فصل اول. 14

1- کلیات تحقیق. 14

1-1- پیشگفتار. 14

1-2- بیان مسئله. 14

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق. 15

1-4- اهداف تحقیق. 16

1-5- فرضیه‌های تحقیق. 17

1-6- تعریف واژه‌ها و مفاهیم. 17

فصل دوم. 19

2- مروری بر ادبیات تحقیق. 19

2-1- بررسی نظریه‌های پیرامون تحقیق. 19

2-1-1- سس فرانسوی.. 19

2-1-2- مواد اولیه سس فرانسوی.. 20

2-1-2-1- روغن.. 20

2-1-2-2- آب.. 20

2-1-2-3- سرکه. 20

2-1-2-4- شیرین کننده‌ها 21

2-1-2-5- نمک طعام. 21

2-1-2-6- هیدروکلوئیدها و قوام دهنده‌ها 22

2-1-2-7- تخم مرغ. 22

2-1-2-8- نگهدارنده‌ها 22

2-1-3- نگهداری مواد غذایی.. 23

2-1-4- نگهداری مواد غذایی با ترکیبات شیمیایی.. 24

2-1-4-1- اسیدبنزوئیک و پارابن‌ها 24

2-1-4-2- اسیدسوربیک… 25

2-1-5- انواع فساد سس‌های سالاد. 27

2-1-6- گیاهان دارویی.. 28

2-1-6-1 – مزایای استفاده از گیاهان دارویی.. 29

2-1-6-2- معایب استفاده از گیاهان دارویی.. 30

2-1-6-3- اثر ضد میکروبی ترکیبات گیاهی.. 30

2-1-6-4- روش‌های تعیین فعالیت ضد میكروبی.. 31

2-1-6-5- مکانیسم اثر ضد میکروبی ترکیبات گیاهی.. 31

2-2-3- کاکتوس… 32

2-2-3-1- جنس کاکتوس… 32

2-2-3-1- میوه کاکتوس… 33

2-2- بررسی پیشینه تحقیق. 36

2-2-1- استفاده از عصاره هسته کاکتوس در سس فرانسوی.. 36

2-2-2- استفاده از نگهدارنده‌های طبیعی در سس‌های سالاد. 36

2-2-3- ترکیبات روغن دانه کاکتوس… 39

2-2-4- اثرات دارویی کاکتوس… 39

فصل سوم. 42

3- مواد و روش‌ها 42

3-1- مواد. 42

3-2- روش‌ها 42

 

3-2-1- آماده سازی نمونه‌ 42

3-2-1-1- عصاره گیری از هسته کاکتوس… 42

3-2-1-2- بررسی ترکیب اسیدهای چرب عصاره 43

3-2-1-2- تهیه سس فرانسوی.. 44

3-2-1-3- طراحی آزمایش… 44

3-2-2- آزمون‌های فیزیکوشیمیایی.. 45

3-2-2-1- pH.. 45

3-2-2-2- اسیدیته. 46

3-2-2-3- اندیس پراکسید. 46

3-2-2-4- تجزیه و تحلیل آماری داده‌های حاصل از آزمون‌های فیزیکوشیمیایی.. 47

3-2-3- آزمون‌های میکروبی.. 47

3-2-3-1- شمارش کلی.. 47

3-2-3-2- کپک و مخمر. 48

3-2-3-3- سالمونلا.. 48

3-2-3-4- استفافیلوکوکوس اورئوس… 48

3-2-3-5- اشریشیا کلی.. 48

3-2-2-4- تجزیه و تحلیل آماری داده‌های حاصل از آزمون‌های فیزیکوشیمیایی.. 49

3-2-4- آزمون حسی.. 49

3-2-4-1- تجزیه و تحلیل آماری داده‌های آزمون‌ حسی.. 49

فصل چهارم. 52

4- نتایج و بحث.. 52

4-1- نتایج.. 52

4-1- 1- اندازه گیری درصد روغن هسته کاکتوس… 52

4-1-2- نتایج آزمون کروماتوگرافی گازی.. 52

4-1-2- آزمون‌های فیزیکوشیمیایی.. 56

4-1-2-1- pH.. 56

4-1-2-2- اسیدیته. 58

4-1-2-3- اندیس پراکسید. 59

4-1-3- آزمون‌های میکروبی.. 61

4-1-3-1- شمارش کلی.. 61

4-1-3-2- کپک و مخمر. 63

4-1-3-3- سالمونلا.. 66

4-1-3-4- استفافیلوکوکوس اورئوس… 68

4-1-3-5- اشریشیا کلی.. 69

4-1-5- آزمون حسی.. 71

4-1-5-1- پذیرش عطر و طعم تیمارها 72

4-1-5-2- پذیرش رنگ تیمارها 73

4-1-5-3- پذیرش بافت تیمارها 74

4-1-5-4- تفاوت تیمارها از نظر پس مزه 75

4-1-5-5- پذیرش کلی تیمارها 76

4-1-2- بحث.. 78

فصل پنجم. 82

5- نتیجه گیری کلی و پیشنهادات.. 82

5-1- نتیجه‌گیری.. 82

5-2- پیشنهادات.. 85

منابع. 88

پیوست‌ها 96

الف- نمونه‌ای از فرم ارزیابی چشایی فراورده سس مایونز. 96

فهرست شکل‌ها

شکل 2-1- گیاه کاکتوس مورد استفاده در این پژوهش، بومی شهرستان گرمسار. 32

شکل 2-2- میوه کاکتوس گلابی.. 34

فهرست جدول‌ها

جدول 3-1– ترکیبات و اجزای تشکیل دهنده سس فرانسوی بدون هیچ گونه نگهدارنده 45

جدول 3-2- انواع تیمارهای تولید شده در این پژوهش… 46

جدول 4-1- ترکیب اسیدهای چرب مختلف در عصاره هسته کاکتوس… 55

جدول 4-2- مقادیر pH تیمارها در طول نگهداری.. 58

جدول 4-3- مقادیر اسیدیته تیمارها در طول نگهداری.. 60

جدول 4-4- مقادیر شمارش کلی میکروبی (cfu/g) تیمارها در طول نگهداری.. 63

جدول 4-5- مقادیر شمارش کپک و مخمر تیمارها (cfu/g) در طول نگهداری.. 6

فهرست نمودارها

نمودار 4-1- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس فرانسوی در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش عطر و طعم. 74

نمودار 4-2- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس فرانسوی در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش رنگ. 75

نمودار 4-3- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس فرانسوی در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش بافت. 76

نمودار 4-4- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس فرانسوی در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پس مزه. 77

نمودار 4-5- تفاوت تیمارهای مختلف فرمولاسیون سس فرانسوی در زمان یک ماه پس از تولید از نظر پذیرش کلی.. 78

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر ضد میکروبی عصاره هسته کاکتوس به عنوان جایگزینی برای نگهدارنده‌های شیمیایی بر ویژگی‌های شیمیایی، میکروبی و حسی سس سالاد فرانسوی بود. تیمارهای مورد آزمایش، سس فرانسوی حاوی نگهدارنده شیمیایی بنزوات سدیم (065/0% وزنی) و سوربات پتاسیم (008/0% وزنی) و عصاره هسته سنجد (0، 1/0، 2/0، 3/0، 4/0، 5/0% وزنی)، سس فرانسوی حاوی عصاره هسته کاکتوس (1/0، 2/0، 3/0، 4/0، 5/0% وزنی)  بدون نگهدارنده شیمیایی و سس فرانسوی فاقد هر گونه نگهدارنده (شیمیایی و یا طبیعی) بودند. محصول پس از تولید بسته بندی شده و در دمای یخچالی نگهداری شد. تمامی آزمون‌های شیمیایی، میکروبی و حسی در فواصل زمانی بلافاصله پس از تولید، بعد از گذشت 24 ساعت، یک ماه پس از تولید و دوماه پس از تولید و در سه بار تکرار انجام گرفت. نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که شمارش کلی میکروبی در نمونه‌های حاوی عصاره هسته کاکتوس به طور معنا داری نسبت به نمونه فاقد هرگونه نگهدارنده کمتر است (05/0P <). هر چند نتایج آزمون شمارش کلی میکروب‌ها و آزمون شمارش کپک و مخمر در برخی نمونه‌های حاوی عصاره مقدار بیشتری نسبت به نمونه حاوی نگهدارنده‌های شیمیایی نشان داد، اما میزان نهایی در دامنه مجاز استاندارد ملی قرار داشت. سس فرانسوی حاوی 5/0 درصد عصاره هسته کاکتوس از نظر حسی با کسب نمره بسیار خوب، نشان داد که از نظر عطر و طعم بیش از سس فرانسوی بدون عصاره هسته کاکتوس مورد پسند مصرف کنندگان واقع می‌گردد. از مجموع موارد فوق می‌توان نتیجه گرفت که عصاره هسته کاکتوس که تاکنون جزء ضایعات کشاورزی محسوب می‌شد، می‌تواند جایگزینی طبیعی برای نگهدارنده‌های شیمیایی مضر موجود در بازار گردد. با توجه به اینکه بررسی ترکیب اسیدهای چرب عصاره هسته کاکتوس با دستگاه کروماتوگرافی گازی حکایت از وفور اسید لینولنیک در این عصاره دارد، می‌توان از فواید دارویی این ترکیب نیز استفاده کرد و حتی یک محصول عملگر به بازار صنایع غذایی کشور معرفی نمود.

