تی تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت سختی انتخاب سیستم استاندارد در بکارگیری تجارت الکترونیکی. 103

جدول 4-17. میانگین نمره و رتبه مربوط به موانع سختی انتخاب.. 104

جدول 4-18. میزان ارزیابی پاسخگویان از موانع مربوط به عدم تناسب با محصولات و خدمات.. 104

جدول 4-19. آزمون تی تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت موانع عدم تناسب با محصولات در بکارگیری تجارت الکترونیکی. 105

جدول 4-20. میانگین نمره  و رتبه مربوط به موانع عدم تناسب با محصولات و خدمات.. 107

جدول 4-21.میزان ارزیابی پاسخگویان از موانع مربوط به عدم تناسب با روش کار شرکت.. 108

جدول 4-22. آزمون تی تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت موانع عدم تناسب با روش انجام کار شرکت در بکارگیری تجارت الکترونیکی. 108

جدول 4-23. میانگین نمره و رتبه مربوط به موانع عدم تناسب با روش کار شرکت.. 109

جدول 4-24. میزان ارزیابی پاسخگویان از موانع مربوط به عدم تناسب با روش کار مشتریان. 110

جدول 4-25. آزمون تی تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت موانع عدم تناسب با روش مشتریان در بکارگیری تجارت الکترونیکی. 110

جدول 4-26. میانگین نمره و رتبه مربوط به موانع عدم تناسب با روش کار مشتریان. 112

جدول 4-27. میزان ارزیابی پاسخگویان از موانع مربوط به عدم مزیت.. 113

جدول 4-28. آزمون تی تک نمونه ای مربوط به میزان اهمیت موانع عدم مزیت تجارت الکترونیک در بکارگیری تجارت الکترونیکی. 113

ل

جدول 4-29. میانگین نمره و رتبه مربوط به موانع عدم مزیت تجارت الکترونیک… 115

جدول 4-30. نتایج آزمون فریدمن برای تعیین رتبه شاخصها 115

شکل 2-1.چارچوب تجارت الکترونیکی …………………………………………………………….42

شکل 2-2.چارچوب تأثیرات سازمانی و اجتماعی فناوری اطلاعات…………………………………………………..59

م

 

بسمه تعالی

دانشكده اقتصاد و حسابداری

 

(این چكیده به منظور چاپ در پژوهش‌نامه دانشگاه تهیه شده است»

 

 

نام واحد دانشگاهی: تهران مركزی         کد واحد: 101	كد شناسایی پایان‌نامه: 101212107911008
عنوان پایان‌نامه: بررسی موانع و ارائه راهکارهای بکارگیری تجارت الکترونیکی در خصوص ساماندهی نظام توزیع کالا(مطالعه موردی:سازمان صنعت،معدن و تجارت استان خوزستان)
نام و نام خانوادگی دانشجو: اسرا کایدعباسی   شماره دانشجوئی: 89067219800 رشته تحصیلی: مدیریت بازرگانی	تاریخ شروع پایان‌نامه: 21/03/1391   تاریخ اتمام پایان‌نامه: 21/07/1391
استاد / استادان راهنما: جناب آقای دکتر علی بازآیی   استاد/استادان  مشاور: جناب آقای دکتر سید کامران نوربخش
آدرس و شماره تلفن : خوزستان،اهواز،گلستان،خ خرداد بین اقبال و نصرت پلاک 468تلفن:09199648290
چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده):   1.هدف پژوهش:هدف پزوهشگر از این پزوهش بررسی موانع و ارائه راهکارهای بکارگیری تجارت الکترونیکی در جهت ساماندهی نظام توزیع کالا (مطالعه موردی:سازمان صنعت،معدن و تجارت استان خوزستان) 2.روش نمونه گیری:روش نمونه گیری ،تصادفی ساده است. 3.روش پژوهش:از بعد هدف کاربردی و از بعد روش توصیفی پیمایشی می باشد. 4.ابزار اندازه گیری:استخراج اطلاعات در مورد تجارت الکترونیکی از منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک مربوطه و نیز توزیع پرسشنامه و همچنین مصاحبه شفاهی با کارشناسان وزارت صنعت،معدن و تجارت استان خوزستان بوده است. 5.طرح پژوهش:در این پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامه به بررسی موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی در خصوص ساماندهی نظام توزیع کالا پرداختیم و سپس با توجه به نتایج بدست آمده راهکارههای لازم را ارائه کردیم. 6.نتیجه کلی:نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری،مهر تاییدی بر تمام فرضیه ها به جز یک مورد زده است.نتایج این تحقیق با تحقیق مک گریگور و ورازالیک هماهنگ بوده و آنها را تایید می کند به جز فرضیه چهارم تمامی فرضیات تایید شدند،که از این جهت می توان یافته های تحقیق حاضر موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی را شناخت و به منظور بهبود نظام توزیع کالا از آنها بهره جست.یافته های این پژوهش نشان میدهد در میان موانع سه بعد سختی انتخاب سیستم استاندارد از بین گزینه های انتخابی،پیچیده بودن اجرای سیستم،و عدم تناسب با محصولات و خدمات شرکت بیشترین تأثیر را بین موانع داشته و عدم تناسب با روش کار شرکت،عدم تناسب با روش کار مشتریان ،منابع مالی،فقدان دانش فنی،عدم مزیت برای سازمان ،فقدان زمان کافی از لحاظ تأثیرگذاری در رده های بعدی قرار دارند.

 

مناسب است       

مناسب نیست

نظر استاد راهنما برای چاپ در پژوهش‌نامه دانشگاه                                          تاریخ وامضاء:

ن

 

مقدمه

 

ساماندهی نظام توزیع کالا به عنوان یکی از بخش های محوری اقتصاد کشور،مستلزم  شناخت محیط توزیع ،شناسایی و به کارگیری ابزار و روش های نوین توزیع ،اصلاح قوانین نظام صنفی و سیاست گذاری اصولی دولت است.در این وضعیت فعالیت و عملکرد بخش توزیع در راستای منافع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان جامعه خواهد بود.یکی از تفاوت های اساسی نظام توزیع کالا در ایران با سایر کشورها بخصوص کشورهای توسعه یافته ،در شکل ،شیوه و ساختار توزیع آن است.به عبارت دیگر واحدهای صنفی به صورت سنتی و در تعداد زیاد،در اندازه های کوچک با عدم توجه یا عدم الزام به استفاده از ابزارها و روش‌های نوین توزیع ،ایجاد و گسترش یافته اند و به حقوق مصرف کنندگان توجهی نمی‌شود.اهمیت راهبردی توزیع کالا ومدیریت اصولی و منطقی آن ایجاب می‌کندکه ضمن توجه به عوامل کلیدی وجود پراکندگی فضایی میان تولیدکننده و مصرف کننده و وجود اختلاف زمانی میان تولید و مصرف از یک طرف و با درک و شناخت و برنامه ریزی در محیط توزیع از طرف دیگر،کالا و خدمات موردنیاز جامعه بر اساس تقاضا و به حد کافی ،مناسب و به موقع عرضه شود.چرا که دو عامل کلیدی مذکور به هم ریختگی و بی نظمی در سیستم توزیع که همواره در حال رشد است را تشدید می کند،لذا تنها در صورت رابطه صحیح داده –ستانده این مشکل قابل حل است.با این نگرش یکی از راهکارهایی که برای اصلاح ساختار توزیع کشور مطرح می شود،سازماندهی سیستم توزیع سنتی و گسترش استفاده از ابزار و روش های نوین در بهسازی شبکه توزیع کالاست.امروزه گسترش فناوری‌های نوین تمام عرصه‌های زندگی اقتصادی و اجتماعی انسان ها را در برگرفته است.استفاده از فناوری‌ها و ابزار و روش‌های نوین در بهسازی شبکه‌های توزیع ،سرعت انجام امور را بیشتر و هزینه‌های ناشی از فرصت و بسیاری از مشکلات را برطرف ساخته است.در بخش تجارت نیز فناوری‌های رایانه‌ای و ارتباطات راه دور و تراشه های الکترونیکی به خدمت فعالان تجاری درآمده و قدرت رقابت آن‌ هارا در عرصه‌های درون سازمانی و برون سازمانی و بین‌المللی افزایش داده است.در شبکه توزیع دانش محور که بر اساس فناوری‌های جدید طراحی شده،واحدهای صنفی از امکانات مختلف نرم افزاری و سخت افزاری برای ارائه خدمات بهتر به مصرف کنندگان استفاده می کنند.مزایای استفاده از شبکه توزیع مبتنی بر فناوری‌های نوین عبارتند‌از؛اطمینان از برآورده شدن نیازها و انتظارات مصرف کنندگان و تولیدکنندگان ،ایجاد فضای رقابتی،کاهش هزینه‌های توزیع در درازمدت و تسریع در انجام فعالیتها،رعایت استانداردهای مختلف انتقال،نگهداری و فروش کالا یا خدمات به مصرف کنندگان ،افزایش بهره‌وری،حذف ضایعات در شبکه توزیع .

باید بدانیم که در شبکه توزیع کالا علاوه بر جریان فیزیکی کالا،جریان‌های پولی و اعتبار،اطلاعات،تبلیغات و فروش نیز حضور دارند که باید در ارزیابی کانال توزیع در نظر گرفته شوند.

 

 

 

فصل اول
کلیات تحقیق

 

 

 

 

• بیان مسئله :

 

روزانه صدها هزار تن انواع کالا از منسوجات و موادغذایی و مصالح ساختمانی گرفته تا فرآورده های پتروشیمی وآهن آلات و محصولات کشاورزی در داخل کشور تولید و یا از کشورهای دیگر به مبادی گمرکی ایران وارد می شود، همچنین هزاران دستگاه تریلی و کامیون و وانت بار این حجم عظیم از کالاهای تولید داخل و یا وارداتی را از مراکز صنعتی و گمرکات به سمت شهرهای بزرگ و کوچک و انبارهای ذخیره سازی محلی حمل می کنند.این کالاها در انبار شهرها نیز توسط واحدهای عمده فروشی و از طریق شرکت های پخش کالا در میان فروشگاه های بزرگ و اصناف محلات توزیع می شود و هر واحد صنفی بسته به میزان گنجایش انبار داخلی خود،حجمی از کالاهای موردنیاز را خریداری و نگهداری می کند تا به تدریج در بازار مصرف به شکل خرده فروشی عرضه کند.این روند پر تحرک و پر جنب و جوش ،بخش اعظم مبادلات اقتصادی کشور را تشکیل میدهد که به آن نظام بازرگانی داخلی می گویند.تنوع و میزان جابجایی کالا در این نظام با توجه به پهنه وسیع کشورمان و ذائقه متنوع مصرف کنندگان به قدری بالاست که هیچگاه نمی توان آمار دقیقی از آن ارائه داد.در چنین شبکه عریض و طویل و نظام آشفته و غیر قابل کنترل ،چگونه می توان از توزیع یک کالای غیر مجاز و نامناسب که به هردلیل در شبکه بازرگانی داخلی کشور در حال چرخش و جابجایی است،جلوگیری کرد و یا قیمت یک کالا را در سراسر کشور از شهرهای بزرگ گرفته تا در دور افتاده ترین روستاها ثابت نگه داشت .

 

 

زمستان1393

 

 

 

 

چکیده

در این پژوهش به بررسی میزان اثربخشی سازمانی بر اساس شاخص‌های EFQM در شهرداری همدان پرداخته شده است. منظور از اثربخشی بررسی میزان مؤثر بودن اقدامات انجام‌شده برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین‌شده سازمان است. به‌طورکلی، در یک سازمان، محاسبه اثربخشی چندان ساده نیست و شاخص‌ها و روش‌های متعددی برای سنجش و اندازه‌گیری عملکرد سازمان وجود دارد. یکی از روش‌های ارزیابی سازمانی، خودارزیابی است که در مدل EFQM یا تعالی سازمانی به آن توجه ویژه‌ای شده است. در این مدل، 9مؤلفه وجود دارد که با بهره گرفتن از این مؤلفه‌ها پنج فرضیه برای تحقیق در نظر گرفته شد. روش‌های ارزیابی در مدل به عنوان رهیافت شناخته می‌شوند که ابزار پرسشنامه به عنوان یک رهیافت مدل برای جمع‌ آوری اطلاعات مورد استفاده قرار گرفت. در این تحقیق برای سنجش پایایی پرسشنامه‌ها از آزمون آلفای کرون باخ استفاده شده است که نشان داد پرسشنامه ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻳﯽ مطلوبی ﺑﺭﺧﻭﺭﺩﺍﺭ است. جامعه آماری این پژوهش 400 نفر از کارمندان اداری این سازمان است. پرسشنامه‌ها با نظرات نمونه آماری که 196 کارمند اداری شهرداری همدان بود تکمیل گردیدند و داده‌ها در نرم‌افزار SPSS و با بهره گرفتن از آزمون‌های آماری توصیفی و تحلیلی، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. نتایج این آزمون‌ها به تایید تمامی فرضیه‌ها انجامید و اثربخشی شاخص‌های مدل در سازمان را نشان داد. با توجه به این تحقیق نقاط ضعف و قوت سازمان در بحث اثربخشی سازمانی مشخص گردید.

