آموزش را می توان جریانی دانست که افرادی طی آن مهارت ها ، طرز تلقی ها و گرایش های مناسب را برای ایفای نقش خاص در جهت تحقق هدفی معین می آموزند. جریان آموزش شامل محتوا ، جهت و تأکیدهای خاص است. طی این جریان معلومات در ذهن فرد جایگزین و باآگاهی های قبلی وی تلفیق می‌شوند.و در نتیجه در رفتار و نحوه ی دید فرد تغییراتی به وجود می‌آید.(شمس السادات زاهدی ، ۱۳۸۳، ۲۰۸ )

شرکت کننده

آموزش

اصلاح رفتار شرکت کننده

اعتلای اثر بخش سازمان

مؤسسه

سازمان

بازخورد

بهبود و اصلاح آموزش

بهبود و اصلاح سازمان

(نمودار ۲-۱، نمودار جریان آموزش (شمس السادات زاهدی ،۱۳۸۳، ۲۰۸ )

یک ضعف در تعداد زیادی از نظام های مدیریت عملکرد این است مدیران و سر پرستان به قدر کافی به آموزش کارکنانشان اهمیت نمی دهندودر نهایت بازخورلازم را دریافت نمی کنند. ( ۲۰۰۳ ،EillenB ).

۲-۱-۲- آموزش کارکنان:

آموزش کارکنان به عنوان فرآیندی قلمداد گردیده است که برای سازگاری افراد با محیط متحول سازمانی و در نتیجه انطباق سازمان با محیط بیرونی و تغییرات در تکنولوژی اعمال می شود.(مشبکی ،۱۳۷۷، ۳۴۲ ) تافلر ، مهمترین فعالیت و راه رویارویی باتحولات عظیم در زندگی آینده را برای پذیرش تغییر، آموزش می‌داند. آموزش مؤثر و پر مایه به افراد کمک می‌کند تا آن ها بتوانند به رشد و توانایی کافی در شغل خود دست یابند و با کارایی بیشتری کار کنند . بدیهی است که افراد هر چقدر از دانش و آموزش بهتر ‌در مورد کار خود برخوردار باشند فرایند یادگیری آن ها بهتراست و به ارائه اندیشه ها و نظریات مفیدتری برای بهبود کار می پردازند. ( الحسینی ، ۱۳۷۹،۱۰۳ ).

برخی از عواملی که آموزش کارکنان را ضروری می‌سازد عبارتند از :

• • شتاب فزاینده علوم بشری در تمام زمینه ها؛

• • تغییرشکل یا جابجایی شغل؛

• • روابط انسانی و مشکلات انسانی ؛

• • ارتقاء و ترفیع کارکنان ؛

• • اصلاح عملکرد شغلی ؛

• • نیازهای تخصصی و حرفه ای نیروی انسانی

• • کارکنان جدیدالاستخدام ؛ (آقایار ،۱۳۸۶، ۱۷۱ )

• و نیاز به افزایش بهره وری ؛ (مشبکی ، ۱۳۷۷، ۳۴۶ )
  

  • 1. – تاریخچه آموزش کارکنان:

‌بر اساس اطلاعات موجود در سال ۱۳۱۸ ،آموزشگاهی جهت آموزش کارکنان دروزارت پست وتلگراف آغاز به کار کرد. این روند باتأسیس مراکز آموزشی در بانک کشاورزی ، شرکت ملی نفت وسایرمؤسسات وسازمان ها دنبال گردید.(صفری ،۱۳۵۷ )