1-1- پیشگفتار

با پیشرفت های جدید و اصلاحاتی که در صنایع غذایی صورت گرفته است، سلامت مواد غذایی، خود را با اهمیت تر از گذشته نشان می دهد. طبق آمار منتشره در کشور های صنعتی بیش از 93 درصد از مردم از مسمومیت های غذایی حداقل یکبار در سال رنج می برند. از این رو به روش های جدید کنترل میکروارگانیسم های مولد عفونت و مسمومیت های غذایی، احساس نیاز می شود. از طرفی امروزه در جوامع غربی تمایل به غذاهای طبیعی و کاهش استفاده از افزودنی های سنتزی در مواد غذایی بیش از گذشته است (Bassole, 2003; Dorman and Deans, 2000). استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها قرن ها سابقه دارد. امروزه با اینکه بخش عظیمی از داروهای مصرفی

فصل اول: مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته

1-1- مقدمه 2

1-2- محتویات شکمبه و ویژگی‌های تخمیر در نشخوارکنندگان. 3

1-2-1- گازهای حاصل از تخمیر. 3

1-2-2- اسیدهای چرب فرار 5

1-2-3- نیتروژن آمونیاکی. 5

1-2-4- ترکیب جمعیت‌های میکروبی در بخش‌های مختلف شکمبه 6

1-3- میکروارگانیسم‌های شکمبه 6

1-3-1- باکتری‌ها 7

1-3-2- تک‌یاخته‌ها 8

1-3-3- قارچ‌ها 9

1-4- اهمیت گیاهان دارویی. 12

1-5- عوامل موثر در تولید عصاره‌های گیاهی. 13

1-5-1- اندام‌های خاص تولیدکننده عصاره‌های گیاهی. 13

1-5-2- ساختار ترشحی. 13

1-5-2-1- ساختار ترشحی خارجی. 13

1-5-2-2- ساختار ترشحی داخلی. 13

1-5-3- عوامل اکولوژیکی. 14

1-5-4- کشت و فرآوری گیاه 14

1-6- مشخصات گیاه‌شناسی گونه‌های مورد مطالعه 14

1-6-1-گیاه سپیده (Crambe orientalis) 14

1-6-2- گیاه گلپر (Heracleum persicum) 18

1-6-3- گیاه  zosima absinthifolia. 21

1-6-4- گیاه مریم نخودی  Teucrium polium l. 23

1-6-5- گیاه پونه (Oregano vulgare L.) 25

1-7- روش آزمون گاز 28

فصل دوم: مواد و روش‌ها

2-1- منطقه مورد مطالعه و نحوه نمونه‌برداری. 30

2-1-1- منطقه نمونه‌برداری. 30

2-1-2- زمان نمونه‌برداری و انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه 30

2-2- آزمون گاز 31

2-2-1- آماده‌سازی نمونه‌‌ها برای آزمون گاز 31

2-2-2- مایع شکمبه و بافر. 31

2-2-3- زمان‌های ثبت تولید گاز 32

2-2-4- مزایا و معایب آزمون گاز 32

2-2-5- آماده‌سازی عصاره‌ها برای آزمون گاز 33

2-2-6- آماده‌سازی نمونه خوراک و سرنگ‌ها 33

2-2-7- تهیه مایع شکمبه 34

2-2-8- تهیه بزاق مصنوعی. 34

2-2-9- تهیه نمونه شاهد. 36

2-2-10- تزریق مخلوط بزاق مصنوعی و مایع شکمبه در سرنگ‌ها 36

2-2-11- تزریق عصاره‌ها به سرنگ‌ها 37

2-2-12- انکوباسیون و قرائت گاز تولیدی. 38

2-2-13- تعیین حجم گاز تولیدی. 38

2-3- تهیه و آماده‌سازی مایع شکمبه جهت تهیه محیط کشت.. 39

2-3-1-محیط کشت.. 39

2-3-2- تهیه محلول 0/1 درصد همین. 41

2-3-3- تهیه مخلوط اسیدهای چرب فرار 41

2-3-4- تهیه محلول مواد معدنی شماره  I 41

2-3-5- محلول مواد معدنی شماره  II 41

2-3-6- تهیه محیط کشت.. 42

2-3-7- توزیع محیط کشت.. 42

 

2-3-8- تهیه محلول رقیق کننده بی‌هوازی. 43

2-3-9- تهیه مایع شکمبه تازه 44

2-3-10- تهیه رقت‌های مختلف از مایع شکمبه 44

2-3-11- تلقیح و نگهداری کشت‌های انجام شده 47

2-4- تخمین تعداد باکتری‌ها 48

2-5- شمارش تک‌یاخته‌ها 48

2-6- شمارش قارچ‌های بی‌هوازی. 49

فصل سوم: نتایج

3-1- فراسنجه‌های شکمبه 51

3-2- مقایسه بین سطوح مختلف.. 49

3-2-1- مقایسه بین سطوح عصاره Teucrium polium l (مریم نخودی) 49

3-2-2- مقایسه بین سطوح عصاره Crambe orientale (سپیده) 50

3-2-3- مقایسه بین سطوح عصاره Heracleum persicum (گلپر) 51

3-2-4- مقایسه بین سطوح عصاره zosima absinthifolia (زوسیما) 51

3-2-5- مقایسه بین سطوح عصاره Oregano vulgare L (پونه) 51

3-2-6- تولید گاز بخش تجزیه‌پذیر سریع (a) 53

3-2-7- تولید گاز بخش مواد نامحلول در آب و کند تجزیه در شکمبه (b) 53

3-2-8- تولید گاز بالقوه (a+b) 54

3-2-9- ثابت نرخ تولید گاز © 55

3-3- تخمین جمعیت میکروبی شکمبه 56

3-3-1- تخمین جمعیت باکتری‌ها 56

3-3-1-1- تخمین جمعیت باکتری‌ها در ساعت صفر. 57

3-3-1-1-1- سطح 100 میلی گرم بر لیتر. 57

3-3-1-1-2- سطح 200 میلی گرم بر لیتر. 57

3-3-1-1-3- سطح 300 میلی گرم بر لیتر. 57

3-3-1-2- تخمین جمعیت باکتری‌ها در ساعت چهار پس از انکوباسیون. 57

3-3-1-2-1- سطح 100 میلی گرم بر لیتر. 57

3-3-1-2-2- سطح 200 میلی گرم بر لیتر. 58

3-3-1-2-3- سطح 300 میلی گرم بر لیتر. 58

3-3-1-3- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح هر عصاره 58

3-3-1-3-1- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح هر عصاره در ساعت صفر. 58

3-3-1-3-1-1- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Crambe orientalis 58

3-3-1-3-1-2- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره  Heracleum persicum.. 58

3-3-1-3-1-3- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Zosima absinthi 59

3-3-1-3-1-4- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Teucrium polium.. 59

3-3-1-3-1-5- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره  Oregano vulgare. 59

3-3-1-3-2- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف هر عصاره در ساعت چهار 59

3-3-1-3-2-1- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Crambe orientalis 59

3-3-1-3-2-2- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Heracleum persicum.. 59

3-3-1-3-2-3- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Zosima absinthi 60

3-3-1-3-2-4- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Teucrium polium.. 60

3-3-1-3-2-5- مقایسه جمعیت باکتری‌ها بین سطوح مختلف عصاره Oregano vulgare. 60

3-3-2- تخمین تعداد پروتوزوآ و قارچ‌ها 60

فصل چهارم: بحث

4-1- اثر عصاره‌ها بر قابلیت هضم و تولید گاز 48

4-2- نحوه عمل عصاره‌ها 51

4-3- اثر عصاره بر pH شکمبه‌ای. 52

4-4- اثر عصاره بر جمعیت میکروبی شکمبه 53

4-5- ترکیبات شیمیایی عصاره‌های گیاهان دارویی. 57

4-6- نتیجه‌گیری کلی و پیشنهادها 62

4-6-1- نتیجه‌گیری کلی. 62

4-6-2- پیشنهادها 62

منابع. 63

فهرست اشکال

شکل 1-1- متابولیسم NADH H+ و تولید متان در نشخوارکنندگان. 4

شکل 1-2- روند تخمیر توسط باکتری‌های شکمبه‌ای. 8

شکل 1-3- گیاه دارویی Crambe orientalis L. 15

شکل 1-4- گیاه گلپر. 19

شکل 1-5- گیاه دارویی zosima absinthifolia. 22

شکل 1-6- گیاه دارویی Teucrium polium.. 24

شکل 1-7- گیاه دارویی Oregano vulgare L. 25

فهرست جداول

جدول 1-1- موقعیت و مقدار اسیدهای چرب در عصاره C.orientalis 17

جدول 2-1- محلول مواد معدنی کم نیاز (A) 34

جدول 2-2- محلول مواد معدنی اصلی  © 35

جدول 2-3- محلول بافر مواد معدنی  (B) 35

جدول 2-4- محلول ریزازورین. 35

جدول 2-5- محلول احیاء کننده 35

جدول 2-6- نسبت محلول‌ها در ترکیب بزاق مصنوعی. 36

جدول 2-7. 45

جدول 2-8. 45

جدول 2-9. 45

جدول 2-10- اجزای محیط کشت جهت رشد باکتری‌های شکمبه 46

جدول 2-11- ترکیب رقیق کننده بی‌هوازی  (A.D.S) 47

جدول 3-1 گاز حاصل از تخمیر جیره و عصاره‌های گیاهان دارویی پس از 96 ساعت انکوباسیون. 51

جدول 3-2- اثر سطوح مختلف پنج عصاره بر فراسنجه‌های تولید گاز 52

جدول 3-3- تعداد کل باکتری‌ها در هر میلی لیتر مایع شکمبه بعد از تاثیر عصاره‌ها 56

 

1-1- مقدمه

در بین حیوانات اهلی گیاهخوار، نشخوارکنندگان سهم بزرگی را در تامین خوراک و سلامت بشر دارند. از طرفی تغذیه نقش اصلی را در بازده اقتصادی و عملکردی این دام‌ها داشته به طوری که تقریبا دوسوم از کل هزینه تولیدات دامی