 

کلمات کلیدی:

اثر بخشی، اثر بخشی سازمانی، خودارزیابی، تعالی سازمانی، مدل EFQM و شهرداری همدان.

 

فهرست مطالب

تقدیم.. ث‌

سپاسگزاری.. ج‌

چکیده.. ح‌

فهرست مطالب.. خ‌

فهرست شکل‌ها.. ض‌

فهرست جدول‌ها.. ‌ع

1. فصل اول.. 1

1-1 مقدمه.. 2

1-2 بیان مسئله.. 3

1-3 ضرورت انجام پژوهش.. 5

1-4 اهداف پژوهش.. 8

1-5 فرضیه‌های پژوهش.. 8

1-5-1 فرضیه اصلی.. 8

1-5-2 فرضیات فرعی.. 9

1-6 نام بهره‌وران.. 9

1-7 قلمرو تحقیق.. 9

1-7-1 قلمرو موضوعی تحقیق.. 9

1-7-2 قلمرو مکانی تحقیق.. 9

1-7-3 قلمرو زمانی تحقیق.. 9

1-8 تعریف موضوع (مفهومی و عملیاتی).. 9

1-8-1 مفاهیم بنیادین سرآمدی.. 9

1-8-2 مدل تعالی سازمانی EFQM… 10

1-8-3 خودارزیابی.. 10

1-8-4 معیارهای EFQM… 10

1-8-5 توانمندسازها.. 10

1-8-6 نتایج.. 11

1-8-7 اثربخشی.. 11

1-9 مدل تحلیلی.. 11

1-10 ساختار پایان‌نامه.. 12

2. فصل دوم.. 14

2-1 مقدمه.. 15

2-2 مدل‌های ارزیابی عملکرد.. 16

2-3 مدل تعالی دمینگ.. 18

2-3-1 انواع جایزه دمینگ.. 20

2-3-2 چارچوب نظری دمینگ.. 20

2-3-3 اصول چهارده‌گانه دمینگ.. 21

2-4 مدل تعالی بالدریج.. 22

2-5 مدل تعالی EFQM… 24

2-5-1 نتیجه‌گرایی.. 27

2-5-2 مشتری مداری.. 28

2-5-3 رهبری و ثبات در مقاصد.. 28

2-5-4 مدیریت مبتنی بر فرایندها و واقعیت‌ها.. 29

2-5-5 توسعه و مشارکت کارکنان.. 29

2-5-6 یادگیری، نوآوری و بهبود مستمر.. 30

2-5-7 توسعه همکاری‌های تجاری.. 30

2-5-8 مسئولیت اجتماعی سازمان.. 31

2-6-1 توانمندسازها.. 32

2-6-2 نتایج.. 32

2-7 معرفی معیارها.. 32

2-7-1 معیار رهبری.. 32

2-7-2 معیار خط‌مشی و استراتژی.. 33

2-7-3 معیار کارکنان.. 33

2-7-4 معیار مشارکت‌ها و منابع.. 34

2-7-5 معیار فرایندها.. 34

2-7-6 نتایج مشتری.. 35

2-7-7 نتایج کارکنان.. 35

2-7-8 نتایج جامعه.. 36

2-7-9 نتایج کلیدی عملکرد.. 36

2-8 منطق RADAR و جایگاه آن در مدل تعالی EFQM… 40

2-8-1 ارزیابی توانمندسازها.. 41

 

2-8-2 ارزیابی نتایج.. 42

2-9 رهیافت‌های ارزیابی بر اساس مدل تعالی سازمانی EFQM    43

2-9-1 خودارزیابی ساده.. 45

2-9-2 پرسشنامه.. 45

2-9-3 بررسی سریع.. 47

2-9-4 ماتریس تعالی کسب‌وکار.. 47

2-9-5 ماتریس تعالی.. 47

2-9-6 شبیه‌سازی بازدید محل.. 48

2-10 مقایسه ابزارهای مختلف و انتخاب مناسب‌ترین ابزار   48

2-11 مفهوم اثربخشی.. 51

2-11-1 اثربخشی از نگاه نویسندگان مدیریت.. 52

2-11-2 عوامل مؤثر بر اثربخشی.. 53

2-12 اثربخشی سازمانی.. 54

2-12-1 رویکرد تحقق هدف.. 55

2-12-2 رویکرد سیستم منبع.. 55

2-12-3 رویکرد رضایت ذی‌نفعان استراتژیک.. 55

2-12-4 رویکرد ارزش‌های رقابتی.. 55

2-12-5 رویکرد فرایندهای درونی.. 56

2-13 الگوی اثربخشی سازمانی پارسونز.. 56

2-14 معیارها و مقیاس‌های اثربخشی سازمانی.. 57

2-15 مدل‌های اثربخشی سازمانی.. 60

2-15-1 مدل هدف.. 61

2-15-2 مدل سامانه‌ای (مدل سیستمی).. 61

2-15-3 مدل ذی‌نفعان استراتژیک.. 62

2-15-4 مدل ارزش‌های رقابتی.. 63

2-15-5 مدل عدم اثربخشی.. 63

2-15-6 ادغام معیارهای اثربخشی.. 63

2-16 سطوح سرآمدی جایزه ملی کیفیت ایران.. 64

2-16-1 تندیس.. 64

2-16-2 تقدیرنامه اشتهار در سرآمدی.. 65

2-16-3 گواهی اهتمام به سرآمدی.. 65

2-17 معرفی سطوح مختلف اهداء جایزه سرآمدی شرکت‌های برتر مسلمان   65

2-18 سازمان شهرداری.. 68

2-19 پیشینه شهرداری در همدان.. 68

2-20 مدل پژوهش.. 71

2-21 جمع‌بندی.. 72

3. فصل سوم.. 73

3-1 مقدمه.. 74

3-2 روش پژوهش.. 75

3-3 جامعه آماری و نمونه آماری.. 77

3-3-1 جامعه آماری.. 77

3-3-2 نمونه آماری.. 78

3-4 ابزار تحقیق.. 78

3-4-1 روایی پرسشنامه‌ 79

3-4-2 پایایی پرسشنامه.. 80

3-5 روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها.. 80

4. فصل چهارم.. 82

4-1 مقدمه.. 83

4-2 آمار توصیفی اطلاعات پاسخگویان.. 83

4-2-1 جنسیت پاسخگویان.. 83

4-2-2 سن پاسخگویان.. 84

4-2-3 تحصیلات پاسخگویان.. 85

4-2-4 وضعیت تأهل پاسخگویان.. 86

4-2-5 سابقه خدمت پاسخگویان.. 87

4-2-6 وضعیت استخدامی پاسخگویان.. 88

4-3 آمار تجزیه‌وتحلیل توصیفی داده‌ها.. 88

4-3-1 شاخص رهبری.. 88

4-3-2 شاخص‌های کارکنان، استراتژی و شرکا و منابع   89

4-3-3 فرایندها.. 90

4-3-4 نتایج کارکنان، مشتریان و جامعه.. 91

4-3-5 نتایج کلیدی عملکرد.. 91

4-4 آزمون نرمال بودن متغیرها.. 92

4-5 آزمون فرضیه‌ها.. 93

4-5-1 فرضیه اصلی.. 93

4-5-2 فرضیه فرعی.. 94

4-6 اولویت.. 97

4-6-1 آماره آزمون.. 97

5. فصل پنجم.. 98

5-1 مقدمه.. 99

5-2 نتایج تحقیق.. 99

5-2-1 تحلیل نتایج در مورد فرضیه اول.. 99

5-2-2 تحلیل نتایج در مورد فرضیه دوم.. 100

5-2-3 تحلیل نتایج در مورد فرضیه سوم.. 100

5-2-4 تحلیل نتایج در مورد فرضیه چهارم.. 100

5-2-5 تحلیل نتایج در مورد فرضیه پنجم.. 101

5-2-6 نقاط ضعف و قوت سازمان.. 102

5-3 پیشنهاد‌ها.. 103

5-3-1 پیشنهادهای فرضیه اول.. 104

5-3-2 پیشنهادهای فرضیه دوم.. 104

5-3-3 پیشنهادهای فرضیه سوم.. 104

5-3-4 پیشنهادهای فرضیه چهارم.. 105

5-3-5 پیشنهادهای فرضیه پنجم.. 105

5-4 پیشنهاد‌ها به محققین آینده.. 105

5-5 موانع و محدودیت‌های تحقیق.. 106

مراجع انگلیسی.. 107

.. 108

6. پیوست‌ها.. 113

Abstract 123

 

فهرست شکل‌ها

شکل ‏2‑1 مقایسه مدل‌های ارزیابی عملکرد…………….. 17

شکل ‏2‑2 حوزه‌های موردبررسی مدل بالدریج………….. 23

شکل ‏2‑3 منطق RADAR………………………………………………………… 40

شکل ‏2‑4 ارزیابی توانمندسازها………………………………… 42

شکل ‏2‑5 ارزیابی نتایج…………………………………………………. 43

شکل ‏2‑6 خصوصیات ابزارهای خودارزیابی……………….. 44

شکل ‏2‑7 نمودار سازمانی شهرداری همدان…………….. 70

شکل ‏2‑8 اجزاء مدل EFQM و ارتباط آن‌ ها با یکدیگر       71

شکل ‏4‑1 فراوانی جنسی……………………………………………………. 84

شکل ‏4‑2 فراوانی سن…………………………………………………………. 85

شکل ‏4‑3 ستونی تحصیلات……………………………………………………. 86

شکل ‏4‑4 فراوانی وضعیت تأهل……………………………………… 86

شکل ‏4‑5 فراوانی سابقه خدمت……………………………………… 87

شکل ‏4‑6 فراوانی وضعیت استخدامی……………………………. 88

 

 

فهرست جدول‌ها

جدول ‏2‑1 اهداف موجود در 3 مدل.. 38

جدول ‏2‑2 مقایسه جوانب کیفیت ژاپن، آمریکا و اروپا و نتایج مالی و بازرگانی.. 38

جدول ‏2‑3 راهنمای استفاده از روش‌های خودارزیابی.. 45

جدول ‏2‑4 مقایسه عمومی بین رهیافت‌های مختلف.. 50

جدول ‏2‑5 سطوح مختلف سرآمدی در مفاهیم بنیادین مدل EFQM    67

جدول ‏3‑1 توزیع جامعه آماری در بخش‌های مختلف سازمان   77

جدول ‏3‑2 توزیع نمونه آماری در بخش‌های مختلف سازمان   78

جدول ‏3‑3 مقیاس بندی سؤالات با طیف لیکرت.. 79

جدول ‏3‑4 پایایی پرسشنامه کلی.. 80

جدول ‏4‑1 فراوانی جنسیت.. 84

جدول ‏4‑2 فراوانی سن.. 84

جدول ‏4‑3 فراوانی تحصیلات.. 85

جدول ‏4‑4 فراوانی وضعیت تأهل.. 86

جدول ‏4‑5 فراوانی سابقه خدمت.. 87

جدول ‏4‑6 فراوانی وضعیت استخدامی.. 88

جدول ‏4‑7 آمار توصیفی شاخص رهبری.. 89

جدول ‏4‑8 فراوانی شاخص رهبری.. 89

جدول ‏4‑9 آمار توصیفی شاخص‌های کارکنان، استراتژی و شرکا و منابع   89

جدول ‏4‑10 فراوانی شاخص‌های کارکنان، استراتژی و شرکا و منابع   90

جدول ‏4‑11 آمار توصیفی فرایندها.. 90

جدول ‏4‑12 فراوانی فرایندها.. 90

جدول ‏4‑13 آمار توصیفی نتایج کارکنان، مشتریان و جامعه   91

جدول ‏4‑14 فراوانی نتایج کارکنان، مشتریان و جامعه   91

جدول ‏4‑15 آمار توصیفی نتایج کلیدی عملکرد.. 91

جدول ‏4‑16 فراوانی نتایج کلیدی عملکرد.. 92

جدول ‏0‑1 میانگین شاخص‌های مدل EFQM در شهرداری همدان   94

جدول ‏0‑19 میانگین شاخص رهبری مدل EFQM در شهرداری همدان   94

جدول ‏0‑20 میانگین شاخص‌های کارکنان، استراتژی و شرکا و منابع مدل EFQM در شهرداری همدان.. 95

جدول ‏0‑21 میانگین شاخص‌ فرایندهای مدل EFQM در شهرداری همدان   95

جدول ‏0‑22 میانگین شاخص‌ نتایج کارکنان، مشتریان و جامعه مدل EFQM در شهرداری همدان.. 96

جدول ‏0‑23 میانگین شاخص‌ نتایج کلیدی عملکرد مدل EFQM در شهرداری همدان.. 96

جدول ‏5‑1 نقاط قوت و ضعف سازمان در بحث اثربخشی.. 103

 

1.  فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه

در سال‌های آغازین قرن بیست و یکم بی‌شک، ثروت ملی و توان اقتصادی یکی از بارزترین عوامل برتری و سرآمدی کشورها در این مسئله است و ثروت آفرینی از مسیر عافیت‌طلبی نمی‌گذرد. پس باید قرن جدید را قرن رقابت ملت‌ها و کشورها دانست و در این میدان، پیروزی با هوشمندترین‌ها و پرتلاش‌ترین‌ها است.