ازسال ۱۳۲۷ که مقارن بااولین برنامه عمرانی هفت ساله کشوربود به آموزش کارکنان دولت توجه بیشتری نشان داده شد وبرنامه های آموزشی کارکنان جزء طرح های دولت قرار گرفت ‌و دوره های آموزشی دروزارتخانه های مختلف با توجه به نیازهایشان برگزار گردید. اجرای برنامه های آموزشی به طور منظم ‌و مداوم با اصول صحیح برای کارکنان از زمان تأسیس شورای عالی اداره کشور ‌در سال‌ ۱۳۴۲ شروع شده است. این سازمان درمقام راهنمایی ‌مسئولان آموزشی کلیه سازمان های دولتی برآمده وبرنامه هایی رانیز مورد اجرا درآورده بود.‌تا این هنگام اگر چه تلاش ها برای آموزش کارکنان کم کم شکل یافت ولی ‌از هماهنگی وانسجام لازم برخوردار نبود تا اینکه این امر همگام با قانون جدید استخدام کشوری در سال ۱۳۴۵ حاصل گردید. ‌بر اساس این قانون وزارتخانه ها وسازمان های دولتی موظف شدند که به امر آموزش برنامه های آموزشی یا کار آموزی کارکنان خود بپردازند. منتهی ‌بر اساس این قانون ، آموزش کارکنان باید قبل از اجرا به تصویب سازمان امور اداری واستخدامی می رسید.( صفری ، ۱۳۵۷ )

در ایران نیز همانند بسیاری از ممالک آموزش ضمن خدمت به صورت استاد – شاگردی از گذشته وجود داشته ولی آموزش ضمن خدمت نیروی انسانی به شیوه امروزی و به صورت مؤسسه ای تا اواسط دهه ی ۱۳۱۰ مطرح نبوده است. با وجود این اطلاعات موجود حاکی از این است که قبل از این دهه و در دهه های قبل آموزش کارکنان به صورت موردی و پراکنده وجود داشته است. ازسال۱۳۲۷ آموزش ضمن خدمت کارکنان در قلمرو فعالیت های دولت قرار گرفت و وزارتخانه های مختلف دوره ها و برنامه های آموزشی مختلفی را به تناسب نیاز و به صورت موردی به مرحله اجرا گذاشتند. ‌در سال‌ ۱۳۴۷ با تأسیس شورای عالی اداری کشور ، آموزش ضمن خدمت و تربیت نیروی انسانی وضعیت بهتری پیدا کرد. و با تشکیل واحدها و مراکز آموزش ضمن خدمت کارکنان در سازمان ها و وزارتخانه ها برگزاری دوره های کوتاه مدت وسپس بلند مدت توسعه یافت.

مطالعه سوابق رضایت شغلی نشان می‌دهد که تا قبل از ۱۹۴۰ تحقیق ‌در مورد رضایت شغلی در مدیریت صنعتی و بویژه در مهندسی صنایع و همزمان باشیوه مدیریت علمی فردریک تیلور ۱۹۱۵-۱۸۵۶ ‌در مورد

عواملی مانند امنیت شغلی،انگیزه ، رغبت و عوامل محیطی صورت گرفته است. در دهه های ۱۹۲۰و۱۹۴۰

با شیوه مدیریت نهضت روابط انسان با توجه بیشتری به گروه همکاران ، ‌گروه‌های غیر رسمی ، نظارت و سرپرستی در تعیین میزان رضایت شغلی معطوف گردید از جمله می توان تحقیقات معروف هاثورن و دیکسون را در کارخانه وسترن الکتریک توسط آلتون مایو (۱۳۹۳ ) و ورتایس بربرکر نام برد. در دهه های۱۹۷۰ – ۱۹۵۰ خانم پاتریشیاکین اسمیت و همکاران پنج عامل را در ر ضایت شغلی مؤثر دانسته اند که عبارت است از: درآمد، ماهیت شغل، فرصت‌های ارتقاء شغلی، نظارت ‌و سرپرستی و گروه همکاران. رول ودیگر همکارانش نیز در زمینه رضایت شغلی ‌به این نتیجه رسیدند که سازمان های آموزشی می باید فرصت های واقعی ایجاد کنند. تا قدرتمند شوند، از خلاقیت خود استفاده کنند ‌و بهتر بتوانند ‌در مورد کیفیت آموزش بحث کنند. همچنین باید به اثرات اجتماعی رضایت شغلی توجه کنند و به سوی حذف موانع یادگیری حرکت کنند ( عباس زادگان ، ۱۳۷۹،۲۱۶ ).