فصل اول.. 15

1-1-      مقدمه. 16

1-1-1 اهمیت موضوع. 17

1-1-2        فرضیات.. 18

1-1-3 اهداف پژوهش… 18

1-2 کلیات.. 19

1-2-1 گیاه شناسی.. 19

1-2-2 تاریخچه ذرت.. 20

1-2-3- تولید کنندگان ذرت.. 20

1-2-4 خصوصیات مرفولوژیکی ذرت.. 20

1-2-4-1 دانه. 20

1-2-4-2 ریشه‌. 21

1-2-4-3 ساقه. 21

1-2-4-4 برگ.. 22

1-2-4-5 پنجه. 22

1-2-4-6 گل آذین.. 22

1-2-5 انواع ذرت.. 23

1-2-6 شرایط لازم برای رشد گیاه 24

1-2-6-1‌ خاک.. 24

1-2-6-2 دما 25

1-2-6-3 آب.. 25

1-2-6-4 زمان کاشت ذرت.. 25

1-2-6-5 کود. 25

1-2-7 آفات و بیماریهای ذرت.. 26

1-2-8 برداشت محصول. 26

1-2-9 علف های هرز ذرت.. 26

1-2-10 موارد استفاده از ذرت.. 27

1-2-11 كودهای آهسته رهش یا كندرها 28

1-2-11 -1 تولید كودهای آهسته رهش به روش شیمیایی.. 28

1-2-11-2 تولید كودهای آهسته رهش به روش فیزیكی.. 28

1-2-11-2-1 گوگرد. 29

1-2-12- كود اوره و اوره با پوشش گوگردی.. 31

1-2-12-1 مزایای کود اوره با پوشش گوگردار. 34

فصل دوم. 35

2-1 کلیات.. 36

2-2 ذرت.. 36

2-3- کود. 38

2-3-1 تاثیر کود بر صفات فیزیولوژیک ذرت.. 46

2-3-2 اثر کود بر ارتفاع گیاه 47

2-3-3 اثر کود بر شاخص سطح برگ.. 48

2-3-4 اثر کود بر عملکرد دانه. 49

2-3-5 اثر کود بر عملکرد وزن خشک کل.. 50

2-3-6 اثر کود بر عملکرد شاخص برداشت.. 51

2-3-7  اثر کود بر عملکرد بر وزن هزار دانه. 51

2-3-8 اثر کود بر عملکرد میزان پروتین دانه. 52

2-3-9 اثر کود بر تعداد دانه در بلال. 52

2-3-10 –اثر کود بر تعداد دانه ردیف در بلال. 53

2-3-11-اثر کود بر وزن خشک ذرت.. 53

فصل سوم. 55

3-1 موقعیت اجرای آزمایش… 56

3-1-1 مختصات اقلیمی و جغرافیایی محل انجام آزمایش… 56

 

3-2 طرح آزمایش… 57

3-3 آماده سازی زمین.. 57

3-4 عملیات کاشت.. 57

3-5 عملیات داشت.. 58

3-6 اندازه‌گیری صفات.. 58

3-6-1 اندازه‎گیری صفات فیزیولوژیک… 58

3-6-1-1 درصد قندهای محلول، پروتئین و خاکستر. 58

3-6-1-2شاخص سطح برگ.. 58

3-6-2 شاخص های مرفولوژیک… 59

3-6-2-1 تعداد بلال. 59

3-7 آنالیزهای آماری.. 59

فصل چهارم. 60

فصل پنجم. 108

پیشنهادات.. 113

منابع. 114

فهرست نمودارها

نمودار1-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره  بروری وزن خشک برگ گیاه ذرت علوفه ای.. 72

نمودار1-4- روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره  و  وزن خشک برگ گیاه ذرت علوفه ای.. 72

نمودار2-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره  بروری وزن خشک ساقه گیاه ذرت علوفه ای.. 73

نمودار2-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره  و وزن خشک ساقه گیاه ذرت علوفه ای.. 73

نمودار3-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره  بروری وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 74

نمودار3-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره  و وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 74

نمودار4-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره  بروری وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 75

نمودار4-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره  و وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 75

نمودار5-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری درصدازت برگ گیاه ذرت علوفه ای.. 76

نمودار6-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری عملکرد  دانه گیاه ذرت علوفه ای.. 77

نمودار6-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره  و عملکرد  دانه گیاه ذرت علوفه ای.. 77

نمودار7-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای.. 78

نمودار7-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره  و عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای.. 78

نمودار8-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای.. 79

نمودار8-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره  و  کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای.. 79

نمودار9-4-  اثر  کود اوره پوشش دار گوگردی  بر روی سطح برگ در دزت علوفه ای در مراحل نمونه برداری.. 80

نمودار9-4-  اثر  مقدار کود اوره بر روی سطح برگ در ذرت علوفه ای.. 80

نمودار10-4- اثر  کود اوره بر روی وزن خشک برگ و ساقه  ذرت علوفه ای در مراحل نمونه برداری.. 81

نمودار11-4- اثر   متقابل کود اوره و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک سا قه دزت علوفه ای.. 81

نمودار12-4- اثر   متقابل کود اوره و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک ساقه دزت علوفه ای.. 82

نمودار13-4- اثر   متقابل کود اوره و مراحل نمونه برداری بر روی وزن سطح برگ دزت علوفه ای.. 82

نمودار14-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی   بروری وزن خشک برگ گیاه ذرت علوفه ای.. 90

نمودار15-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی  بروری وزن خشک ساقه گیاه ذرت علوفه ای.. 91

تمودار16-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی  بروری وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 92

نمودار17-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی  و وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 93

نمودار18-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی  بروری وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 94

نمودار18-4-روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی  و  وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 94

نمودار19-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی  بروری تعداد دانه در بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 95

نمودار19-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی  و تعداد دانه در بلال گیاه ذرت علوفه ای.. 95

نمودار21-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری عملکرد  دانه گیاه ذرت علوفه ای.. 97

نمودار21-4-روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی  و عملکرد  دانه گیاه ذرت علوفه ای.. 97

نمودار22-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی  بروری عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای.. 98

نمودار23-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی  و عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای.. 98

نمودار23-4-  اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای.. 99

نمودار24-4-  روند  رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی  و  کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای.. 99

نمودار24-4-  اثر  کود اوره   بر روی سطح برگ در دزت علوفه ای در مراحل نمونه برداری.. 100

نمودار25-4- اثر کود اوره پوشش دار گوگردی  بر روی وزن خشک برگ و ساقه  دزت علوفه ای در مراحل نمونه برداری.. 100

نمودار26-4-  اثر  کود اوره پوشش دار گوگردی   بر روی سطح برگ در ذرت علوفه ای در مراحل نمونه برداری.. 101

نمودار27-4- اثر  کود اوره پوشش دار گوگردی  بر روی وزن خشک برگ و ساقه  ذرت علوفه ای در مراحل نمونه برداری.. 102

نمودار28-4- اثر   متقابل کود اوره پوشش دار گوگردی و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک سا قه دزت علوفه ای.. 103

نمودار29-4- اثر متقابل کود اوره پوشش دار گوگردی و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک ساقه ذرت علوفه ای.. 104

نمودار30-4- اثر   متقابل کود اوره پوشش دار گوگردی  و مراحل نمونه برداری بر روی وزن سطح برگ ذرت علوفه ای.. 104

نمودار31-4- اثر  نوع کود و مقادیر کود بر روی وزن خشک برگ ذرت علوفه ای.. 105

نمودار32-4- اثر  نوع کود و مقادیر کود بر روی وزن خشک ساقه علوفه ای.. 106

نمودار33-4- اثر   نوع کود و مقادیر کود بر روی سطح برگ دزت علوفه ای.. 107

فهرست جداول

جدول 1-1ترکیبات شیمیائی دانه ذرت.. 21

جدول 1-2 انواع ذرت.. 24

جدول 1-3 علف های هرز مزارع ذرت.. 27

جدول 3-1 نتایج تجریه آب آبیاری.. 56

جدول 3-2 نتایج تجریه خاک.. 57

جدول 1-4- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره بر روی  صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 61

جدول 2-4- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره بر روی  صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 62

جدول3-4 مقایسه  میانگین اثر  کود اوره بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 63

جدول4-4- مقایسه  میانگین اثر  کود اوره بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 64

جدول5-4- مقایسه  میانگین اثر  کود اوره بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 65

جدول6-4- ضریب همبستگی اثر کود اوره بین صفات مورد بررسی در گیاه ذرت… 65

جدول7-4ضریب همبستگی اثر کود اوره بین صفات مورد بررسی در گیاه ذرت.. 70

جدول 8-4- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره پوشش دار گوگردی بررسی در گیاه ذرت علوفه ای……………………………………80

جدول 9-4- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره پوشش دار گوگردی بر روی  صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 84

جدول10-4- مقایسه  میانگین اثر  کود اوره پوشش دار گوگردی بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 86

جدول11-4- مقایسه  میانگین اثر  کود اوره پوشش دار گوگردی بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 87

جدول12-4- مقایسه  میانگین اثر  کود اوره پوشش دار گوگردی بر روری صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای.. 88

جدول13-4- ضریب همبستگی اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بین صفات مورد بررسی در گیاه ذرت.. 8
چکیده

به منظور بررسی اثر کود اوره و اوره پوشش دارگوگردی بر روندرشد و عملکرد کمی و کیفی ذرت علوفه ای به صورت قالب دو طرح  بلوک های كامل تصادفی با سه تکرار کود اوره در چهار سطح 0 و50،100، 150 کیلوگرم در هکتار  و کود اوره پوشش دار گوگردی در چهار سطح 0و50و100و150کیلو گرم در هکتار،  در سال زراعی91-92 در منطقه دامغان (روستای سلطانیه) انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان دادکه کود اوره پوشش دار گوگردی تاثیرمعنی داری بر روی وزن خشک برگ و درصد ازت برگ در سطح یک درصد و اثرمعنی داری بر روی وزن خشک ساقه، وزن بلال، عملکرد دانه وعملکرد خشک کل در سطح 5 درصد داشته است. استفاده از کود اوره پوشش دار گوگردی در تیمار 100 و 150 با 38.66 گرم بیشترین وزن خشک برگ را به خودشان اختصاص دادند. با بهره گرفتن از کود مذکور، در تیمار کودی 100 کیلوگرم با 30.35 گرم بیشترین تاثیر را دارد . تیمار کودی با 150 کیلوگرم، این کود با 16.33 گرم بیشترین وزن بلال را به خود اختصاص داده است.بیشترین تعداد بلال در تیمار کودی 150 کیلوگرم با 432.66 دانه می باشد.

بیشترین وزن هزار دانه در تیمار کودی صفر و 150 کیلوگرم کود اوره پوشش دارگوگردی به ترتیب با 4.63و 4.66 به دست آمد، این کود در تیمار کودی 100 کیلوگرم با 139.667 گرم بیشترین عملکرد خشک کل را از آن خود کرده است.