از آنجائی که کنج گاه‌های اقتصادی و سازمان‌های بخش خصوصی و دولتی، موتور محرک اقتصاد ملی هستند، شاید اصلی‌ترین سؤال پیش روی ملت‌ها این است که چگونه می‌توان راه را برای رشد و سرآمدی سازمان‌ها گشود. به‌نحوی‌که بتوانند در عرصه رقابت جهانی پیروز شوند؟ کدام دانش و آگاهی می‌تواند زمینه‌ساز تحول سازمانی و به‌تبع آن تحولی ملی باشد؟ سؤالی که لسترتارو اقتصاددان بزرگ آن را این‌گونه مطرح می‌کند: ملت‌ها، چگونه باید ساختار و سازمان خود را عوض کنند تا فضا و محیطی ایجاد شود که بذر دانش در آن بروید و ببالد و راه را برای افزایش ثروت ملی بگشاید؟ به همین دلیل چنین به نظر می‌رسد که جستجوی سرآمدی سازمانی، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های درخور و کلان اقتصادی است.

مدل‌های سرآمدی یا تعالی کسب‌وکار، پاسخی است به این سؤال که سازمان برتر چگونه سازمانی است، چه اهداف و مفاهیمی را دنبال می‌کند و معیارهایی که بر رفتارهای آن حاکم است چیست. امروزه اکثر کشورهای دنیا، با تکیه‌بر این مدل جوایزی را در سطح ملی و منطقه‌ای ایجاد کرده‌اند که محرک سازمان‌ها و کسب‌وکارها در تعالی، رشد و ثروت آفرینی است. جایزه دمینگ در ژاپن، جایزه بالدریج[3] در ایالات‌متحده آمریکا و جایزه اروپایی کیفیت که توسط بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ایجادشده و به مدل EFQM معروف است در سه قطب اقتصادی بزرگ سده اخیر یعنی ژاپن، آمریکا و اروپا اصلی‌ترین نمونه از این جوایز هستند. در بین این مدل‌ها، مدل EFQM عمومیت و استقبال بیشتری در سطح جهان یافته است و الگویی برای بسیاری کشورهای دیگر در طراحی این جوایز بوده است. از سویی تعداد کشورهای اروپایی که این مدل را پذیرفته‌اند و سازمان‌هایی که در شرایط مختلف اقتصادی و اجتماعی در این کشورها، با بهره‌گیری از این مدل‌ها به موفقیت دست‌یافته‌اند، موجب می‌گردد که جذابیت این مدل برای الگوبرداری توسط شرکت‌ها و سازمان‌های ایرانی بیشتر شود (دل‌قوی, 1386).

در این فصل به بیان مسئله پژوهش، ضرورت انجام، اهداف و فرضیات آن، قلمرو تحقیق و تعریف موضوع خواهیم پرداخت و در انتهای فصل مدل تحلیلی پژوهش و ساختار پایان‌نامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

1-2 بیان مسئله

استفاده از علوم و فن‌های روز دنیا یکی از ابزارها و اصول بدیهی رشد و توسعه هر کشور است. این امر در داخل کشور نیز صادق بوده و روزبه‌روز استفاده از این علوم رواج بیشتری می‌یابد. EFQM نیز از این مقوله مستثنا نبوده و استفاده از آن نیز، سرلوحه فعالیت‌های بسیاری از مؤسسات و نهادها است لکن آنچه به چشم می‌آید عدم اقبال به این مقوله مهم در نهادهای عمومی و خدماتی غیردولتی (همچون شهرداری) است.

معیارهای سنتی، عمدتاً گذشته‌نگر بوده و توان خوبی برای ارائه یک چشم‌انداز مطلوب سازمانی را ندارند با توجه به مزایای فراوانی که مدل تعالی EFQM دارد؛ سعی در آزمون امکان‌سنجی اجرای آن در شهرداری‌ها گردید تا این مؤسسات (که ماهیت عمومی غیردولتی دارند) بتوانند به طرز صحیح استراتژی‌های خود را تدوین، اجرا و ارزیابی و اصلاح نمایند. یکی از مهم‌ترین علت‌های این گزینش این است که شهرداری‌ها موظف‌اند خدمات بسیار متنوعی را به استناد ماده 55 قانون شهرداری‌ها به‌صورت جامع و کامل در زمینه‌های توسعه و عمران، بهداشتی، خدمات شهری و … به مشتریان خود ارائه دهند. به همین منظور شهرداری‌ها بایستی از محل درآمدهای اخذشده از شهروندان به آنان خدمات ارائه نمایند.

در چنین شرایطی؛ ایجاد یک ساختار دقیق برنامه‌ریزی‌شده که بتواند تمامی فعالیت‌ها را پایش نموده و نقاط ضعف آن را به اطلاع تصمیم گیران و مسئولین مربوطه برساند ناگزیر خواهد بود. ایجاد یک داشبورد مدیریتی و اطلاع ازآنچه در فرایند انجام کارها صورت می‌گیرد مدیران را قادر خواهد ساخت در مرحله برنامه‌ریزی استراتژیک و اجرای آن ضریب دقت خود را افزایش داده و تا حد امکان از وقوع خطاهای فاحش و تأثیرگذار جلوگیری نمایند و عملاً همان‌گونه که فلسفه EFQM است بتوانند به اهداف خود دست یابند یعنی کارکنان راضی و انگیزه‌مند، رشد می‌کنند و اگر فرایندهای داخلی نیز به‌خوبی طراحی شوند مجموع این عوامل باعث رضایت مشتری (شهروند) شده و این رضایت افزایش درآمدهای ملموس و ناملموس را به دنبال خواهد داشت.

آنچه به نظر می‌رسد این است که شهرداری‌ها ناچارند با برنامه‌ریزی دقیق از دریای متلاطم تهدیدها، فرصت‌های گران‌بها را صید نمایند و این میسر نخواهد شد مگر با برنامه استراتژیکی که با دقت عملیاتی شده و مرحله‌به‌مرحله همانند یک مسابقه دوی امدادی انجام شود. با درک این موضوع مهم و حیاتی اجرای این تحقیق می‌تواند زمینه‌ای مناسب برای جلب‌توجه شهرداری‌ها به‌سوی اجرای اهداف اصلی و سرآمدی EFQM باشد زیرا به‌جرئت می‌توان مدعی شد هیچ موسسه‌ای تا این حد در تمام شئون و امور روزمره شهروندان دخیل نبوده و تأثیر اساسی ندارد بنابراین کوچک‌ترین تغییر مثبت یا منفی در نحوه ارائه خدمات این موسسه، اثر عمیق و قابل‌توجهی بر زندگی شهروندان دارد.

با توجه به موارد پیش‌گفته؛ در این پژوهش محقق بر آن است تا یکی از نهادهای عمومی غیردولتی یعنی شهرداری همدان را با شاخص ­های EFQM ارزیابی کند، در واقع شهرداری را از دیدگاه EFQM ارزیابی خواهد کرد و به رصد اینکه؛ شهرداری در این شاخص ­ها به چه­میزان توانسته است اثربخش باشد می ­پردازد و میزان وجود اثربخشی سازمانی را باتوجه به معیارهای EFQM در شهرداری همدان بررسی می­نماید و می­توان گفت: هدف از انجام این کار، شناسایی نقاط قوّت و ضعف موجود و ارائه راهکارهای عملی در جهت افزایش اثربخشی سازمانی در شهرداری همدان است.

چکیده:

یکی از واحدهای مهم در هر سازمانی که می‌تواند سازمان را در دست یافتن به استراتژی‌های خود یاری کند، واحد تحقیق و توسعه است. مسئله ارزیابی پروژه‌های تحقیقاتی به یکی از پر چالش- ترین مسائل تصمیم‌گیری در سازمان‌ها تبدیل شده است. پروژه‌ها باید قابل ارزیابی و اولویت‌بندی باشند تا بتوان منابع را به نحو موثرتری به آنها تخصیص داد. تا کنون سیستم‌های ارزیابی عملکرد متفاوتی توسعه داده شده است، که در این پژوهش با بهره گرفتن از روش دلفی فازی به بررسی و شناسایی معیاره‌های موثر بر اثربخشی پروژه‌ها پرداخته شده است و در ادامه با توجه به معیارهای بدست آمده به سنجش اثربخشی پروژها از روش تصمیم گیری چند معیاره پرداخته شده است. در این پژوهش 15 پروژه‌ی تحقیقاتی که طی 5 سال اخیر در شرکت برق منطقه‌ای یزد صورت گرفته است، مورد ارزیابی قرار گرفت که با بهره گرفتن از روش پیشنهادی تاپسیس پروژه‌ی ششم با عنوان” بررسی علل تاخیر در انجام پروژه‌های بهره‌برداری و طرح و توسعه شرکت برق منطقه‌ای یزد” و با روش ویکور فازی پروژه‌ی ” تحقیق در بازه زمانی تست سیستم حفاظتی پست‌های فوق توزیع و انتقال” به عنوان پروژه‌‌های اثربخش شناخته شد.

کلیدواژه :ارزیابی عملکرد، پروژه‌های تحقیقاتی، تصمیم گیری چند معیاره(تاپسیس و ویکور)، دلفی فازی.

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                               صفحه

 

فصل اول.. 1

کلیات پژوهش.. 1

1-1-مقدمه.. 2

1-2- بیان مسئله یا موضوع تحقیق(تعریف مسأله، هدف از اجراء و کاربرد نتایج تحقیق):.. 3

1-3- اهمیت مسأله تحقیق.. 5

1-4- سوالات پژوهش.. 6

1-5- قلمرو تحقیق.. 6

1-5-1- قلمرو مكانی و زمانی تحقیق.. 6

1-6- جامعه و نمونه ی آماری تحقیق.. 6

1-7- روش انجام تحقیق.. 7

1-8- کلید واژه ها.. 7

1-9- ساختار کلی تحقیق.. 7

فصل دوم.. 9

ادبیات پژوهش.. 9

2-1- مقدمه.. 10

2-2- تحقیق و توسعه.. 11

2-2-1- انواع تحقیقات.. 14

2-2-2- نتیجه حاصل از فعالیت های تحقیق و توسعه.. 15

2-3- ارزیابی عملکرد.. 16

2-4- ارزیابی عملکرد پروژه.. 18

2-5- اثربخشی.. 19

2-6- روش‌های اندازه‌گیری.. 21

2-6-1- رویکرد دلفی فازی.. 21

2-6-2- مجموعه فازی.. 22

2-6-3- روش آنتروپی شانون.. 26

2-6-4- تصمیم گیری چندمعیاره.. 26

2-7- پیشینه پژوهش.. 29

2-8- جمع بندی.. 34

فصل سوم.. 35

روش پژوهش.. 35

 