۲-۱-۴- اصول آموزش کارکنان:

آموزش ماهیتاَ در بستر های متفاوت ، کارکرد انتقال اطلاعات ، دانش ، معلومات و مهارت های خاصی را به فراگیران بر عهده دارد. ولی این کارکرد ، در شرایط متفاوت از ساز وکار ها و اصول متفاوتی پیروی می‌کند.هر چه این ساز و کار هاو اصول با شرایط و زمینه‌های مربوط هماهنگی بیشتری داشته باشند، آموزش را کارا تر و موفق تر خواهند نمود.اصول آموزش کارکنان با توجه به مقتضیات سنی، شغلی، زمانی ، محتوی و. . . شرایطی را بر آموزش ها حاکم می‌کند که از یک سو فراگیران ، توانایی ساز گاری با آن را داشته باشند و از سوی دیگر ، آموزش ها قادر باشند حداکثر اطلاعات،دانش و مهارت های مورد نیاز کارکنان رادرشرایط زمانی محدود منتقل نمایند.لذا بهره برداری صحیح از مزایای آموزش کارکنان و تحقق اهداف سازمان مستلزم توجه به اصولی چند می‌باشد :

۱٫ هماهنگی رسالت ها و اهداف کلی آموزش کارکنان با ویژگی های نظام آموزش رسمی جامعه:

به طور کلی اکثر نظریه پردازان، شخصیت را به صورت الگو های رفتاری و الگوهای هیجانی و فکری ثابتی تعریف می‌کنند که از فردی به فرد دیگر متغیر است. همچنین اکثر نظریه پردازان شخصیت به کلیت انسان و نیز به فردیت آن ها به عنوان موجودی پیچیده توجه دارند، به عبارت دیگر آن ها نه تنها به ماهیت انسان به طور کلی و به تفاوت های فردی توجه دارند، بلکه سعی می‌کنند روابط پیچیده میان جنبه‌های مختلف کنش انسان و روابط آن ها با یکدیگر را نیز بررسی کنند (جوادی و کدیور، ۱۳۸۲).

ب) ویژگی های شخصیتی

اولین دانشمندی که در زمینه ویژگی های شخصیتی فرضیه هایی داشت، بقراط^[۸۳] بود که نظریه انواع مزاج‌ها را بیان نمود. وی تصور می کرد که آمیزه ها یا خلط ها (صفرا، دم، سودا و بلغم) در انسان به نسبت‌های مختلف با هم ترکیب می‌شوند. او معتقد بود زمانی که این اخلاط چهارگانه به طریق مشخص با هم ترکیب می‌شوند، از نظر روانی فرد متعادلی را به وجود می آورند، اما اگر نیرومندی یکی از آن ها بر یکی دیگر از مایعات غلبه کند، شخصیت حاصل بر اساس آن مایع غالب خواهد بود، مثلا دم (خون) مزاج دموی را حاصل می آورد که در نتیجه آن فرد امیدوار، خوش بین، خونگرم و فعال به نظر می‌رسد. صفراوی‌ها عصبی مزاج، سوداوی ها غمگین و گرفته، و بلغمی ها سست و بی حال خواهند بود(گنجی، ۱۳۸۴).

یکی دیگر از قدیمی ترین طبقه بندی هایی که در زمینه ویژگی های شخصیتی صورت گرفته است، تقسیم بندی یکی از شاخه های مکتب بودیسم^[۸۴] (۵۳۵-۴۳۸ق.م) به نام ابهیدهاما^[۸۵] است، که شخصیت را به سه ریخت اصلی با عنوان های : ریخت حسی^[۸۶] (مؤدب، مهربان، منظم، تمیز و هدفدار)، ریخت نفرت انگیز^[۸۷] (عجول، خشن، بی‌‌توجه به دیگران، پرسروصدا، بی نظم، حسود و عیب جو) و ریخت هذیانی (بی نظم، کثیف، تنبل، بی توجه به خوراک و پوشاک، تلقین پذیر، مضطرب و بی اراده) تقسیم نموده است (شاملو،۱۳۸۲).