فصل اول:

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 2

1-2- فرضیات………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-3- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 4

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- گیاهان دارویی………………………………………………………………………………………………………….. 6

2-2- تاریخچه و اهمیت سرخارگل………………………………………………………………………………………. 6

2-3- خصوصیات گیاه­شناسی………………………………………………………………………………………………. 7

2-4- خصوصیات اکولوژیکی………………………………………………………………………………………………. 8

2-5- پراکنش جغرافیایی سرخارگل در جهان و ایران……………………………………………………………….. 8

2-6- اثر فارماکولوژیکی و مصرف درمانی سرخارگل………………………………………………………………. 9

2-7- ترکیبات شیمیایی اندام­های مختلف گیاه سرخارگل…………………………………………………………. 10

2-8- ترکیبات فنولی…………………………………………………………………………………………………………. 12

2-9- فلاونوئیدها……………………………………………………………………………………………………………… 14

2-10- بررسی ساختمان شیمیایی اسید کلروژنیک و اسیدکافئیک…………………………………………………. 16

2-10-1- اسید کلروژنیک …………………………………………………………………………………………………. 16

2-10-2- اسیدکافئیک………………………………………………………………………………………………………… 17

2-11- تأثیر عوامل محیطی بر بیوسنتز فلاونوئیدها…………………………………………………………………… 18

2-12- کشت ارگانیک در گیاهان…………………………………………………………………………………………. 19

2-13- کود دامی و تأثیر آن بر گیاه……………………………………………………………………………………….. 20

2-13-1- کود ورمی­کمپوست……………………………………………………………………………………………… 21

2-14- تأثیر اسید سالیسیلیک بر عملکرد و مواد مؤثره گیاهان دارویی…………………………………………… 22

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1- زمان و مکان آزمایش………………………………………………………………………………………………… 25

3-2- مشخصات طرح آزمایشی…………………………………………………………………………………………… 25

3-3- مراحل آزمایش………………………………………………………………………………………………………… 26

3-3-1- مشخصات خاک مزرعه…………………………………………………………………………………………. 27

3-3-2- جمع­آوری نمونه خاک………………………………………………………………………………………….. 27

3-3-3- تهیه بستر کشت و اعمال تیمار کودی……………………………………………………………………….. 28

3-3-4- تیمار اسید سالیسیلیک…………………………………………………………………………………………….. 29

3-3-5- تاریخ برداشت………………………………………………………………………………………………………. 29

3-3-6-  صفات ظاهری اندازه گیری شده……………………………………………………………………………. 29

3-3-7- اندازه ­گیری صفات مورفولوژی……………………………………………………………………………….. 29

3-3-8- اندازه ­گیری صفات بیوشیمیایی…………………………………………………………………………………. 31

3-3-8-1- مشخصات دستگاه HPLC  مورد استفاده……………………………………………………………….. 31

3-3-8-2- تزریق نمونه گیاهی…………………………………………………………………………………………… 32

3-3-8-3- تهیه استاندارد…………………………………………………………………………………………………… 34

3-3-8-4- تعیین مقدار اسید کلروژنیک و اسید کافئیک با Hplc……………………………………………….. 34

3-3-9- سنجش فعالیت آنتی­اکسیدانی، فلاونوئید و فنل کل……………………………………………………… 35

3-3-9-1- تهیه عصاره……………………………………………………………………………………………………… 35

3-3-9-2- سنجش فعالیت آنتی­اکسیدانی………………………………………………………………………………. 36

3-3-9-3- سنجش فلاونوئید کل………………………………………………………………………………………… 37

3-3-9-4- سنجش فنول کل………………………………………………………………………………………………. 38

3-4- تجزیه تحلیل داده ­ها………………………………………………………………………………………………….. 39

فصل چهارم: نتایج و بحث

4- 1-  تجزیه واریانس تأثیر کودهای آلی و اسید سالیسیلیک بر روی صفات مورفولوژیکی……………. 41

4- 2-  مقایسه میانگین تأثیر کودهای آلی روی صفات مورفولوژیکی………………………………………… 42

4- 3-  مقایسه میانگین تأثیر اسید سالیسیلیک روی صفات مورفولوژیکی…………………………………….. 43

4- 4-  تأثیر متقابل کودهای آلی و اسید سالیسیلیک  بر روی صفات مورفولویکی………………………… 45

4- 5-  مقایسه میانگین تأثیر کودهای آلی ، اسید سالیسیلیک و اندام بر وزن­تر و خشک گیاه……………. 45

4- 6- اثر متقابل تأثیر کودهای آلی ، اسید سالیسیلیک و اندام بر وزن تر و خشک گیاه……………………. 47

4- 7- اثر کودهای آلی و اسید سالیسیلیک بر اجزای عملکرد……………………………………………………… 49

 

4- 7- 1- اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول ساقه……………………………………………………….. 49

4- 7- 2- اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول برگ………………………………………………………… 49

4- 7- 3- اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر عرض برگ……………………………………………………… 50

4- 7- 4- اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر نسبت طول یه عرض برگ………………………………….. 51

4- 7- 5- اثر کودهای آلی و اسید سالیسیلیک بر قطر گل…………………………………………………………. 52

4- 7- 6- اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر تعداد کل برگ در بوته……………………………………….. 53

4- 7- 7- اثر کودهای آلی و اسید سالیسیلیک بر کلروفیل…………………………………………………………. 54

4- 7- 8- اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر قطر نهنج…………………………………………………………. 56

4- 7- 9- اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول دمبرگ…………………………………………………….. 57

4- 7-10-  اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر ارتفاع گیاه……………………………………………………… 58

4- 7-11-  اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول ریشه……………………………………………………… 60

4- 7-12-  اثر کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر قطر ریشه………………………………………………………. 60

4- 8- تجزیه واریانس تأثیر کودهای آلی ، اسید سالیسیلیک و اندام بر روی صفات بیوشیمیایی………… 61

4- 8- 1- میزان فنل کل، فلاونوئید و توانمندی آنتی­اکسیدانی……………………………………………………. 61

4- 8- 2- میزان اسید­کلروژنیک و اسید­کافئیک………………………………………………………………………… 62

4- 9- مقایسه میانگین اثر کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و اندام بر روی صفات بیوشیمیایی…………….. 64

4- 10- اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و اندام بر روی صفات بیوشیمیایی………………………. 66

4- 11- تأثیر غلظت­های متفاوت اسیدسالیسیلیک بر صفات بیوشیمیایی……………………………………….. 66

4- 11- 1- اثر سطوح مختلف اسید سالیسیلیک بر میزان فنل کل………………………………………………… 67

4- 11- 2-  تأثیر سطوح مختلف اسید سالیسیلیک بر میزان ترکیبات فلاونوئیدی……………………………. 67

4- 11- 3- تأثیر سطوح مختلف اسید سالیسیلیک بر میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی…………………………….. 68

4- 11-4-  اثر سطوح مختلف اسید سالیسیلیک بر میزان اسید­کلروژنیک و اسید­کافئیک……………………. 69

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادات

5 – 1 نتیجه‌گیری کلی……………………………………………………………………………………………………….. 79

5 – 2 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………. 80

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

«فهرست جدول‌ها»

جدول 3-1- مشخصات هواشناسی شهرستان گرگان………………………………………………………………… 35

جدول 3-2- نتایج تجزیه خاک مزرعه مورد استفاده در آزمایش…………………………………………………. 38

جدول 3-3- مشخصات صفات و نحوه اندازه ­گیری آن­ها…………………………………………………………. 40

جدول 4-1- تجزیه واریانس تأثیر کودهای آلی ، اسیدسالیسیلیک بر صفات مورفولوژیکی ……………… 41

جدول 4-2- مقایسه میانگین تأثیر کودهای آلی روی صفات مورفولوژیکی………………………………….. 43

جدول 4-3- مقایسه میانگین تأثیر اسیدسالیسیلیک روی صفات مورفولوژیکی……………………………….. 44

جدول 4-4- تجزیه واریانس وزن­تر و خشک اندام­های هوایی و ریشه………………………………………… 44

جدول 4-5- مقایسه میانگین تأثیر کودهای آلی بر وزن­ تر و خشک گیاه………………………………………. 46

جدول 4-6- مقایسه میانگین تأثیر اسیدسالیسیلیک بر وزن­ تر و خشک گیاه……………………………………. 46

جدول 4-7- مقایسه میانگین تأثیر نوع اندام بر وزن ­تر و خشک گیاه…………………………………………… 46

جدول 4- 8- تجزیه واریانس تأثیر کودهای آلی ، اسیدسالیسیلیک و اندام بر میزان صفات بیوشیمیایی… 63

جدول 4-9- مقایسه میانگین اثر کودهای آلی  بر روی صفات بیوشیمیایی……………………………………. 65

جدول 4-10- مقایسه میانگین اثر اسیدسالیسیلیک بر روی صفات بیوشیمیایی………………………………… 65

جدول 4-11- مقایسه میانگین اثر نوع اندام بر روی صفات بیوشیمیایی………………………………………… 65

«فهرست شكل‌ها»

شکل 2-1- سایر مشتقات اسیدکافئیک…………………………………………………………………………………… 18

شکل 2-2- ساختمان کلی فلاونوئیدها…………………………………………………………………………………… 25

شکل 2-3- اسیدکافئیک………………………………………………………………………………………………………. 17

شکل 2-4- مسیرهای انتقال پیام به وسیله اسیدسالیسیلیک………………………………………………………….. 33

شکل 3-1- بذور کشت شده سرخارگل…………………………………………………………………………………. 36

شکل 3-2- مراحل کشت سرخارگل……………………………………………………………………………………… 36

شکل 3-3- اندام­های سرخارگل…………………………………………………………………………………………… 41

شکل 3-4- دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)………………………………………………….. 42