3-1- مقدمه.. 36

3-2- روش تحقیق.. 36

3-3- قلمرو مکانی و زمانی تحقیق.. 38

3-3-1- معرفی شرکت برق منطقه‌ای یزد.. 38

3-4- گام‌های انجام تحقیق.. 40

3-4-1- تعیین شاخص‌های موثر با بهره گرفتن از روش دلفی فازی.. 42

3-4-2- مشخص کردن توالی معیارها بر اساس نظر خبرگان.. 43

3-4-3- جمع آوری داده‌ها.. 43

3-4-4- تجزیه و تحلیل داده‌ها.. 43

3-5- تکنیک‌های مورد استفاده در ارزیابی پروژه‌ها.. 44

3-5-1- رویکرد دلفی فازی.. 44

3-5-2- روش آنتروپی شانون.. 48

3-5-3- روش های تصمیم‌گیری چند معیاره.. 49

فصل چهارم.. 57

تجزیه و تحلیل داده‌ها.. 57

4-1- مقدمه.. 58

4-2- تعیین معیارهای موثر بر سنجش اثربخشی پروژه‌های تحقیقاتی با بهره گرفتن از روش دلفی فازی.. 58

4-3- تعیین وزن شاخص های موثر بر سنجش اثربخشی با بهره گرفتن از روش آنتروپی   65

4-4- تعیین رتبه بندی پروژه‌ها با توجه به شاخص های موثر با روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره.. 68

4-4-1- تکنیک تاپسیس.. 68

4-4-2- تکنیک ویکور فازی.. 73

فصل پنجم.. 76

نتیجه گیری و پیشنهادها.. 76

5-1- مقدمه.. 77

5-2- نتیجه گیری.. 77

5-3- پیشنهادات پژوهشی.. 81

منابع.. 82

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

 

 

1-1-مقدمه

با گسترش فن‌آوری و لزوم روزآمدی دانش در جوامع کنونی، سازمان‌ها و نهادهای موجود در هرجامعه‌ای باید به دنبال نوآوری و به روزرسانی خود باشند که در این راستا برخی سازمان‌ها به دلائلی از جمله مسائل اقتصادی، فرهنگی، تکنولوژیکی و غیره با مسائل و مشکلاتی مواجه خواهند شد، که باید این مسائل شناسایی شده و اقداماتی در جهت حل آنها صورت پذیرد. در واقع سازمان‌ها همین مسائل و مشکلات به وجود آمده را در قالب پروژه‌های تحقیقاتی شناسایی کرده و برای انجام در اختیار واحدهای مربوط قرار میدهند. یکی واحد مهم در هر سازمان که می‌تواند سازمان را در دستیابی به اهداف استراتژیک خود یاری رساند و در جهت حل مشکلات ذکر شده اقدام نماید، واحد تحقیقاتی در سازمان است. به طور معمول پروژه‌های مختلفی در واحدهای تحقیقاتی بر اساس نیاز سازمان به طور همزمان در حال اجرا هستند که ارزیابی عملکرد این پروژه‌ها برای مدیران سازمانی از اهمیت بالایی برخوردار است )توکلی و همکاران، 1389).

اصولا اندازه‌گیری عملکرد نقش مهمی را در حصول اطمینان از موفقیت یک پروژه ایفا میکند. ارزیابی عملکرد، فرایندی است که به سنجش، اندازه‌گیری، ارزش گذاری و قضاوت درباره ی عملکرد طی دوره های معین می پردازد. در صورتی که ارزیابی عملکرد با دیدگاه فرایندی و به صورت مستمر ایجاد شود، موجب ارتقای عمکرد و بهبود در هر واحد سازمانی میشود )صالح زاده وهمکاران,1390).

تا کنون سیستم های ارزیابی عملکرد متفاوتی توسعه داده شده اند ولی مسئله قابل تامل این است که این سیستم از جامعیت لازم برخوردار باشد و توانایی سنجش عملکرد واقعی پروژه‌ها را داشته باشد. در این پژوهش سعی بر این است تا با تلفیق تکنیک‌های متفاوت و گوناگونی تصمیم گیری چند معیاره[1] ، روش دلفی و مجموعه فازی به ارائه ی رویکردی نوین، کارا و جامع جهت ارزیابی عملکرد پروژه‌های تحقیقاتی پرداخته شود. در این فصل نیز به شرح خلاصه ای از کلیات تحقیق صورت گرفته پرداخته می‌شود.

 

1-2- بیان مسئله یا موضوع تحقیق(تعریف مسأله، هدف از اجراء و کاربرد نتایج تحقیق):

پشرفت‌های فن‌آوری و توسعه اقتصادی هر کشور ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با فعالیت های پژوهشی آن کشور دارد بطوریکه بین تولید ناخالص ملی، صادرات و و هزینه‌های پژوهش در کشورهای توسعه یافته همبستگی خوبی وجود دارد که بیانگر نقش مهم فعالیت‌های پژوهشی در ارائه فن‌آوری، رشد اقتصادی و توانایی آن کشور ها دارد. شاخص های عمومی فعالیت های پژوهشی در دنیا نشان می دهد که سرمایه گذاری در بخش پژوهش، متوسطی حدود 28/2 درصد تولید ناخالص جهان را داراست(شاخص‌های توسعه جهانی[2]، 2007). همچنین بررسی نسبت سرمایه گذاری پژوهشی به تولید ناخالص داخلی کشورهای مختلف، بخوبی ارتباط مستقیم و معنی‌داری را بین وضعیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش نشان می‌دهد (بر اساس گزارش سال 2008-2007 بانک جهانی).

در کشور ما برای بهبود و ارتقا وضعیت پژوهش، هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به متوسط شاخص‌های جهانی وجود دارد. شاخص‌های سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش اکنون در حدود 67/0 درصد تولید ناخلص داخلی است که بطور طبیعی بر روی شاخص‌های کلان اقتصادی ما تاثیر خود را برجای گذاشته  و این در حالی است که ما برای تحقق اهداف کلی برنامه‌های بلند مدت توسعه و دستیابی به میانگین نرخ کشورهای در حال توسعه، به سهمی حداقل یک درصد نیاز داریم (بر اساس گزارش سال 2008-2007 بانک جهانی).

امروزه در کشورهای پیشرفته صنعتی، سهم عمده‌ای از هزینه‌های تحقیقاتی به فعالیت‌های پژوهشی که به افزایش بهره‌وری، بهبود کیفیت محصول و روش‌های ساخت و در نهایت کاهش هزینه، کاهش ضایعات و بهبود رضایت مشتری منجر می‌شود، اختصاص می‌یابد.

در کشور ما در سال‌های گذشته علیرغم وجود ضعف‌های پژوهشی ناشی از کمبود محقق و کمی بودجه‌های پژوهشی، زنجیره ای از واحدهای پزوهش در بسیاری از بخش‌های تولیدی و صنعتی شکل گرفته بطوری‌که در حال حاضر بیش از 1000 مجموعه فقط در وزارت صنایع و معادن دارای واحدهای پژوهشی رسمی هستند، ولی متاسفانه در بسیاری از شرکت‌ها بخش پژوهش در متن فعالیت های جاری قرار نداشته و نقش آن‌ ها در اثربخشی فعالیت‌های پزوهشی کم‌رنگ و حاشیه‌ای است. بعبارت دیگر بسیاری از واحدهای پؤوهشی موجود در کشور جزئی از زنجیره تولید نمی‌باشند و متاسفانه تا زمانی که این جز در زنجیره تولید قرار نگیرد امکان نهادینه کردن فرایند پژوهش و در نتیجه زایش آن در کشور وجود نخواهد داشت (انجمن تحقیق و توسعه صنایع و معادن).

برای گسترش اثربخشی فعالیت‌های پژوهشی، واحدهای مرتبط از یک طرف نیازمند تجدید در ساختار اجرایی و از طرف دیگر نیازمند بهینه کردن سرمایه گذاری‌های هزینه‌های پژوهشی هستند. مطالعات و بررسی های انجام شده، نشان می دهد که عدم اثربخشی فعالیت‌های پژوهشی موجود در کشور ناشی از تنگناها و معضلاتی است که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشد:

• عدم وجود ساختار اجرایی و سازماندهی مناسب
• سنگین بودن هزینه‌های پژوهشی
• عدم توجه به بازار و نیاز‌های مشتری
• عدم وجود امکانات و تجهیزات مورد نیاز پژوهش در برخی واحدهای پژوهشی
• عدم وجود ارتباط و هماهنگی بین واحد های پژوهشی جهت استفاده از تجربیات محققان و امکانات ئ تجهیزات پژوهشی موجود.

نظر به اهمیت و نقش پژوهش در توسعه اقتصادی هر کشور، ارزیابی و سنجش اثربخشی طرح‌های پژوهشی و تعیین میزان موفقیت آنها در رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده، ابزاری ارزشمند جهت توسعه و شکوفایی به شمار می‌آید که نتایج آن می‌تواند اطلاعات مناسبی را جهت بهبود عملکرد طرح‌ها و واحد‌های پژوهشی فراهم سازد.

ارزیابی اثربخشی بر این دلالت دارد که آیا نتایج حاصل از اهداف تصریح شده در طرح محقق شده است یا خیر. بطور خلاصه ارزیابی‌های اثربخشی جهت تعیین میزان تحقق اهداف مورد نظر، هزینه نیل به نتایج مطلوب، میزان نتایج مطلوب مرتبط با برنامه‌ها و میزان نتایج ناخواسته مخالف دستیابی به اهداف، استفاده می‌شود.

فهرست مطالب

چکیده 1

2

1-1 ) مقدمه 3

1-2 ) بیان مسئله 4

1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق 6

1-4) هدف اصلی پژوهش 6

1-5) چارچوب نظری تحقیق 7

1-6 ) فرضیه های تحقیق 8

1-7 ) تعریف نظری  و عملیاتی تحقیق 8

1-8) قلمرو تحقیق 11

1-8-1 ) قلمرو موضوعی 11

1-8-2 ) قلمرو مکانی 11

1-8-3 ) قلمرو زمانی­ 11

ادبیات موضوعی تحقیق 12

2-1) مقدمه­ 13

2-2 ) تجارت الكترونیك(EC) 14

2-3 ) تعاریف تجارت الكترونیک 14

2-3-1 ) خریدار و تامین كننده 16

2-3-2 ) فروشنده و خریدار 17

2-3-3 ) مصرف کننده و مصرف کننده 17

2-3-4 ) مصرف کننده و  فروشنده 18

2-4 ) تجارت الكترونیک در ایران 19

2-5 ) تعریف آمادگی الكترونیكی 22

2-6 ) مدلهای ملی ارائه شده توسط سازمان های بین المللی 32

2-7 ) مدلهای آمادگی الكترونیكی در سطح صنعت یا سازمانی 32

2-8 ) دلایل ارزیابی آمادگی الكترونیكی 33

2-9) ضرورت توسعه مدل جدید ارزیابی آمادگی الكترونیكی سازمان ها 34

2-10) ابزارهای سنجش آمادگی الكترونیكی 35

2-11 ) زیر ساختار فناوری اطلاعات و ارتباطات 37

2-12 ) قابلیت دسترسی به فناوری های اطلاعات و ارتباطی 40

2-13 ) سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی 43

2-14 ) اندازه گیری تجارت الکترونیکی در ایران 46

2-15 )  پیـشـینه  تـحقـیق 48

فصل سوم : روش اجرای تحقیق 54

3-1 ) مقدمه 55

3-2) روش تحقیق 56

3-3 ) روش اجرای تحقیق 56

3-4 ) جامعه و نمونه آماری 56

3-4-1)جامعه آماری و روش نمونه گیری 56

3-4-2) حجم نمونه 57

3-5) ابزار گردآوری داده‌ها 58

3-6 )روایی و پایایی پرسشنامه 59

3-6-1) روایی 59

3-6-2) پایایی پرسشنامه 60

3-7 )روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 61

فصل چهارم : تجزیه تحلیل داده‌ها و اطلاعات 62

4-1) مقدمه 63

4-2)  تجزیه و تحلیل 63

4-2-1 )  توصیف متغیر های تحقیق 63

4-2-1-1)  جنسیت 63

4-2-1-2)  وضعیت پست سازمانی 65

4-2-1-3)  سن 66

4-2-1-4)  سطح تحصیلات 67

4-2-1-5) سابقه کار 68

4-2-1-6)  رشته تحصیلی 69

4-2-1-7) زیرساختاری ICT 70

4-2-1-8)  آمادگی زیرساختاری فنآوری اطلاعات 71

4-2-1-9)  آمادگی فرایندها 72

4-2-1-10)  سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی 73

4-2-1-11)  آمادگی استراتژی و سیاست های فنآوری اطلاعات 74

4-2-1-12)  آمادگی منابع انسانی (کارکنان) و فرهنگی 75

4-2-1-13)  قابلیت دسترسی به فعالیتهای اطلاعات و ارتباطی 76

4-2-1-14)  آمادگی مدیریتی 77

4-2-1-15)  آمادگی حقوقی-قانونی 78

4-2-1-16) آمادگی زیرساختاری تجارت الکترونیک 79

4-3 ) آزمون فرضیه های تحقیق 80

4-3-1 )   آزمون فرضیه اصلی اول 81

4-3-2)   آزمون فرضیه فرعی اول  82

4-3-3 )  آزمون فرضیه فرعی دوم 83

4-3-4 )   آزمون فرضیه اصلی دوم 84

4-3-5 )   آزمون فرضیه فرعی سوم 85

4-3-6 )   آزمون فرضیه فرعی چهارم 86

4-3-7 )   آزمون فرضیه اصلی سوم 87

4-3-8 )   آزمون فرضیه فرعی پنجم 88

4-3-9)   آزمون فرضیه فرعی ششم 89

 