امروزه در زمینه ویژگی های شخصیتی نظریه های گوناگونی وجود دارد. هر یک از اندیشمندان و روانشناسان با توجه به اهمیتی که برای عوامل مختلف مؤثر در رفتار انسان قائل شده اند، نظریه ای را ارائه نموده اند. به طور کلی نظریه های شخصیت در روانشناسی به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: رویکرد ویژگی‌های جسمانی، رویکرد روان تحلیل‌گری و رویکرد صفات. با توجه ‌به این که در این تحقیق از نظریه صفات شخصیت استفاده شده است، لذا در این فصل نظریه های صفات شخصیت بیشتر مورد بحث قرار خواهد گرفت.

طبقه بندی شخصیت بر اساس ویژگی های جسمانی

طبقه بندی کرچمر^[۸۸]

ارنست کرچمر(۱۹۲۱) روانپزشکی آلمانی بود که در حدود سال ۱۹۲۰ میلادی نظریه خود را در زمینه شخصیت ارائه کرد. او در طی سال‌ها برخورد با بیماران روانی ‌به این نتیجه رسید که رابطه نزدیکی بین خصوصیات جسمانی افراد و رفتار آن‌ ها و بخصوص بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، مانیک‌ و دپرسیو وجود دارد ( نقل از شالچیان،۱۳۷۰).

وی با مشاهده بیماران و مطالعه حالات آنان بر پایه ویژگی های جسمانی، شخصیت افراد را به چهار ریخت تقسیم نموده است(کریمی،۱۳۸۴،ص۱۲۴) :

ریخت پیک نیک^[۸۹] : افراد این دسته شکل بدنشان چاق و کروی است و دارای استخوان بندی و قامتی کوتاه می‌باشند. این گونه افراد معمولا خمود و افسرده، ولی خوش معاشرت و مورد علاقه دیگران هستند. بعضی از آن ها افسردگی های مانیایی دارند.

کرچمر می‌گوید:” این‌گونه افراد در میانسالی دارای قدی متوسط هستند و سر، سینه و شکم آن‌ ها نسبت به سایر بخش‌های بدن رشد بیشتری دارد و سر و صورت درشتی نیز دارند. پوست بندشان به سرخی می‌زند و معمولا تاس می‌شوند. اعصاب سمپاتیک آن‌ ها فعالیت زیادی دارد و مستعد بیماری‌هایی چون رماتیسم، سنگ کلیه، تصلب شرائین و مرض قند هستند. افراد این تیپ از نظر روانی، خوش برخورد، خوش خوراک و خوش‌گذران، اجتماعی و خون‌گرم‌اند. از نظر عقلانی به نظریه ها و اصول منطقی چندان پای‌بند نیستند، کینه‌جویی ندارند و از نظر عاطفی بی‌ثبات‌اند، زود دل می‌بندند و زود هم دل برمی‌گیرند”(همان منبع).

ریخت آستنیک^[۹۰] : افراد این گروه قدی بلـند و استخوان های دراز و باریک دارند و معمولا لاغر اندام هسـتند. اندامی باریک دارند و استخوان‌ های دنده‌های آن‌ ها از زیر پوسـت نمایان و صورتی لاغر دارند. به عقیده کرچمر، در لاغرتنان فعالیت اعصاب پاراسـمپاتیک شـدید است و مستعد بیماری‌هایی چون سردرد و زخم معده هستند. این افراد از نظر روانی، افرادی گوشـه‌گیر، خیال ‌باف، دیرجوش و اهل دلیل و منـطق می‌باشند و در عقاید خود تعصـب نشان می‌دهند. همچـنین بسـیار زودرنج و حساس بوده و دیر به چیـزی پای‌بند می‌شـوند، اما در صورت دل‌بستـن به چـیزی دیر از آن دل می‌کنـند. این افراد از جامعه کناره گـیری می کـننـد و غالبا در عالم خیال به سـر می بـرند. دائما از دیگران انتـقاد کرده و هنـگامی که مورد انتـقاد قرار می گیرند نیز حساسـیت نشان می‌دهند(همان منبع).