شکل 3-5- کروماتوگرام نمونه اسید­کلروژنیک………………………………………………………………………… 43

شکل 3-6- کروماتوگرام نمونه اسید­کافئیک……………………………………………………………………………. 44

شکل 3-7- منحنی استاندارد اسیدکافئیک………………………………………………………………………………… 45

شکل 3-8- منحنی استاندارد اسیدکلروژنیک……………………………………………………………………………. 46

شکل 3-9- اندازه ­گیری فعالیت آنتی­اکسیدانی………………………………………………………………………….. 47

شکل 3-10- اسپکتروفتومتر…………………………………………………………………………………………………. 48

شکل 3-11- منحنی استاندارد کوئرسیتین……………………………………………………………………………….. 48

شکل 3-12- منحنی استاندارد اسیدگالیک……………………………………………………………………………….. 49

شکل 4- 1- اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و نوع اندام بر وزن ­تر گیاه……………………………. 48

شکل 4- 2- اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و نوع اندام بر وزن خشک گیاه …………………….. 48

شکل4- 3- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول ساقه……………………………………………… 49

شکل 4- 4- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول برگ…………………………………………….. 50

شکل 4- 5- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر عرض برگ………………………………………….. 51

شکل 4- 6- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر نسبت طول به عرض برگ………………………. 52

شکل 4- 7- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر قطر گل……………………………………………….. 53

شکل 4- 8- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر تعداد کل برگ در بوته……………………………. 54

شکل 4- 9- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر میزان کلروفیل……………………………………….. 55

شکل 4- 10- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر قطر نهنج……………………………………………. 57

شکل4- 11- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول دمبرگ…………………………………………. 58

شکل 4- 12- اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر ارتفاع گیاه………………………………………….. 59

شکل 4- 13-  اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر طول ریشه………………………………………… 60

شکل 4- 14-  اثر متقابل کودهای آلی و اسیدسالیسیلیک بر قطر ریشه………………………………………….. 61

شکل 4- 15-  اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و اندام بر میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی……………. 72

شکل4- 16- اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و اندام بر میزان فلاونوئید کل (mg/gr)………….. 73

شکل 4- 17- اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و اندام بر میزان فنل کل (mg/gr)…………………. 73

شکل4- 18- اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و اندام بر میزان اسیدکلروژنیک (mg/gr)…………. 74

شکل 4- 19- اثر متقابل کودهای آلی، اسیدسالیسیلیک و اندام بر میزان اسیدکافئیک (mg/gr)…………….

چکیده

سرخارگل   (Echinaceae purpurea)گیاهی علفی، چند ساله بوده و به لحاظ تجاری گونه­ای بسیار ارزشمند محسوب می­ شود. ترکیبات فعال دارویی آن عمدتأ شامل اسیدهای فنولیک و آلکامیدها هستند. قسمت ­های مختلف گیاه از جمله ریشه و بخش­های هوایی آن دارای خواص درمانی زیادی است. تحقیق حاضر به منظور بررسی تأثیر کودهای آلی و محلول پاشی اسید­سالیسیلیک بر برخی صفات مورفولوژیک و مواد ثانویه در اندام­های هوایی و ریشه سرخارگل، طی سال 92- 1391 در سازمان جهاد کشاورزی گرگان و دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد.

آزمایش در قالب طرح آماری فاکتوریل بر پایه کاملأ تصادفی، در سه تکرار با بسترکشت شامل خاک مزرعه، کود گوسفندی، کود ورمی­کمپوست، کود گاوی و تیمار اسید سالیسیلیک در چهار غلظت (0 ، 2- 10 ، 4- 10 ، 6-10 مولار ) انجام شد. ارتفاع بوته، وزن تر و خشک اندام­های هوایی و ریشه، قطر نهنج، قطر گل، طول دمبرگ، کلروفیل، قطر ریشه، تعداد برگ، طول ساقه، طول ریشه، طول برگ، عرض برگ، نسبت طول به عرض برگ، صفات بیوشیمایی مانند میزان آنتی اکسیدان، فنول و فلاونوئید و میزان اسید­کلروژنیک، اسید­کافئیک به عنوان صفات رشدی و بیوشیمیایی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر بستر کشت بر وزن تر و خشک اندام­های هوایی و ریشه، طول ساقه، طول برگ، قطرریشه، تعدادبرگ، طول ریشه، ارتفاع گیاه، طول دمبرگ، قطرگل، قطر نهنج و میزان کلروفیل در سطح احتمال 5 درصد معنی­دار بود. در حالی که عرض برگ و نسبت طول به عرض برگ تحت تأثیر تیمار­های آزمایشی قرار نداشتند. تیمار اسید سالیسیلیک بر وزن خشک اندام هوایی و ریشه، قطر ریشه، قطر گل در سطح احتمال 1 درصد و بر روی متغیرهای وزن تر، تعداد برگ، طول ساقه، ارتفاع گیاه، طول برگ، عرض برگ، نسبت طول به عرض برگ، قطر نهنج، کلروفیل در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. در مقابل طول ریشه و طول دمبرگ تحت تأثیر تیمار قرار نداشت. اثرات متقابل بستر کاشت  کود گاوی در تیمار (4- 10مولار) اسید­سالسیلیک در اندام­های هوایی حاکی از  بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی (99/65 درصد) و در بستر کاشت کود گوسفندی در تیمار (2- 10مولار) اسید­سالسیلیک بیشترین میزان فلاونوئید (mg/gr346/0) در اندام­های هوایی مشاهده شد، و بیشترین میزان فنل ( mg/gr138/0) در بستر کاشت کود گوسفندی در اندام ریشه مشاهده شد. بیشترین میزان اسید­کلروژنیک ( mg/gr52/41) و اسید کافئیک (mg/gr 50/65) نیز در بستر کاشت کود گاوی در تیمار (4- 10مولار) اسید سالسیلیک در اندام ریشه مشاهده شد.

چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

فصل اول : مقدمه

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………..2

فصل دوم : بررسی منابع

2-1-مبداءوپیشینه لوبیا……………………………………………………………………………………………………………………… 5

2-2-سطح زیر کشت وتولید لوبیا درایران وجهان…………………………………………………………………………………. 6

2-3-اهمیت اقتصادی لوبیا………………………………………………………………………………………………………………..  7

2-4-خصوصیات گیاه شناسی لویبا…………………………………………………………………………………………………….  7

2-5-نیازهای اقلیمی لوبیا………………………………………………………………………………………………………………….  9

2-6-مالچ……………………………………………………………………………………………………………………………………..  10

2-6-1-نقش مالچ(خاکپوش ها)در زراعت دیم………………………………………………………………………………….  10

2-6-2-اثر مالچ بر رطوبت قابل استفاده خاک…………………………………………………………………………………..  11

2-6-3-اثر مالچ برآب خاک……………………………………………………………………………………………………………  13

2-6-4-اثر مالچ بر درجه حرارت خاک …………………………………………………………………………………………..  17

2-6-5-اثر مالچ بر ساختمان خاک ………………………………………………………………………………………………….  19

2-6-6-اثر مالچ بر شوری خاک ……………………………………………………………………………………………………..  20

2-6-7-اثر مالچ بر فرسایش خاک …………………………………………………………………………………………………..  21

2-6-8-اثر مالچ بر رشد گیاهان زراعی ……………………………………………………………………………………………  23

2-6-9-اثر مالچ بر عملکرد دانه لوبیا ………………………………………………………………………………………………  26

2-6-10-اثر مالچ در کنترل علف های هرز ………………………………………………………………………………………  27

2-7-آهن …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-7-1-اهمیت آهن در تغذیه گیاهان زراعی ……………………………………………………………………………………  31

2-7-2-نقش آهن در فتوسنتز ………………………………………………………………………………………………………..  32

2-7-3-نقش آهن در سنتز پروتئین …………………………………………………………………………………………………  32

2-7-4-سطح بحرانی آهن در گیاه لوبیا …………………………………………………………………………………………..  34

2-7-5-عوامل موثر بر فراهمی آهن برای گیاه…………………………………………………………………………………..  34

فصل سوم:مواد و روش ها

3-1-زمان وموقعیت جغرافیایی واقلیمی محل اجرای طرح …………………………………………………………………  36

3-2-ویژیگی آب و هوایی منطقه ……………………………………………………………………………………………………  36

3-3-تعیین خصوصیات فیزیکی وشیمیایی خاک محل آزمایش …………………………………………………………..  36

3-4-نحوه انجام آزمایش وطرح آزمایشی مورد استفاده ……………………………………………………………………..  37

 

3-5-خصوصیات مورد بررسی ……………………………………………………………………………………………………….  37

3-5-1-ارتفاع گیاه ……………………………………………………………………………………………………………………….  37

3-5-2-تعدادغلاف در بوته …………………………………………………………………………………………………………..  38

3-5-3-طول غلاف ………………………………………………………………………………………………………………………  38

3-5-4-تعیین عملکرد قسمت های هوایی در لوبیا ……………………………………………………………………………  38

3-5-5-تعیین تعداددانه خشک در لوبیا ……………………………………………………………………………………………  38

3-5-6-تعیین عملکرد غلاف خشک در لوبیا ……………………………………………………………………………………  38

3-5-7-تعیین تعداددانه خشک در بوته لوبیا …………………………………………………………………………………….  38

3-5-8-محاسبه شاخص برداشت …………………………………………………………………………………………………..  39

3-5-9-شاخص برداشت دانه ………………………………………………………………………………………………………..  39

3-6-تجزیه آماری ………………………………………………………………………………………………………………………..  39

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل

4-1- اثرمالچ ومقدارمصرف آهن بر ارتفاع بوته لوبیا …………………………………………………………………………  41

4-2-اثر مالچ ومقدارمصرف آهن برتعداد غلاف سبز لوبیا ………………………………………………………………….  41

4-3-اثر مالچ ومقدارمصرف آهن برتعداددانه سبز لوبیا ………………………………………………………………………  43

4-4-اثرمالچ ومقدار مصرف آهن برعملکرد غلاف سبزلوبیا ………………………………………………………………..  44

4-5-اثرمالچ ومقدارمصرف آهن برتعداددانه درغلاف لوبیا …………………………………………………………………  45