 

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات 9090

5-1 ) مقدمه 91

5-2 ) نتایج آمار توصیفی 91

5-3 ) نتایج آمار استنباطی 94

5-4 ) پیشنهادات و محدودیتهای تحقیق 97

5-4-1 ) پیشنهادات بر مبنای یافته های تحقیق 97

5-4-2 ) محدودیت های تحقیق 100

5-4-3 ) پیشنهادات برای تحقیقات آتی 100

منابع 102

پیوست ها 106

 

 

فهرست جداول

جدول (2-1) مدلهای تجارت الكترونیک 16

جدول (2-2)  معیارهای مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح ملی 30

جدول (2-3) معیارهای مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمانی 31

جدول (2-4) ابزارهای ارزیابی آمادگی الکترونیکی 36

جدول (2-5)  وضعیت موجود آمادگی فنی (زیرساخت های فنی، ارتباطی و مخابراتی) در ایران. 40

جدول (2-6)  وضعیت زیرساخت های حقوقی برای بكارگیری تجارت الكترونیكی در ایران 42

جدول (2-7 )  وضعیت عوامل فرهنگی و آموزشی در بكارگیری تجارت الكترونیكی در ایران 45

جدول (3-1 ) جدول مورگان 57

جدول ( 3-2)  صفات طیف پاسخی پرسشنامه 58

جدول (3-3)  ترکیب سوالات پرسشنامه 59

جدول (3-4)  جدول پایایی مربوط به سوال های پرسشنامه 61

جدول ( 3-5 ) روش های آماری به کار گرفته شده به منظور آزمون فرضیه ها 61

جدول 4-1) جدول فراوانی جنسیت 64

جدول 4-2) جدول فراوانی وضعیت پست سازمانی 65

جدول 4-3) جدول فراوانی سن 66

جدول 4-4) جدول فراوانی سطح تحصیلات 67

جدول 4-5) جدول فراوانی سابقه کار 68

جدول 4-6) جدول فراوانی رشته تحصیلی 69

جدول 4-7) جدول توصیفی زیرساختاری ICT 70

جدول 4-8) جدول توصیفی آمادگی زیر ساختاری فنآوری اطلاعات 71

جدول 4-9) جدول توصیفی آمادگی فرایندها 72

جدول 4-10) جدول توصیفی سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی 73

جدول 4-11) جدول توصیفی آمادگی استراتژی و سیاست های فنآوری اطلاعات 74

جدول 4-12) جدول توصیفی آمادگی منابع انسانی (کارکنان) و فرهنگی 75

جدول 4-13) جدول توصیفی قابلیت دسترسی به فعالیتهای اطلاعات و ارتباطی 76

جدول 4-14) جدول توصیفی آمادگی مدیریتی 77

جدول 4-15) جدول توصیفی آمادگی حقوقی- قانونی 78

جدول 4-16) جدول توصیفی آمادگی زیر ساختاری تجارت الکترونیک 79

جدول 4-17) جدول آزمون t آمادگی زیر ساختاری ICT در بانک ملی 81

جدول 4-18) جدول آمادگی زیر ساخت فاوا در بانک ملی 82

جدول 4-19 ) جدول آزمون t   آمادگی فرایند های  فاوا در بانک ملی وجود دارد. 83

جدول 4-20) جدول آزمون t قابلیت دسترسی به فناوری های اطلاعات و ارتباطی در  بانک ملی 84

جدول 4-21 ) جدول آزمون t  آمادگی مدیریتی در بانک ملی 85

جدول 4-22 ) جدول آزمون  t آمادگی حقوقی-  قانونی در بانک ملی 86

جدول 4- 23 ) جدول آزمون t سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی در بانک ملی 87

جدول 4-24 ) جدول آزمون t آمادگی استراتژی و سیاستهای فن آوری اطلاعات در بانک ملی 88

جدول 4-25 ) جدول آزمون آمادگی منابع انسانی (کارکنان) و فرهنگی در بانک ملی 89

جدول (5- 1) آزمون میانگین یک جامعه 93

جدول (5 – 2)  رتبه بندی متغیر ها بر اساس میانگین 94

 

 

فهرست نمودار ها

نمودار (2-1)  ابعاد و مولفه های شاخص آمادگی شبكه‌یی…. 28

نمودار (4-1) نمودار ستونی جنسیت………………….. 64

نمودار 4-2) نمودار ستونی وضعیت پست سازمانی………… 65

نمودار 4-3) نمودار ستونی سن……………………… 66

نمودار 4-4) نمودار ستونی تحصیلات………………….. 67

نمودار 4-5) نمودار ستونی سابقه کار……………….. 68

نمودار 4-6) نمودار ستونی رشته تحصیلی……………… 69

نمودار 4-7) نمودار هیستوگرام زیرساختاری ICT………… 70

نمودار 4-8) نمودار هیستوگرام آمادگی زیر ساختاری فنآوری اطلاعات 71

نمودار 4-9) نمودار هیستوگرام آمادگی فرایندها………. 72

نمودار 4-10 ) نمودار هیستوگرام سواد اطلاعاتی و مهارت منابع انسانی……………………………………………… 73

نمودار 4-11) نمودار هیستوگرام آمادگی استراتژی و سیاست های فنآوری اطلاعات………………………………………… 74

نمودار 4-12) نمودار هیستوگرام آمادگی منابع انسانی (کارکنان) و فرهنگی………………………………………… 75

نمودار 4-13) نمودار هیستوگرام قابلیت دسترسی به فعالیتهای اطلاعات و ارتباطی……………………………………… 76

نمودار 4-14) نمودار هیستوگرام آمادگی مدیریتی………. 77

نمودار 4-15) نمودار هیستوگرام آمادگی حقوقی-قانونی….. 78

نمودار 4-16) نمودار هیستوگرام آمادگی زیر ساختاری تجارت الکترونیک……………………………………………… 79

 

چکیده

محققان بر این باورند که ما اکنون در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، عصری که در آن دانش و اطلاعات ضرورتی اجتناب ناپذیر به حساب می آیند، دلیل پیدایش این عصر، فناوری های جدیدی است که تحت عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات  )فاوا(  شناخته می شوند  با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و به کاربری فاوا برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. جوامع و سازمان های امروزی برای رویارویی بهتر با جامعه اطلاعاتی و استفاده بهینه از فناوری جدید، نیاز دارند تا به تحلیل شرایط و ارزیابی وضعیت موجود خویش در ارتباط با کاربرد فاوا پرداخته و این تحلیل را مبنای برنامه ریزی برای نیل به وضعیت مطلوب قرار دهند. آمادگی الكترونیكی و ابزارهای سنجش آن این فرصت را در اختیار سیاستگذاران سطوح خرد و کلان قرار می دهد تا نقاط ضعف و قوت سازمان ها و جوامع خویش را شناخته و زمینه پذیرش این فناوریها را فراهم کنند. آمادگی الكترونیک به عنوان یک ابزار تجزیه و تحلیل محیطی، فرصتها و تهدیدهای محیط را شناسایی كرده و با بیان نقاط ضعف و قوت جوامع و سازمانها، الگویی از میزان آمادگی الكترونیک آنها ارائه می نماید . بررسی میزان آمادگی الکترونیکی  بانک ملی استان گیلان از دیدگاه خبرگان هدف اصلی پژوهش می باشد. این پژوهش براساس طرح تحقیق از نوع توصیفی و براساس هدف از نوع كاربردی است. جامعه آماری خبرگان یعنی افرادی هستند که اطلاعات کافی و لازم را در زمینه فعالیت های بانک در مسائل تجارت الکترونیک و در نهایت امر آمادگی الکترونیکی دارند، افرادی که در اداره انفورماتیک سرپرستی امور شعب بانک ملی مشغول به کار هستند و همچنین رؤسا و معاونین شعب درجه 1 و درجه 2 و درجه 3 در شهر رشت در نظر گرفته شده اند، که در مجموع جامعه  80 نفر بوده و با روش غیر احتمالی در دسترس تعداد 76 عدد پرسشنامه ای که شامل 30 سوال بود توزیع شد که از این بین 68 پرسشنامه قابل استفاده بوده است . جهت تجزیه و تحلیل ، از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که متغییر های تحقیق در بانک ملی از آمادگی مناسبی برخوردار است و تنها متغیر آمادگی منابع انسانی (کارکنان) و فرهنگی پس از تجزیه و تحلیل نشان داد که آمادگی لازم را دارا نمی باشد. در پایان نیز پیشنهاداتی بر اساس نتایج تحقیق و همچنین پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ارائه شده است.

کلید واژه : فناوری اطلاعات ، تجارت الکترونیک ، مدل آمادگی الکترونیکی ، بانكداری الكترونیكی

 

 

 

فصل اول   کلیات تحقیق

 

 

 1-1 ) مقدمه

بدون تردید امروز در انقلابی ترین دوره تاریخ بسر می بریم و تحول دائمی به واقعیت انكارناپذیر و اساسی حیات بشر بدل شده است . آنچه زمینه چنین تغییر و تحول ژرف و شگرفی را پدید آورده و انقلاب سوم تاریخ بشر را از دو انقلاب نخست آن متمایز ساخته، دستاوردهای فناوری جدید و متأخر بشری است؛ دستاوردهایی كه با عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات (فاوا) شناخته می شوند. ( Menoua  , Taylor ,  2006 ; Kauffman , Kumar, 2008 ) با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و بکارگیری فاوا برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. (رضایی کلید بری ، داوری ، ایمانی  1391 )

برای بكارگیری موثر تكنولوژی اطلاعات و ارتباطات، كشورها باید به آمادگی مطلوب در زمینه های زیرساخت، فراهم بودن دسترسی به تكنولوژی مذكور برای بخش عمده ای از جمعیت كشور و چارچوب مناسبی از قوانین و مقررات برای استفاده از این تكنولوژی دست یابند . الزامات دست یابی به این اهداف گسترش ظرفیت های موجود با سرعت چشم گیر است.  این ظرفیت با میزان آمادگی كشور یا سازمان یا به عبارتی با آمادگی الكترونیكی سنجیده می شود.  آمادگی الكترونیكی به معنای میزان و اندازه مشاركت هر جامعه یا سازمان در فضای شبكه ای است.  با ارزیابی میزان آمادگی الكترونیكی سازمان ها، جوامع می توانند وضعیت موجود خود را از ابعاد مختلف توسعه تكنولوژی اطلاعات و ارتباطات مورد بررسی قرار دهند و با برنامه ریزی بر روی شاخص ها ومعیارهای مرتبط، سطح مطلوبیت آنها را ارتقاء بخشند.  بنابراین در راستای آمادگی الكترونیكی در سطح ملی باید در سطح سازمانها نیز این آمادگی گسترش یابد. (باقری نژاد، ستاری، 1391)

با توجه به مطالب بیان شده در این فصل به بیان مساله، چارچوب نظری، فرضیه‌ها، سوالات و اهداف و اهمیت و ضرورت، تعریف متغیرها و قلمرو تحقیق پرداخته می‌شود.

 

 

 

1-2 ) بیان مسئله

محققان بر این باورند که ما اکنون در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، عصری که در آن دانش و اطلاعات ضرورتی اجتناب ناپذیر به حساب می آیند، دلیل پیدایش این عصر، فناوری های جدیدی است که تحت عنوان فناوری ارتباطات و اطلاعات  )فاوا(  شناخته می شوند  با ظهور این فناوریها و توسعه کاربرد آن ها، سازمان ها و جوامع با ترسیم چشم اندازی روشن از اهداف آینده و تجزیه و تحلیل شرایط کنونی به برنامه ریزی برای ایجاد تغییرات ساختاری و به کاربری فاوا برای افزایش کارایی و رفاه شهروندان روی آورده اند. (رضایی کلید بری ، داوری ، ایمانی  1391 )

در این میان بانک ها نیز با حرکت به سوی بانکداری الکترونیکی و عرضه خدمات مالی جدید، نقش شایان توجّهی در افزایش حجم تجارت الکترونیکی ایفاء می نمایند. (حسن زاده و الهی،1387، ص 266)  همچنین توجّه به نیازهای انفورماتیکی بانک ملّی ایران به عنوان بزرگترین بانک جهان اسلام همواره مورد توجّه ویژه مدیریت شرکت خدمات انفورماتیک و کادر متخصّص آن بوده است تا جایی که حداکثر توان کارشناسی خود را در جهت رفع کمبودها و نقایص فنّی بکار گرفته تا با توجّه به روند حداکثری رشد فعّالیتهای این بانک، توان پردازشی، نرم افزاری و سخت افزاری خود را ارتقا بخشد، با توجّه به افزایش قابل توجّه تراکنش های سیستمی بانک ملّی ایران و تجربه 8 دوره واریز یارانه ها  )که بیش از 25 درصد سهم واریزی کل بانک های کشور را شامل می شود(  ارتقاء تجهیزات سخت افزاری مرکز و به روز رسانی نرم افزارهای سیستمی، اجتناب ناپذیر می نمود. (اتوماسیون بانك ملی ایران،1390،ص 31). كاربرد فنّاوری اطلاعات در

با توجه به لزوم و اهمیت مطالعه کارایی بانک‌ها، جهت شناسایی واحد های ناکارا و برنامه ریزی برای بهبود عملکرد بانک‌ها، در پژوهش حاضر به اندازه گیری کارایی 20 شعبه از شعب بانک تجارت در شهر تهران و در دوره زمانی سال‌های 1389 و 1390 با بهره گرفتن از تحقیق روش تحلیل پوششی دادها و کارت امتیازی متوازن پرداخته شده است. برای محاسبه کارایی شعب از DEA_BSC با فرض بازده متغیر به مقیاس و دیدگاه ورودی محور استفاده شده و با توجه به شاخص‌های ورودی و خروجی تعیین شده برای هر یک از مناظر کارت امتیازی متوازن امتیاز کارایی برای هر یک از چهار منظر محاسبه و سپس با بهره گرفتن از میانگین ساده و همچنین میانگین موزون بر اساس نظرات خبرگان به محاسبه امتیاز کارایی پرداخته‌ایم. همچنین از شیوه برنامه ریزی آرمانی تحلیل پوششی دادها (با دیدگاه ورودی محور) برای رفع مشکل مدل‌های کلاسیک استفاده کرده و از این روش نیز امتیاز کارایی شعب را محاسبه شده است. در فرایند تحقیق شعب کارا و ناکارا تمیز داده شده، ضرایب کارایی هر یک از شعب محاسبه و مازاد عوامل تولید برای هر یک از شعب ناکارا تعیین گردیده است.

 

کلید واژه:

تحلیل پوششی داده ها، کارت امتیازی متوازی، CCR،BCC

 

فهرست مطالب

فصل 1.. 1

کلیات تحقیق.. 1

1-1-مقدمه.. 2

1-2- بیان مسئله تحقیق.. 2

1-3- اهمیت- ضرورت.. 5

قانون برنامه پنجم توسعه – ماده 79.. 6

قانون مدیریت خدمات كشوری، فصل یازدهم ـ ارزیابی عملكرد.. 7

1-4- اهداف تحقیق.. 8

1-5- سوال های تحقیق.. 9

1-6- فرضیه های تحقیق.. 9

1-7- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی طرح.. 9

فصل 2.. 11

ادبیات موضوع.. 11

2-1-مقدمه تحلیل پوششی داده‌ها.. 12

2-2- مروری بر مبانی نظری کارایی.. 13

2-2-1 مفهوم کارایی.. 13

2-2-2- انواع کارایی.. 14

2-3- کارایی، بهره‌وری و اثر بخشی.. 15

2-4- قانون بازده به مقیاس.. 16

2-5- روش‌های برآورد کارایی.. 18

2-6- روش‌های غیر پارامتریک.. 20

2-7- دیدگاه ورودی محور و دیدگاه خروجی محور.. 22

2-8- تحلیل پوششی داده‌ها DEA.. 23

2-8-1- مدل CCR.. 24

2-8-2- مدل BCC.. 28

2-9- برنامه ریزی آرمانی.. 31

2-10- مدل رتبه بندی کارایی متقاطع.. 32

2-11- مزایای تحلیل پوششی داده‌ها.. 33

2-12- کارت امتیازی متوازن.. 34

2-13- معرفی کارت امتیازی متوازن.. 36

2-14- مناظر کارت امتیازی متوازن.. 38

2-14-1 منظر مالی.. 38

2-14-2 منظر مشتری.. 38

 

2-14-3 منظر فرایندهای داخلی.. 39

2-14-4 منظر یادگیری و رشد.. 40

2-15-پیشینه تحقیق.. 42

2-15-1- مرور پیشینه تحقیق تحلیل پوششی داده‌ها.. 42

2-15-1-1 مقالات چاپ شده در مجلات بین‌المللی.. 42

2-15-1-2 مقالات چاپ شده در مجلات داخلی.. 49

2-15-2 مرور ادبیات موضوع کارت امتیازی متوازن.. 54

2-15-3 مرور ادبیات موضوع تحلیل پوششی داده‌ها و کارت امتیازی متوازن   58

فصل 3.. 76

روش تحقیق.. 76

3-1- مقدمه.. 77

3-2- روش انجام تحقیق.. 77

3-3- قلمرو زمانی مکانی تحقیق.. 78

3-4- داده‌ها و شیوه گرد آوری اطلاعات.. 78

3-5- واحد های تحت بررسی.. 84

3-6- شیوه رتبه بندی شعب.. 87

فصل 4.. 90

یافته های تحقیق.. 90

4-1-مقدمه.. 91

4-2- کارایی شعب بر اساس مدل ترکیبی DEA-BSC.. 91

4-2-1- کارایی شعب از منظر آموزش.. 91

4-2-1-1- امتیاز کارایی شعب.. 91

4-2-1-2- شعب مرجع برای شعب ناکارا.. 94

4-2-1-3- مازاد عوامل تولید شعب.. 95

4-2-2- کارایی شعب از منظر فرایند های داخلی.. 97

4-2-2-1- امتیاز کارایی شعب.. 97

4-2-2-2- شعب مرجع برای شعب ناکارا.. 100

4-2-2-3- مازاد عوامل تولید شعب.. 101

4-2-3- کارایی شعب از منظر مشتریان.. 103

4-2-3-1- امتیاز کارایی شعب.. 103

4-2-3-2- شعب مرجع برای شعب ناکارا.. 106

4-2-3-3- مازاد عوامل تولید شعب.. 107

4-2-4- کارایی شعب از منظر مالی.. 109

4-2-4-1- امتیاز کارایی شعب.. 109

4-2-4-2- شعب مرجع برای شعب ناکارا.. 112

4-2-4-3- مازاد عوامل تولید شعب.. 113

4-2-5- رتبه بندی شعب بر اساس تلفیق مدل DEA-BSC.. 115

4-6-کارایی شعب بر اساس برنامه ریزی آرمانی تحلیل پوششی داده‌ها DEAGP  119

4-6-1-محاسبه کارایی شعب.. 119

4-6-2-میزان بهینه ورودی‌ها.. 124

4-6-3- مازاد عوامل تولید شعب.. 127

4-6-4- رتبه بندی شعب بر اساس روش DEAGP. 125

فصل 5.. 128

نتیجه گیری و پیشنهادها.. 128

5-1-مقدمه.. 129

5-2- نتایج پژوهش.. 129

5-3- محدودیت‌های پژوهش.. 130

5-4-پیشنهادها برای بهبود هر شعبه.. 131

5-5-پیشنهادها اجرایی.. 136

5-6-پیشنهادها برای تحقیق‌های آتی.. 137

مراجع.. 137

پیوست‌ها.. 144

 

 

فصل 1

کلیات تحقیق

 

1-1-مقدمه

برخورداری از رفتار خردمندانه و زندگی به همراه کار عقلایی از ابتدای زندگی انسان با وی بوده است در نتیجه بهره‌وری و کارایی از آغاز خلقت مورد توجه انسان قرار گرفته است. بشر همواره با دو مشکل، داشتن آرزوهای نامحدود و منابع محدود برای رسیدن به این خواسته‌ها مواجه بوده است. بدین جهت همواره کوشیده است تا به بهترین نحو از این منابع استفاده نماید. از صنایع بسیار ارزشمند هر جامعه می‌توان به صنعت بانکداری اشاره کرد که باعث توسعه روز افزون آن جامعه می‌شود. امروزه در تمامی جوامع پیشرفته، صنعت بانکداری را عاملی برای پیشرفت آن جامعه می‌دانند. به جهت دلایل ذکر شده و اهمیت بانک به عنوان یکی از شاخص‌های پیشرفت، ارزیابی عملکرد شعب بانک دارای اهمیت بالایی می‌باشد. بکار گیری موضوعات بنیادی و اصولی برای ارزیابی عملکرد می‌تواند از ابزارهای بهبود عملکرد باشد. استفاده از آن باعث می‌شود که سازمان‌ها عملکرد خود را تغییر دهند و به آن بهبود ببخشند تا بتوانند با سرعت مناسب‌تر به اهداف و استراتژی‌های از پیش تعیین شده دست یابند. در این پژوهش سعی شده است با شناسایی و تحلیل معیارهای ارزیابی عملکرد شعب بانک تجارت، مدلی مناسب با بهره گرفتن از تلفیق مدل تحلیل پوششی داده‌ها و کارت امتیازی متوازن ایجاد و عملکرد آن‌ ها ارزیابی و با هم مقایسه شوند.

1-2- بیان مسئله تحقیق

ارزیابی عملکرد سازمان‌ها در جهت گیری تصمیمات آتی آن‌ ها نقش اساسی دارد. در این راستا باید میزان کارایی و بهره‌وری سازمان‌ها مورد محاسبه قرار گیرد تا از این طریق بتوان در تصمیم سازی‌های آتی روند رشد اقتصادی را زیر نظر داشت. در عصر حاضر دستیابی به رشد اقتصادی از طریق ارتقای بهره‌وری از مهم‌ترین اهداف اقتصادی کشورها به شمار می‌رود. ارتقای بهره‌وری با استفاده بهینه از عوامل تولید حاصل می‌گردد و در نیل به رشد اقتصادی مستمر و تولید پایدار نقش مهمی را ایفا می‌کند.

یکی از ابزارهای مناسب و کارآمد در این زمینه، تحلیل پوششی داده‌ها، DEA می‌باشد که به عنوان یک روش غیر پارامتری به منظور محاسبه کارایی واحدهای تصمیم گیرنده استفاده می‌شود. از طرفی دیگر با توجه به جامع بودن کارت امتیازی متوازن برای ارزیابی عملکرد و کاربرد روزافزون آن برای مباحث استراتژیک مدیریتی، از چهار دیدگاه آن برای ارزیابی عملکرد سازمان استفاده شده است BSC . مبنای چارچوبی جامعی را برای مدیران فراهم می‌کند که استراتژی شرکت را به مجموعه‌ی منسجمی از معیارهای عملکردی ترجمه می‌کند (زارعی متین،1389).

در این پژوهش BSC به عنوان ابزاری برای طراحی شاخص‌های ارزیابی عملكرد و از DEA به عنوان ابزاری برای اندازه گیری عملكرد استفاده شده است.