4-6-اثرمالچ ومقدارمصرف آهن برعملکردبیولوژیک لوبیا ………………………………………………………………….  46

4-7-اثرمالچ ومقدارمصرف آهن برعملکردقسمت های هوایی …………………………………………………………….  47

4-8-اثرمالچ ومقدارمصرف آهن عملکرددانه خشک درلوبیا ……………………………………………………………….  49

4-9-اثرمالچ ومقدارمصرف آهن برعملکرد غلاف خشک لوبیا ……………………………………………………………  50

4-10-اثرمالچ ومقدارمصرف آهن برتعداددانه خشک دربوته لوبیا ……………………………………………………….  51

4-11-اثر مالچ و مقدار مصرف آهن بر تعداد دانه خشک در هرغلاف لوبیا……………………………………………. 51

4-12-اثر مالچ و مقدار مصرف آهن بر تعداد غلاف خشک در هربوته لوبیا ………………………………………….. 53

4-13-اثر مالچ و مقدار مصرف آهن بر شاخص برداشت لوبیا …………………………………………………………….. 53

4-14-اثر مالچ و مقدار مصرف آهن بر شاخص برداشت دانه لوبیا ………………………………………………………  54

فصل پنجم: گیری

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………….  56

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………  57

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………  58

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………….  64

فهرست نمودار

نمودار 4-1- اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر ارتفاع بوته لوبیا …………………………………………………………  42

نمودار4-2- اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر تعداد غلاف سبز لوبیا در واحد سطح …………………………….  42

نمودار4-3- اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر تعداد دانه سبز لوبیا در واحد سطح ………………………………..  44

نمودار 4-4- اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر عملکرد غلاف سبز لوبیا ……………………………………………..  48

نمودار 4-5-اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر عملکرد بیولوژیک لوبیا ………………………………………………..  48

نمودار 4-6- اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر عملکرد قسمتهای هوایی لوبیا ……………………………………..  49

نمودار 4-9-اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر عملکرد دانه خشک لوبیا ………………………………………………  52

نمودار4-11-اثر مقادیر مختلف مصرف آهن بر عملکرد غلاف خشک لوبیا ………………………………………….  52

فهرست جداول

جدول3-1- مشخصات خاک محل انجام آزمایش ……………………………………………………………………………..  36

جدول4-1-تجزیه واریانس اثر مالچ و مقدار مصرف آهن بر برخی از صفات مورد ارزیابی در لوبیا………….  46

جدول 4-2-جدول مقایسه میانگین اثر مالچ و مقدار مصرف آهن بر برخی از صفات مورد ارزیابی در لوبیا . 47

جدول4-3-تجزیه واریانس اثر مالچ ومقدار مصرف آهن بر برخی از صفات مورد ارزیابی در لوبیا ………….  49

جدول4-4- مقایسه میانگین اثر مالچ بر برخی از صفات مورد ارزیابی در لوبیا ……………………………………..  49

جدول 4-5- تجزیه واریانس مالچ ومقدار مصرف آهن بر برخی از صفات مورد ارزیابی در لوبیا …………….  54

ABSTRACT:

 

 

 

Critical pedagogy (CP) in English language teaching(ELT) is an attitude to language teaching which relates the classroom context to the wider social context and aims at social transformation through education (Akbari, 2008). It seems that the main principles and assumptions underlying CP can, to a great extent, influence the process, outcomes, possible dangers, and effectiveness of learning and teaching English in non-English-speaking countries. Despite the great emphasis laid on the importance of being critical, it is not really known whether or not Iranian English language teachers are aware of critical pedagogy in ELT. In other words, this study attempted to find out to what extent Iranian LTs are critical and what are the main obstacles which prevent them from being critical. For the purposes of this study, 100 language teachers holding BA in English were selected through stratified random sampling from Lorestan and Kuhgiluieh & Boyerahmad provinces. At first, a questionnaire consisting of 30 items in 7 dimensions was developed and administered to the  participants to find out whether they are aware of principles and premises of critical pedagogy or not. Then, a face to face in-depth interview was conducted with a representative sample of participants (those who were familiar with critical pedagogy) to find the main barriers of applying critical pedagogy in schools. The data were analyzed through descriptive and inferential statistics and grounded theory. The results of the study showed that most of the Iranian language teachers are aware of principles and premises of critical pedagogy. Results also indicted that organizational, personal, and learner’s barriers were the main obstacles of applying critical pedagogy in schools.

Key words: critical pedagogy, ELT, language teachers, Iranian language teachers

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

This thesis is dedicated to

My parents

Who are my very first teachers

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ACKNOWLEDGEMENT

I would like to express my gratitude to all those who supported me and helped me while I was writing this thesis. My first and foremost thanks go to my supervisors, Dr. Goudarz Alibakhshi and Dr. Rouhallah Zaarei for their immeasurable guidance and assistance in writing my thesis.

I would like to express my sincere appreciation to all English language teachers from both Lorestan and Kuhgiluieh & Boyerahmad provinces who participated in this study for the time and information they provided. A special thanks to my friends and classmates for their ongoing support, encouragement, and advice.

Finally, I am particularly grateful to my family who always encouraged me to the best I could and always remind me that success is found through the acquisition of knowledge. To all of you who assisted in helping me to complete this process: the result is as much yours as it is mine.

Thank You.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Table of Contents

ABSTRACT .. ir

DEDICATION iii

 

ACKNOWLEDGEMENT ….iv

TABLE OF CONTENTS . v

LIST OF TABLES . .viii

CHAPTER I: INTRODUCTION .. 1

1.1 General Background .. .1

1.2 Statement of Problem . 5

1.3 Objectives of the Study . …..6

1.4 Significance of the Study .. .6

1.5 Definitions of Key Terms … .6

1.6 Outline of the Study .. ..8

CHAPTER II: LITERATURE REVIEW . 10

2.1 Introduction . 10

2.2 History of Critical Pedagogy . ..10

2.3 Theoretical Bases of Critical Pedagogy . . .10

2.4 Critical Applied Linguistics .19

2.4.1 Domains of Critical Applied Linguistics … 20

2.4.1.1 Critical Discourse Analysis and Critical Literacy .. 20

2.4.1.2 Critical Approaches to Translation . 22

2.4.1.3 Critical Approaches to Language Education .. 22

2.4.1.4 Critical Language Testing .. 25

2.4.1.5 Critical Approaches to Language Planning and Language Rights.26

2.4.1.6 Critical Approaches to Language, Literacy, and Workplace Setting27

2.5 Critical Frameworks 28

2.6 Critical Language Pedagogy .. 30

2.6.1 Linguistic Imperialism 30

2.6.2 Methods as a Colonial Construct … .31

2.6.3 Postmethod as a Postcolonial Construct .. 33

2.7 Empirical Research . 35

CHAPTER III: METHODOLOGY . 39

3.1 Introduction .. 39

3.2 Design of the Study .. 39

3.3 Participants 40

3.4 Instrumentation .. 40

3.5 Data Analysis . 41

3.6 Procedure of the Study … 42

CHAPTER IV: RESULTS AND DISCUSSION……………………………………………………….. 43

4.1 Introduction……………………………………………………………………………………………….43

4.2 Quantitative Results .. ……………..43

4.3 Results for Question 1…………………………………………………………………………………51

4.4 Qualitative Results … .64

4.5 Discussions .72

CHAPTER V: SUMMARY, CONCLUSION, & IMPLICATION ………….80

5.1 Introduction………………………………………………………………………………………………..80

5.2 Summary of the Study…………………………………………………………………………………80

5.3 Implications of the Study……………………………………………………………………………..82

5.4 Limitations of the Study … .84

5.5 Suggestions for Further Research………………………………………………………………….84

REFERENCES…………………………………………………………………………………………………………..86

APPENDICES……………………………………………………………………………………………………………95

Appendix I: The Last Version of Inventory …………………………..95

Appendix II: Results of Confirmatory Factor Analysis . .. .98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

LIST OF TABLES

 

Table 4.1: 41 item-inventory of critical pedagogy .41

Table 4.2: Component matrix for dimension 1 ..46

Table 4.3: Component matrix for dimension 2 ..47

Table 4.4: Component matrix for dimension 3 ..47

Table 4.5: Component matrix for dimension 4 ..48

Table 4.6: Component matrix for dimension 5 ..49

Table 4.7: Component matrix for dimension 6 . .50

Table 4.8: Component matrix for dimension 7 .. 50

Table 4.9: Descriptive statistics for participants’ responses to dimension 1 .52

Table 4.10: Inferential statistics for dimension 1 .. 54

Table 4.11: Descriptive statistics for participants’ responses to dimension 2 ..55

Table 4.12: Inferential statistics for dimension 2 .56

Table 4.13: Descriptive statistics for participants’ responses to dimension 3 ..57

Table 4.14: Inferential statistics for dimension 3 . 57

Table 4.15: Descriptive statistics for participants’ responses to dimension 4. 58

Table 4.16: Inferential statistics for dimension 4 . …59

Table 4.17: Descriptive statistics for participants’ responses to dimension 5 60

Table 4.18: Inferential statistics for dimension 6 61

Table 4.19: Descriptive statistics for participants’ responses to dimension 6 61

Table 4.20: Inferential statistics for dimension 6 62

Table 4.21: Descriptive statistics for participants’ responses to dimension 7 63

Table 4.22: Inferential statistics for dimension 7 64

 

 

CHAPTER I

Introduction

1.1. General background

Critical pedagogy is an educational theory that aims to make students conscious of the many institutions that exist to facilitate and perpetuate systematic forms of oppression, both within and outside the classroom (Hollestin, 2006). Canagarajah (2005) argues that Critical pedagogy is not a set of ideas, but a way of ‘doing’ learning and teaching. It is a practice motivated by a distinct attitude toward classrooms and society. Critical students and teachers are prepared to situate learning in the relevant social contexts, unravel the implications of power in pedagogical activity, and commit themselves to transforming the means and ends of learning in order to construct more egalitarian, equitable, and ethical educational and social environments .Students exist in a very complex and constantly changing world; it is the responsibility of teachers to prepare students to live in this world. By implementing critical pedagogy, teachers can help students develop the essential skills they need to deal with a complex and ever changing world (Bassy, 1999).