روش‌های موجود ارزیابی و سنجش کارایی واحدهای بانک اغلب تجربی و فاقد پشتوانه علمی محکم می‌باشند و علاوه بر این به دلیل استاندارد نبودن این روش‌ها نتایج آن‌ ها در بانک‌های مختلف با یکدیگر قابل مقایسه نیستند (بشلی،1382). از طرف دیگر هر بنگاه اقتصادی برای ادامه حیات خود در جریان رقابت با سایر بنگاه های موجود در یک صنعت با توجه به رشد فزاینده تكنولوژی و موج گسترده اطلاع رسانی و توسعه خدمات متنوع، همواره باید از پویایی لازم برخوردار باشد، لذا كنترل و ارزیابی مستمر فعالیت و عملکرد آن بنگاه ضرورتی اجتناب ناپذیر می‌باشد. در این رابطه شاخص‌های گوناگون و متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند كه برخی از آنان عبارتند از اثر بخشی، كارایی، نوآوری، بهره‌وری و… در میان معیار های موجود كارایی و توسعه و بهبود آن اهمیت فراوانی داشته و صاحب‌نظران بسیاری به آن پرداخته‌اند. بدون شك بدون ارزیابی عملكرد سازمان‌ها نمی‌توان از اثربخشی و كارایی سازمان‌ها كه شرط لازم برای حضور در عرصه رقابت بین‌الملل است اطمینان حاصل نمود (سلطان محمدی،1389). باید توجه کرد که ارزیابی عملكرد باید مناسب با جایگاه و کارکرد سازمان باشد و همچنین برای حفظ مزیت رقابتی شرکت باید به ارزیابی عملکرد بپردازد. در مقطع فعلی صنعت بانک و بیمه از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی در جوامع پیشرفته و در حال توسعه کنونی می‌باشند. ارزیابی عملکرد شعب باعث می‌شود که مدیران ارشد سازمان بتوانند تحلیل مناسبی از عملکرد واحدهای خود داشته باشند. به طور کلی آنچه را نمی‌توان اندازه گیری کرد نمی‌توان به خوبی اداره کرد. گام بنیادی در پایداری چنین روش مدیریتی ایجاب می کند که با رویکرد به روش‌های کارآمد علمی و کاربردی به تعادل بین ورودی‌ها و خروجی‌های سازمان دست یابیم و با ارزیابی مستمر عملکرد به نهادینه کردن بهره‌وری اقدام نماییم. دستیابی به خواسته‌ها و ضرورت‌های مذکور و آنچه این پژوهش به دنبال آن است، با اندازه گیری فعالیت‌ها و از طریق به کار گیری مدل‌های علمی و کمیت پذیر و نهایتاً طراحی و استقرار یک نظام عملکرد ممکن خواهد بود. اندازه گیری موجب شناسایی عوامل موثر در بهره‌وری، تعیین اولویت‌ها می‌شود و به تصمیم گیری کمک می‌کند و اطلاعات با ارزشی را برای ارزیابی تأثیر تغییرات و ارزیابی منابع در اختیار مدیر قرار می‌دهد. در واقع این اطلاعات نمایانگر این موضوع است که بنگاه مورد مطالعه تا چه حد از منابع خود به صورت بهینه استفاده می کند، و در مقایسه با سایر بنگاه‌ها چه عملکردی دارد (محمدی،1389).

چکیده- 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه- 3

1-2 بیان مسأله- 4

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق- 5

1-4 اهداف تحقیق- 6

1-5 سوالات تحقیق- 7

1-6 فرضیه های تحقیق- 7

1-7 روش شناسی تحقیق- 7

1-8 تعریف واژگان کلیدی و متغیرهای تحقیق- 8

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- مقدمه- 11

2-2 بررسی نظریه های پیرامون موضوع تحقیق- 12

2-3 بررسی تحقیق های انجام شده- 18

2-3-1 پیش درآمد- 18

2-3-2 مطالعات بین المللی- 20

2-3-3 مطالعات داخلی- 25

2-4 چارچوب نظری تحقیق- 42

2-5 مدل تحلیلی تحقیق- 43

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه- 47

3-2 روش تحقیق- 48

3-3 جامعه آماری- 48

3 -4 روش جمع آوری اطلاعات- 49

3-4-1 روش مطالعات کتابخانه ای- 49

3-4-2 روش اسنادی- 49

3-5 ابزار تجزیه و تحلیل- 49

3-6 قلمرو تحقیق- 50

3-7 فرضیه تحقیق- 50

3-8 تعریف متغیر های تحقیق- 50

3-8-1 متغیر مستقل- 51

3-8-2 متغیر وابسته- 51

3-9 روش آماری تجزیه تحلیل داده ها- 52

3-9-1 برازش خط مستقیم به روش حداقل مربعات – 53

3-9-2 رگرسیون چند متغیره – 54

3-9-3 تحلیل رگرسیون- 54

3-9-4 فروض کلاسیک- 56

3-9-5 سری‌های زمانی مانا – 58

3-9-6 آزمون همجمعی انگل-گرنجر و انگل-گرنجر تعمیم یافته    60

3-9-7 آزمون همجمعی یوهانسن– یوسلیوس – 61

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه- 66

4-2 تصریح مدل- 66

4-3 استخراج الگوی VAR- 67

4-3-1 بررسی درجه ایستایی متغیرهای مدل- 68

4-3-2 آزمون همجمعی به روش جوهانسون- جوسیلیوس- 70

4-4 تخمین الگوی OLS- 74

4-4-1 استخراج مکانیزم تصحیح-خطا- 77

4-5 جمع بندی- 78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه- 81

5-2 خلاصه پژوهش- 81

5-3 پیشنهادات مربوط به تحقیق حاضر و تحقیقات آتی- 83

5-3-1 پیشنهادات خاص- 83

 

5-3-2 پیشنهادات به پژوهشگران آینده- 84

5-4 موانع و محدودیت ها- 85

فهرست منابع

منابع فارسی- 87

منابع لاتین- 89

منابع اینترنتی- 89

 

پیوست- 90

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول
عنوان	صفحه

جدول 2-1 نسبت در آمد های مالیاتی به تولید ناخالص داخلی   33

جدول 4-1 نتایج آزمون ریشه واحد در سطح- 68

جدول 4-2 نتایج آزمون ریشه واحد با یک تفاضل- 69

جدول 4-3 نتایج آزمون همجمعی جوهانسون- جوسیلیوس- 70

جدول 4-4 بردارهای همجمعی- 71

جدول 4-5 تعیین تعداد وقفه بهینه مدل خودرگرسیون برداری   71

جدول 4-6 بررسی رابطه علیت بین متغیرهای مستقل و نسبت مالیات به هزینه- 73

جدول 4-7 تخمین الگوی ols برای مدل تحقیق- 74

جدول 4-8 آزمون های تبیین و تشخیص مدل- 76

جدول 5-1 نتایج آزمون فرضیه های پژوهش- 82

 

 

 

 

چکیده

مالیات به عنوان معمولیترین و مهمترین منبع تامین درآمدهای عمومی و یکی از کارآمدترین و موثرترین ابزارهای سیاستهای مالی به شمار میروند که دولت می تواند به واسطه آن،بسیاری از خدمات اجتماعی و رفاهی را در خدمت مردم قرار دهد و به بسیاری از فعالیت ها و جریانات اقتصادی و اجتماعی سمت و سوی لازم را ببخشد. شاخص مالیات به هزینه های دولت (T/G) یكی از مهمترین شاخصهای ارزیابی عمكلرد نظامهای مالیاتی كشورهاست. در این راستا، تأمین كامل مخارج جاری دولت از محل درآمدهای مالیاتی، یكی از اهداف مهمی است كه همواره مورد توجه سیاستگذاران اقتصادی كشور بوده است. با این حال، مقایسه نسبت مالیات به هزینه های جاری ایران با برخی از كشورها حكایت از نقش ضعیف مالیات در تامین هزینه های جاری دولت دارد. در این پژوهش،عوامل موثر بر نسبت مالیات به هزینه های دولت و راهكارهای بهبود این شاخص جهت مرتبط نمودن میزان رشد هزینه های دولت با رشد درآمدهای مالیاتی بررسی می گردد.در این خصوص با بهره گرفتن از مدل اقتصادسنجی و روش حداقل مربعات معمولی (OLS) به بررسی تاثیر رشد مخارج دولتی در ناکارائی شاخص مالیات به هزینه های دولت در اقتصاد ایران پرداخته میشود.و متغیرهای نرخ بیکاری،مخارج دولت، تولید ناخالص داخلی و درآمدهای نفتی به عنوان متغیرهای توضیحی و نسبت مالیات به هزینه های دولت، به عنوان متغیر وابسته وارد مدل میگردد و برای بررسی علیت متغیرهای مستقل و نسبت مذکور از مدل خودرگرسیون برداری استفاده میشود.نتایج وجود ارتباط مثبت و معنادار بین تولید ناخالص داخلی و وجود ارتباط منفی و معنادار بین نرخ بیكاری و هزینه های دولت با نسبت مالیات به مخارج دولت را تایید مینماید و نشان می دهد،مادامی كه تولید رونق نداشته باشد افزایش درآمدهای مالیاتی ممكن نبوده و دولت با كاهش درآمد مواجه می شود.

 

واژگان كلیدی: مخارج دولت، درآمدهای مالیاتی، درآمدهای نفتی، نرخ بیکاری، اقتصادسنجی

 

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه

مالیات به عنوان معمولیترین و مهمترین منبع تامین درآمدهای عمومی و یکی از کارآمدترین و موثرترین ابزارهای سیاستهای مالی به شمار میروند که دولت می تواند به واسطه آن،بسیاری از خدمات اجتماعی و رفاهی را در خدمت مردم قرار دهد و به بسیاری از فعالیت ها و جریانات اقتصادی و اجتماعی سمت و سوی لازم را ببخشد.

دو منبع اصلی تامین بودجه دولت در تاریخ اخیر اقتصاد ایران شامل درآمدهای نفتی و درآمدهای مالیاتی است.با قبول نوسانات عمده در درآمدهای نفتی دولت طی سال های گذشته و تاکید بر آنکه چنین درآمدهایی عمدتا برون زا و ناشی از سیاست های بازار نفت بوده است، توجه به شرایط موجود که با توجه به تحریم های اقتصادی، بالاترین سطح درآمدهای نفتی را دچار نوسان و کاهش شدید امکانات می کند، این تحلیل را مطرح می نماید،که نقطه اتکا و ثبات درآمدهای بودجه می تواند درآمدهای مالیاتی باشد.

شاخص مالیات به هزینه های دولت (T/G) یكی از مهمترین شاخصهای ارزیابی عمكلرد نظامهای مالیاتی كشورهاست. در این راستا، تأمین كامل مخارج جاری دولت از محل درآمدهای مالیاتی، یكی از اهداف مهمی است كه همواره مورد توجه سیاستگذاران اقتصادی كشور بوده است. با این حال، مقایسه نسبت مالیات به هزینه های جاری ایران با برخی از كشورها نیز حكایت از نقش ضعیف مالیات در تامین هزینه های جاری دولت دارد. بنابراین جهت ایجاد اقتصادی سالم و پویا باید کوشید نقش درآمدهای مالیاتی برای تامین مخارج دولت و همچنین برنامه ریزی صحیح برای درست هزینه کردن دولت را افزایش دهیم.

1-2 بیان مسأله:

جمع آوری مالیات یکی از متداولترین راه های تأمین مخارج دولت است.مالیات از مهمترین زیرساخت های اقتصادی با تاثیر زیاد در رشد و توسعه پایدار، تأمین عدالت میباشد. مالیات یکی از ابزارهای سیاستی موثر در برقراری ثبات اقتصادی،تخصیص مجدد منابع اقتصادی و توزیع درآمد است.متاسفانه تلقی برخی افراد از وصول مالیات ها محدود به کسب درآمد بیشتر به منظور اداره نمودن تشکیلات دولتی است و آنچه کمتر به آن توجه می شود این است که بالا بودن سهم وصولی های درآمدی حاصل از فروش نفت و پایین بودن سهم وصولی های مالیاتی در ترکیب درآمدی دولت علاوه بر آنکه عوارض ناگواری همچون وابستگی درآمد کشور به صدور یک کالا را در بر دارد، اقتصاد کشور را از امکان استفاده از ابزار مالی محروم ساخته است.در حالیکه با بهره گرفتن از این ابزار می توان بسیاری از نابسامانی های اقتصادی را به سمت صحیحی هدایت نمود.

مهمترین عوامل مؤثر بر نسبت مالیات ها شامل میزان هزینه های دولت، امکانات موجود، درآمدهای غیرمالیاتی(شامل استقراض)، ظرفیت مالیاتی کشور و محصول ناخالص داخلی است. عوامل مؤثر بر ظرفیت مالیاتی شامل عوامل مؤثر بر توان افراد به پرداخت مالیات و عوامل مؤثر بر توان دولت در گردآوری مالیات است.

ساختار کازئین­بتا، فعالیت چاپرونی، فعالیت مهار آنزیم ACE، فعالیت آنتی­اکسیدانی، آلرژی­زای.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                      صفحه

فصل اول: مقدمه

1-1- شیر……………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2- ترکیبات شیر………………………………………………………………………………………………………………… 4

1-3- پروتئین­های شیر…………………………………………………………………………………………………………. 5

1-3-1- پروتئین­های آب پنیر………………………………………………………………………………………… 6

1-3-2- کازئین­ها…………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-3-3- کازئین­بتا…………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-4- فعالیت­های زیستی کازئین­ها…………………………………………………………………………………….. 11

1-4-1- فعالیت چاپرون کازئین­های شیر…………………………………………………………………….. 11

1-4-2- پپتیدهای فعال زیستی……………………………………………………………………………………. 12

1-4-2-1- پپتیدهای فعال زیستی…………………………………………………………………………. 12

1-4-2-2- منابع اصلی پپتیدهای فعال زیستی…………………………………………………….. 12

1-4-2-3- برخی از خواص پپتیدهای فعال زیستی…………………………………………….. 12

1-4-2-3-1- خاصیت ضد فشار خون……………………………………………………………… 12

1-4-2-3-2- فعالیت آنتی­اکسیدانی………………………………………………………………… 14

1-5- مشکلات ناشی از مصرف شیر در افراد…………………………………………………………………….. 15

1-5-1- عدم تحمل لاکتوز……………………………………………………………………………………………. 15

1-5-2- آلرژی به پروتئین­های شیر……………………………………………………………………………… 16

عنوان                                                                                                                      صفحه

1-5-2-1- معرفی انواع آزمون­های رایج جهت مطالعه­ فرایند آلرژی……………… 18

1-5-2-2- آزمون الایزا……………………………………………………………………………………………. 19

1-6- قندی شدن غیرآنزیمی پروتئین­ها……………………………………………………………………………. 20

فصل دوم: مروری بر پژوهش­های پیشین…………………………………………………………. 23

فصل سوم: مواد و روش­های تحقیق

3-1- مواد مصرفی…………………………………………………………………………………… 27

3-2- تهیه­ محلول­ها……………………………………………………………………………. 28

3-2-1- تهیه­ محلول­های کازئینی، کازئین­بتا و تعیین غلظت آن­ها………………………. 28

3-2-2- تهیه­ محلول برادفورد و رسم نمودار استاندارد آن با

 استفاده از کازئین­بتا………………………………………………………………………… 28

3-2-3- تهیه­ محلول­های مورد نیاز برای الکتروفورز ژلی………………………………………… 30

3-2-3-1-تهیه محلول SDS 20 درصد………………………………………………………………… 30

3-2-3-2- تهیه محلول آمونیوم پر سولفات (APS)……………………………………………… 30

3-2-3-3- تهیه محلول آکریلامید و بیس آکریلامید…………………………………………… 31

3-2-3-4- تهیه بافر تریس 5/1 مولار…………………………………………………………………… 31

3-2-3-5- تهیه بافر تریس 5/0 مولار…………………………………………………………………… 31

3-2-3-6- تهیه بافر تانک به حجم 500 میلی­لیتر……………………………………………… 31

3-2-3-7- تهیه بافر نمونه X2………………………………………………………………………………. 32

3-2-3-8- تهیه 100 میلی­لیتر محلول کوماسی­بلو……………………………………………… 33

3-2-3-9- تهیه محلول رنگ بر ژل………………………………………………………………………… 33

3-2-4- تهیه محلول OPA به حجم 50 میلی­لیتر……………………………………………………. 33

3-2-5- تهیه محلول فلورسامین…………………………………………………………………………………… 34

عنوان                                                                                                                      صفحه

3-2-6- تهیه محلول ANS…………………………………………………………………………………………… 35

3-2-7-  تهیه محلول ABTS رادیکال…………………………………………………………………………. 36

3-2-8- تهیه عصاره­ی ACE از پودر استون شش خرگوش……………………………………… 37

3-3-روش­ها……………………………………………………………………… 38

3-3-1- تخلیص کازئین­بتا شیرگاو……………………………………………………………………………….. 38

3-3-2- تخلیص هموگلوبین A از خون انسان……………………………………………………………. 39

3-3-3- تعیین میزان خلوص پروتئین با بهره گرفتن از SDS-PAGE…………………………… 40

 

 

3-3-4- تهیه پودر استون شش خرگوش…………………………………………………………………….. 40

3-3-5- قندی کردن کازئین­بتا و کازئین­های شیرگاو به روش غیرآنزیمی………………. 41

3-3-6- آزمون­های OPA و فلورسامین برای تایید فرایند

قندی شدن غیرآنزیمی………………………………………………. 41

3-3-7- مطالعه­ فلورسانس ذاتی کازئین­های بتای قندی و غیرقندی……………………. 42

3-3-8- مطالعه­ فلورسانس عارضی کازئین­های بتای قندی و غیرقندی……………….. 43

3-3-9- مطالعه تغییرات ساختاری کازئین­های بتای قندی و غیرقندی،

با بهره گرفتن از دستگاه دورنگ نمایی دورانی…………………………………………………………………….. 43

3-3-10- مطالعه­ فعالیت چاپرونی کازئین­های بتای قندی و غیرقندی………………… 44

3-3-11- هضم کازئین­های شیرگاو و کازئین­بتای قندی و غیرقندی

به وسیله­ آنزیم­ های تریپسین و کیموتریپسین پانکراس گاوی…………………………………. 44

3-3-12- مطالعه­ فعالیت آنتی­اکسیدانی کازئین­های شیرگاو کازئین­بتای

 قندی و غیرقندی………………………………………………………………………… 45

3-3-13- مطالعه­ فعالیت مهار آنزیم ACE به وسیله­ کازئین­بتا

 قندی و غیرقندی و پپتیدهای حاصل از هضم آنزیمی آن­ها……………………………………… 47

3-3-14- مطالعه­ توان آلرژی­زایی کازئین­ها و کازئین­بتای قندی

 و غیرقندی………………………………………………………………………. 47

عنوان                                                                                                                      صفحه

3-3-15- آزمون آماری………………………………………………………………….. 48

 فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1- مطالعه اثر قندی شدن غیرآنزیمی بر ساختار، فعالیت­های زیستی

(چاپرونی، آنتی­اکسیدانی و مهار آنزیمACE ) و آلرژی­زایی کازئین­بتا………………………………. 50

4-1-1- تخلیص پروتئین کازئین­بتا………………………………………………………………………………. 50

4-1-2- تخلیص هموگلوبینA از خون انسان……………………………………………………………… 51

4-1-3- مطالعه فرایند قندی شدن غیرآنزیمی کازئین­بتا

در حضور ماده­ی احیا کننده……………………………………………………………………………………………. 52

4-1-3-1- مطالعه­ قندی شدن کازئین­بتا با بهره گرفتن از ترکیب OPA……………… 53

4-1-3-2- مطالعه فرایند قندی شدن غیرآنزیمی کازئین­بتا با استفاده

 از ترکیب فلورسامین…………………………………………………………………………………………………. 54

4-1-3-3- استفاده از ژل SDS-PAGE احیایی برای تایید فرایند

قندی شدن غیرآنزیمی کازئین­بتا……………………………………………………………………………… 55

4-1-4- مطالعه­ فلورسانس ذاتی و عارضی کازئین­های بتای قندی و غیرقندی…… 56

4-1-5- مطالعه ساختار دوم کازئین­های بتای قندی و غیرقندی با استفاده

از دستگاه دورنگ نمایی دورانی………………………………………………………………………………………. 58

4-1-6- مطالعه فعالیت چاپرونی کازئین­های بتای قندی و غیرقندی………………………. 60

4-1-7- هضم آنزیمی کازئین­های بتای قندی و غیرقندی با آنزیم­ های

 تریپسین و کیموتریپسین………………………………………………………………………………………………. 62

4-1-7-1- تایید فرایند هضم آنزیمی با بهره گرفتن از ژلSDS-PAGE

(15درصد) احیایی……………………………………………………………………………………………………… 63

عنوان                                                                                                                      صفحه

4-1-7-2- مطالعه فعالیت آنتی­اکسیدان کازئین­های بتای قندی

 و غیرقندی و پپتیدهای حاصل از هضم آن­ها………………………………………………………… 65

4-1-7-3- مطالعه خاصیت مهار آنزیم ACE به وسیله­ کازئین­های

بتای قندی و غیرقندی و پپتیدهای حاصل از هضم آنزیمی آن­ها………………………… 71

4-1-8- مطالعه آلرژی­زایی کازئین­های بتای قندی و غیرقندی و پپتیدهای

حاصل از هضم آنزیمی آن­ها…………………………………………………………………………………………… 73

4-2- مطالعه اثر قندی شدن غیرآنزیمی بر ساختار، فعالیت آنتی­اکسیدانی

 و آلرژی­زایی کازئین­های شیرگاو…………………………………………………………………………………………. 77

4-2-1- جداسازی و قندی کردن کازئین شیرگاو……………………………………………………….. 77

4-2-2- تایید فرایند قندی شدن کازئین­های شیرگاو……………………………………………….. 77

4-2-2-1- استفاده از ژل SDS-PAGE (12 درصد) برای تایید

 قندی شدن غیرآنزیمی…………………………………………………………………………………………….. 77

4-2-2-2- استفاده از ترکیب OPA برای مطالعه­ قندی شدن غیرآنزیمی

کازئین­های شیرگاو……………………………………………………………………………………………………… 78

4-2-3- هضم آنزیمی کازئین­های قندی و غیرقندی شیرگاو با آنزیم­ های

 تریپسین و کیموتریپسین………………………………………………………………………………………………. 80

4-2-4- مطالعه فعالیت آنتی­اکسیدان کازئین­های قندی و غیرقندی شیرگاو

 و پپتیدهای حاصل از هضم آن­ها………………………………………………………………………………….. 82

4-2-5- مطالعه آلرژی­زایی کازئین­های قندی و غیرقندی شیرگاو و پپتیدهای

 حاصل از هضم آنزیمی آن­ها به وسیله­ دو آنزیم تریپسین و کیموتریپسین………….. 86

عنوان                                                                                                                      صفحه

خلاصه­ی نتایج …………………………………………………………………………………………………………………………. 90

 نتیجه­ گیری نهایی……………………………………………………………………………………………………………………. 91

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………… 92

– شیر

شیر یک مایع زیستی پیچیده متشکل از آب، پروتئین، چربی، کربوهیدرات، مواد معدنی و برخی ترکیبات فعال زیستی از جمله آنزیم­ها و ویتامین­ها می­باشد که به عنوان اولین ماده غذایی برای نوزاد، بوسیله غدد PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)ی موجودات PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)دار ساخته می­ شود. در اوایل دوران شیردهی، شیر آغوز[1] نامیده می­ شود که سرشار از آنتی­بادی­هایی است که خطر ابتلای نوزاد به بسیاری از بیماری­ها را کاهش می­دهد. شیر به عنوان اولین ماده­ی غذایی برای نوزاد شامل اکثر ترکیبات ضروری و مورد نیاز برای رشد و نمو است. در شکل (1-1) ترکیبات اصلی موجود در شیر مشاهده می­ شود (Pehrsson، 2000).

شکل1-1- نمایی از ترکیبات موجود در شیر.

شیر نه تنها به عنوان یک ماده­ی غذای برای تغذیه­ی نوزاد تازه متولد شده مطرح است بلکه به عنوان یک ماده­ی غذایی ارزشمند و مغذی برای انسان در تمام کشورهای جهان استفاده می شود. امروزه در سراسر جهان دامداری­های بزرگ در سطح وسیع به تولید شیر و محصولات لبنی مشغولند به طوریکه در سال 2011 میزان تولید شیر در جهان 730 میلیون تن بوده است. هندوستان به عنوان بزرگترین کشور تولید و مصرف کننده شیر در جهان و نیوزلند، 28کشور عضو اتحادیه اروپا، استرالیا و ایالات متحده­ی آمریکا به عنوان بزرگترین صادر کننده های شیر و محصولات لبنی می­باشند. همچنین چین و روسیه به عنوان بزرگترین واردکنندگان شیر و محصولات لبنی در جهان شناخته می­شوند (Blasko، 2011).

1-2- ترکیبات شیر

همانطور که در بالا ذکر شد، شیر یک ماده­ی غذایی غنی از پروتئین، کربوهیدرات، چربی و ترکیبات معدنی است.  درصد، اندازه و نوع هر یک از ترکیبات تشکیل دهنده شیر بسته به گونه جاندار متفاوت است. به عنوان مثال درصد پروتئین شیر انسان نسبت به شیر گاو پایین­تراست در صورتی که درصد کربوهیدرات و چربی آن بالاتر می­باشد. شیر اسب و الاغ کمترین میزان چربی را در بین گونه­ های مختلف دارد. همچنین شیر انسان فاقد پروتئین بتالاکتوگلوبولین[2] است، درصورتی که این پروتئین یکی از پروتئین­های اصلی آب پنیر است و به مقدار قابل ملاحظه­ایی در شیرگاو دیده می­ شود. در جدول (1-1) درصد ترکیبات موجود در شیر برخی جانوران مشاهده می­ شود (Nelson و همکاران 1951 ،