Teachers can enable students to make critical analyses of the ideologies underpinning all forms of discourse without necessarily promoting a specific value system (Hardin, 2001). The acquired skills by critical pedagogy will prepare students to question the status quo critically, examine the hidden power structures that exist in society, and enable them to facilitate change in order to create a democratic, equitable, and fair world (Giroux, 2001). Critical pedagogy for the first time appeared in realm of education by Paulo Freire (1970). He introduced such concepts as banking theory, dialogical method, and transformative education. In the banking model of education, he argued, knowledge was another commodity to be transferred as efficiently as possible from sender to receiver. As an alternative to this system of education, Freire (1970) proposed that education should be a dialogical process in which students and teachers share their experiences in a non-hierarchical manner.

Pedagogical theories of philosopher John Dewey (1933) have a great impact on critical pedagogy movement. In his book democracy and education, he asserted that education must be a transformative experience. Dewey believed that ideal classroom should be a place where students use trial and error to develop needed skills for engaging in a genuine or an ethical democratic citizenship. Pennycook (1990) as one of the great exponent of critical pedagogy believed that there are two elements at the heart of all critical pedagogy theories: a notion of critique that includes a sense of possibility for transformation and an exploration of the nature of and relationship between culture, knowledge, and power. Viewing schools as cultural areas where diverse ideological and social forms are in constant struggle, critical pedagogy examines schools both in their contemporary sociopolitical content and their historical context (Pennycook, 1990).

Giroux (1989) argued for pedagogy of and for difference, a pedagogy that not only respect student’s voice and difference, but also relates these differences to the wider social order, creating the democratic sense of respect for difference that is essential for any notion of equality in society. Critical pedagogy (CP) is like a tree with some very central branches, the basic principles. ‘Empowerment’ is one of those very main branches of great moment in CP. It is mainly concerned with developing in students and teachers the self-esteem to question the power relations in the society (McLaren, 2003), thus gain the voice they deserve in the same society. CP looks at education as a political enterprise (Kincheloe, 2008) and aims to raise students’ “consciousness”, a term borrowed from Freire, to make them more aware of the power games in the society and their own position in that game. It is the “pedagogy of inclusion” (Pennycook, 2001) and has in large part been created to give the marginalized students the “right to speak” (Peirce, 1989, 1995, 1997).

Calderson (2003) discusses the notion of critical pedagogy as the guiding educational philosophy in community-based education. Milner (2000) examines how teachers can begin to pose critical questions regarding race through critical pedagogy. Many of the scholarly articles examine the inequalities of race that exist in education. In other cases, issues of gender, ethnicity, and cultural inequalities are addressed. Discerning these inequalities is essential for bringing about change. Generally, classrooms try to mirror in organizations what students and teachers would collectively like to see in the world outside of schools: respect for everyone’s ideas, tolerance of differences, a commitment to creativity and social and educational justice, the importance of working collectively, a willingness and desire to work hard for betterment of humanity, a commitment to anti-racist, anti-sexist, and anti-homophobic practices, etc (McLaren, 2005).

However, critical pedagogy brings with it the reminder that learners must be free to be themselves, to think for themselves, to behave intellectually without coercion from powerful elite, to cherish their beliefs and traditions and cultures without the threat of forced change (Brown, 2000).Critical pedagogy conceives the pedagogical site as a problematic space of racial, moral, and social tensions requiring deep interjections of social justice and civic courage. Giroux (1993) argues that schools are more than instructional place; they are cultural sites that actively are involved in the selective ordering and legitimization of particular forms of language, reasoning sociality, daily experience and style. According to McLaren̉ (1989 a), the aim is to integrate students’ abilities of critical reflections with their aspirations and potentials for social engagement and transformation.

Norton and Toohey (2004) argue that “advocates of critical approaches to second language teaching are interested in relationships between language learning and social change. From this point of view, language is not simply a means of expression or communication; rather it is a practice that constructs, and is constructed by, the way language learners understand themselves, their social surroundings, their histories, and their possibilities for the futureˮ.  In order to construct a critical pedagogy for language classroom, there is the need to change that belief of language teachers and many others. Second/foreign language learning should be seen as “education rather than an acquisition of a skill” (Guilherme, 2002, p. 189).

Sadeghi (2008) pointed out that the conventional language classrooms do little to advocate change in students’ social cognition since they do not address the issues of socio-political and cultural issues adequately. In other words, the shadow of a critical pedagogy is far too blur to cause what Sadeghi (2008) called a “transformational effect” on the learners. Akbari (2008) argues that implementation of a critical model in any local ELT context has a number of requirements, among which decentralization of decision making (in terms of content, teaching methodology,

فهست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 2-1-1-سطح زیر کشت برنج در جهان	8
جدول 2-1-2-مقدار تولید شلتوک در جهان	9
جدول 2-1-3-عملکرد شلتوک در جهان	9
جدول 2-1-4-رشد سطح زیر کشت تولید و عملکرد شلتوک در جهان	9
جدول 2-1-5-رشد سطح زیر کشت تولید و عملکرد شلتوک در ایران	10
جدول 2-1-6-منابع و مصارف آب کشور	10
جدول 2-1-7-وضعیت منابع آب در کشور	10
جدول 2-1-8-سطح زیر کشت اراضی شالیزاری گیلان	11
جدول 2-3-1-مساحت و ضریب جریان سطحی حوزه های آبریز اصلی   جدول 2-3-2-حجم آب حاصل از ریزش های جوی در حوزه های آبریز اصلی	16   16
جدول 2-4-1-خلاصه وضعیت منابع آب تجدیدپذیر کشور	17
جدول 2-4-2-وضعیت مصرف آب در کشور و برنامه تأمین نیازهای آبی کشور	17
جدول 2-4-3-اراضی شالیزاری به تفکیک شهرستان و منابع آبی	18
جدول 2-4-4-مقادیر مصارف آب در بخش کشاورزی	18
جدول 3-1-1-سطح زیر کشت اراضی شالیزاری به تفکیک شهرستان و دهستان	26
جدول 3-1-2-اراضی شالیزاری به تفکیک شهرستان و منابع آبی	27
جدول 3-3-1-تعیین حداقل حجم نمونه مورد نیاز	29
جدول 3-3-2-تعداد پرسشنامه به تفکیک شهرستان و تعداد بهره برداران	32
جدول 3-9-1-میانگین عملکرد احصاء شده ارقام مختلف	36
جدول 3-9-2-سطوح زیر کشت اراضی برنجکاری استان	37
جدول 3-9-3-حجم آب مصرفی (جریان یافته در هر یک از کانال های آبیاری)	37
جدول 3-9-4-منابع تأمین آب اراضی شالیزاری های استان	38
جدول 4-2-1-توزیع فراوانی ویژگی های فردی کشاورزان تحت پوشش سه نظام آبیاری	40
جدول 4-2-2-توزیع فراوانی ویژگی های فردی کشاورزان تحت پوشش نظام آبیاری سنتی	40
جدول 4-2-3-توزیع فراوانی ویژگی های فردی کشاورزان تحت پوشش نظام آبیاری تلفیقی	40
جدول 4-2-4-توزیع فراوانی ویژگی های فردی کشاورزان تحت پوشش نظام آبیاری مدرن	41
جدول 4-2-2-1-توزیع فراوانی ویژگی های زراعی شالیکاران تحت پوشش سه نظام آبیاری	43
جدول 4-2-2-2-توزیع فراوانی ویژگی های زراعی شالیکاران تحت پوشش نظام آبیاری سنتی	44
جدول 4-2-2-3-توزیع فراوانی ویژگی های زراعی شالیکاران تحت پوشش نظام آبیاری تلفیقی	45
جدول 4-2-2-4-توزیع فراوانی ویژگی های زراعی شالیکاران تحت پوشش نظام آبیاری مدرن	45
جدول 4-2-3-1-مقایسه عملکرد ارقام مختلف برنج در اراضی شالیزاری در سه نظام آبیاری	47
جدول 4-2-3-2-مقایسه عملکرد ارقام مختلف بومی برنج در اراضی شالیزاری در سه نظام آبیاری	47
جدول 4-2-3-3-مقایسه عملکرد ارقام مختلف پرمحصول برنج در اراضی شالیزاری در سه نظام آبیاری	47
جدول 4-2-4-1-مقایسه درآمد ارقام مختلف برنج در اراضی شالیزاری در سه نظام آبیاری	48
جدول 4-2-4-2-مقایسه درآمد ارقام پرمحصول برنج در اراضی شالیزاری در سه نظام آبیاری	49
جدول 4-2-4-3-مقایسه درآمد ارقام بومی برنج در اراضی شالیزاری در سه نظام آبیاری	49
جدول 4-2-4-4-مقایسه هزینه های بازاری ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری	51
جدول 4-2-4-5-مقایسه هزینه های بازاری ارقام پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	51
جدول 4-2-4-6-مقایسه هزینه های بازاری ارقام بومی برنج در سه نظام آبیاری	51
جدول 4-2-4-7-مقایسه هزینه های سایه ای ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری	52
جدول 4-2-4-8-مقایسه هزینه های سایه ای ارقام بومی برنج در سه نظام آبیاری	52
جدول 4-2-4-9-مقایسه هزینه های سایه ای ارقام پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	52
جدول 4-2-4-10-مقایسه سود ناخالص ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری	53
جدول 4-2-4-11-مقایسه سود ناخالص ارقام بومی برنج در سه نظام آبیاری	54
جدول 4-2-4-12-مقایسه سود ناخالص ارقام پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	54
جدول 4-2-4-13-مقایسه سود خالص ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری	55
جدول 4-2-4-14-مقایسه سود خالص ارقام بومی برنج در سه نظام آبیاری	55
جدول 4-2-4-15-مقایسه سود خالص ارقام پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	55
جدول 4-2-5-1-مقایسه شاخص CPD انواع مختلف برنج در سه نظام آبیاری	56
جدول 4-2-5-2-مقایسه شاخص CPD ارقام بومی برنج در سه نظام آبیاری	57
جدول 4-2-5-3-مقایسه شاخص CPD ارقام پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	57
جدول 4-2-5-4-مقایسه شاخص BPD انواع مختلف برنج در سه نظام آبیاری	58
جدول 4-2-5-5-مقایسه شاخص BPD ارقام مختلف بومی برنج در سه نظام آبیاری	58
جدول 4-2-5-6-مقایسه شاخص BPD ارقام مختلف پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	58
جدول 4-2-5-7-مقایسه شاخص NBPD انواع مختلف برنج در سه نظام آبیاری	59
جدول 4-2-5-8-مقایسه شاخص NBPD ارقام مختلف بومی برنج در سه نظام آبیاری	59
جدول 4-2-5-9-مقایسه شاخص NBPD ارقام  مختلف پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	60

فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 4-2-3-1-عملکرد ارقام مختلف بومی و پرمحصول تحت پوشش سه نظام آبیاری	48
نمودار 4-2-4-1-درآمد ارقام مختلف بومی و پرمحصول تحت پوشش سه نظام آبیاری	50
نمودار 4-2-4-2-هزینه های بازاری ارقام مختلف بومی و پرمحصول در سه نظام آبیاری	51
نمودار 4-2-4-3-هزینه های سایه ای ارقام مختلف بومی و پرمحصول در سه نظام آبیاری	53
نمودار 4-2-4-4-سود ناخالص ارقام مختلف بومی و پرمحصول در سه نظام آبیاری	54
نمودار 4-2-4-5-سود خالص ارقام مختلف بومی و پرمحصول در سه نظام آبیاری	56
نمودار 4-2-5-1-شاخص CPD ارقام مختلف بومی و پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	57
نمودار 4-2-5-2-شاخص BPD ارقام مختلف بومی و پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	59
نمودار 4-2-5-3-شاخص NBPD ارقام مختلف بومی و پرمحصول برنج در سه نظام آبیاری	60

چکیده

آب به عنوان یکی ازمهمترین منابع پایه در فرایند توسعه در هر جامعه بشری شناخته میشود. بحران آب از چالشهای مهم زیست محیطی منطقه خاورمیانه میباشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی و تبیین اثرات حاصل از تفاوت نظامهای آبیاری برروی عملكرد و بهره وری اراضی شالیزاری استان گیلان صورت گرفت. این تحقیق از نظر رویکرد غالب جزء تحقیقات کمی میباشد و براساس هدف کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش شالیکاران استان گیلان میباشند. با بهره گرفتن ازجدول حداقل حجم نمونه مورد نیاز بارتلت وهمکاران (2001) حجم نمونه 1064 مورد تعیین  شدو با توجه به نرخ پایین بازگشت پرسشنامه ها در مطالعات اجتماعی و اقتصادی، 10 درصد به حجم نمونه اضافه گردید در نتیجه 1170 پرسشنامه توزیع گردید که تعداد 1109 پرسشنامه عودت داده شد. با درنظرگرفتن هرروش آبیاری به عنوان یک طبقه (سنتی، مدرن وتلفیقی) از روش نمونه گیری طبقه ای جهت انتخاب نمونه ها استفاده شد. همچنین با در نظرگرفتن عدم توزیع متناسب روش های مورد مطالعه آبیاری در شهرستانهای مورد مطالعه، روش نمونه گیری در دسترس برای انتخاب نمونه در هر گروه و طبقه استفاده شد. ابزار جمع آوری داد ه ها در این تحقیق پرسشنامه ای حاوی تعداد سوالات بسته و باز بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه با بهره گرفتن از نظرات متخصصین و کارشناسان تعیین و پایایی این مطالعه نیز با بهره گرفتن از روش آلفای کرونباخ 5 درصد مشخص شد. از آماره های مرکزی و پراکندگی مانند انحراف معیار، میانگین جهت رتبه بندی واولویت بندی گویه های بخش های مختلف تحقیق استفاده شد. در بخش تحلیلی نیز به بررسی روابط آماری معنی دار بین متغیرها و همچنین نوع روابط بین متغیرهای مورد تحقیق پرداخته شده و برای این منظور از روش های آماری پارامتری نظیر تحلیل واریانس یا آزمونF، آزمون دانکن استفاده گردیده است. در این مطالعه از شاخص های بهره وری که احسانی و خالدی (1381)، در مطالعه ی خود در مورد بهره وری آب در کشاورزی انجام داده اند، استفاده شده است. به منظور تعیین شاخص های ناپارامتری بهره وری جزئی نهاده ی آب مصرف شد ه در کشت برنج از شاخص های بهره وریCPD،BPDو NBPDاستفاده شده است. بررسی شاخص های بهره وری آب ارقام مختلف برنج در اراضی شالیزاری تحت پوشش سه نظام آبیاری استان گیلان از طریق محاسبه و تحلیل شاخصهای ناپارامتری بهره وری جزئی نهاده آب مصرف شده در کشت برنج نشان داد که شاخص CPD برای انواع ارقام برنج در سه نظام آبیاری سنتی، تلفیقی و مدرن به ترتیب برابر با 215/0، 205/0 و 21/0 میباشد. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری بااحتمال 95 درصد از نظرآماری بین شاخص مذکور در سه نظام آبیاری فوق وجود داشت و نتیجه آزمون دانکن نیز این تفاوت را بین نظامهای آبیاری تلفیقی وسنتی تأیید نمود. شاخصCPD برای ارقام برنج بومی در سه نظام آبیاری سنتی، تلفیقی و مدرن به ترتیب برابر با 199/0، 197/0 و 2/0 به دست آمد و نتایج تحلیل واریانس نشان داد که بین سه نظام آبیاری از نظر شاخص مذکور تفاوت معنی داری از نظر آماری وجود ندارد. شاخصBPD برای ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری سنتی، تلفیقی و مدرن به ترتیب برابر با 8736، 8320 و 8498 به دست آمد و نتایج تحلیل واریانس شاخصBPD انواع ارقام برنج در سه نظام آبیاری نشان داد که تفاوت معنی داری با احتمال 95 درصد از نظر آماری وجود دارد و نتایج تجزیه دانکن نیز وجود این تفاوت را بین دونظام آبیاری سنتی و تلفیقی تأیید نمود. شاخصNBPD برای ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری سنتی، تلفیقی و مدرن به ترتیب 6775، 6382 و 6517 ریال به دست آمد و نتایج تحلیل واریانس نیز نشان داد که بین شاخصNBPD انواع ارقام برنج در سه نظام آبیاری تفاوت معنی داری با احتمال 95 درصد از نظر آماری وجود داشت و نتایج آزمون دانکن نیز تفاوت معنی داری بین شاخصNBPD  انواع ارقام برنج در آبیاری تلفیقی و سنتی را تأیید نمود

1-1- مقدمه

افزایش جمعیت، توسعه کشاورزی و لزوم تولید محصولات گوناگون غذایی در دهه­های اخیر منجر به بهره ­برداری سنگین از منابع محدود آبی کشور شده است. هرچند آب سه چهارم سطح کره زمین را پوشانیده ولی حدود سه درصد از آبهای جهان، شیرین و  قابل مصرف در بخش کشاورزی می­باشد، بر اساس مطالعات انجام شده توسط سازمان خوار­ و بار کشاورزی جهانی در 93 کشور در حال توسعه، استحضال بی­رویه آب، موجب کاهش منابع آبی و در نتیجه به خطر افتادن امنیت غذایی گردیده و پیش بینی می­ شود در هزاره سوم میلادی چالش اصلی جهان « آب » خواهد بود . بر اساس تحلیل موسسه بین المللی مدیریت آب دو نظریه در مورد تخصیص آب برای کشاورزی وجود دارد:

1 ـ تامین مواد غذایی جمعیت رو به رشد کره زمین، برداشت آب از منابع سطحی و زیرزمینی با رشد 11 درصد

2 ـ بهره وری بهینه از منابع آب با افزایش کارائی مصرف در بخش کشاورزی

کشور ما با یک سوم متوسط بارندگی جهان و با 36/0درصد از کل منابع تجدید شونده ویک درصد جمعیت جهان از این چالش سهم عمده­ای خواهد داشت و در این میان بخش کشاورزی با حدود 90 درصد مصرف آب بزرگترین رسالت را در مصرف بهینه دارد. ضمن آنکه افزایش راندمان فیزیکی بدون توجه به افزایش راندمان اقتصادی که از آن به «بهره­وری آب در تولید اقتصادی » نام برده می­ شود ، نتیجه مطلوب و نهائی را نخواهد داشت (شایان فر، 1382).

برنج همراه با گندم دو غله اساسی تامین کننده اصلی کالری روزانه  مردم ایران می­باشد و استان گیلان با داشتن حدود 35 درصد سطح زیر کشت و تقریباً همین مقدار تولید تامین کننده نیاز غذایی حدود 18 میلیون نفر از جمعیت کشور می­باشد. با توجه به نقش مهم  آب در تولید برنج ، لزوم بررسی و توجه به بهره­وری آب در شالیزار در راستای تولید پایدار از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و بررسی روش­های مدیریت مصرف آب در شالیزارهای گیلان حاکی از آن است که در حال حاضر سه نوع نظام بهره ­برداری از منابع آبی موجود به منظور آبیاری مزارع وجود دارد (سازمان جهاد کشاورزی گیلان،1388).

1- اراضی خارج از شبکه آبیاری سفیدرود اصطلاحاً اراضی سنتی نامیده می شوند که عمدتاً از رودخانه های حوضه داخلی شبکه آبیاری می گردند و وسعت آنها بالغ بر 62277 هکتار می­باشد.

2-اراضی مدرن به شبکه ای اطلاق می­ شود که حداقل شامل شبکه 1 و 2 باشد.

3- اراضی تلفیقی (نیمه مدرن) به شبکه ای اطلاق می شود که یکی از خصوصیات زیر را دارا باشد:

الف- دارای سد یا بند انحرافی باشد. ب- دارای دهنه آبگیر و یا کانال اصلی انتقال آب باشد

اراضی سنتی نیز به شبکه­ ای اطلاق می شود که فاقد مشخصات اراضی مدرن و تلفیقی باشد.

کنکاش منابع و متون علمی در این زمینه حاکی از محدود بودن منابع تحقیقاتی در داخل کشور می­باشد. در این تحقیق سعی شده جنبه های اقتصادی و اجتماعی مدیریت مصرف آب در شالیزار مورد بررسی قرارگیرد و شاخص های بهره