ریخت هیپو پلاستیک^[۹۱] : این گروه شامل افرادی است که از لحاظ جسمی ناهنجار و غیرعادی می‌باشند افراد این گروه از لحاظ بدنی کم رشد هستند و روی همین اصل، رفتار آن ها نیز غیر عادی است و غالبا احساس حقارت می‌کنند.

ریخت آتلتیک^[۹۲] : افراد این دسته مانند ورزشکاران اندام و عضلات ورزیده دارند. معمولا فرد نمونه و کامل در این دسته قرار دارد. این افراد سازگاری خوبی دارند و بیشتر مورد توجه دیگران قرار می گیرند. از نظر جسمی، این گروه دارای استخوان‌های محکم و عضلاتی نیرومند و قوی می‌باشند و از نظر روانی و اخلاقی، افراد این گروه علاقه فراوانی به فعالیت‌های بدنی و شرکت در مسابقات دارند. افرادی پرخاش‌گر و زورگو هستند و حساسیت لاغرتنان را ندارند، بلکه تا حدودی خونسرد و عمدتاً محافظه‌کار هستند (کریمی،۱۳۸۴، ص۱۲۴).

طبقه بندی شلدون^[۹۳]

ویلیام شلدون پزشک و روانشناس آمریکایی دانشگاه هاروارد نیز مانند کرچمر به وجود رابطه بین ویژگی‌های جسمی و خصوصیات شخصیتی در انسان اعتقاد داشت. اما برعکس کرچمر این رابطه را علت و معلولی نمی‌دانست بلکه به وجود رابطه همبستگی بین تن و روان باور پیدا کرده بود. او با بررسی عکس های هزاران نفر، با توجه به خصوصیات جسمانی، افراد را به سه گروه تقسیم بندی کرد(کریمی،۱۳۸۴،ص۱۲۵):

اندومورف^[۹۴] (لذت گرایی) : افراد این گروه چاق و خپل و دارای شکم بزرگ می‌باشند. آندومورف ها از نظر فیزیک بدنى معمولا داراى دور کمر پهن و شانه هاى باریک و کم عرض هستند. گوشتالو، فربه و گلابى شکل هستند ولى قوزک پاهایشان و مچ دست هایشان باریک و لاغر است که سبب بیشتر به چشم آمدن دیگر نواحى بدنشان مى شود. خصایص شخصیتى: لذت گرا، خوش مشرب، بردبار، راحت طلب، صلح جو، شوخ طبع، خیره سر، آسوده خاطر، خواب سنگین و طولانى مدت، عاشق خوراکى، محتاج محبت، خونسرد و کارها را پشت گوش مى اندازند.

همچنین‌ در صورت‌ ارائـه‌ مجدد، سالهایی‌ را که‌ مورد تجدید نظر واقع‌ شده‌ است‌، باید مشخص‌ کرد. تعدیلات‌ انباشته‌ ناشی از تغییر در رویه‌های‌ حسابداری‌، همچنین‌ به عنوان‌ آخرین‌ قلم‌ در صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ منعکس‌ می‌شود تا اثر این‌ تعدیلات‌ برای‌ استفاده‌ کنندگان‌ مشخص‌ گردد.

۳-۲-۸-۲- اصلاح‌ اشتباه‌

بند۴۱ . ممکن‌ است‌ در دوره‌ جاری‌ اشتباهاتی‌ مربوط‌ به‌ صورت‌های‌ مالی‌ یک‌ یا چند دوره‌ مالی‌ گذشته‌ کشف‌ گردد. این‌ اشتباهات‌ می‌تواند ازجمله‌، ناشی از موارد زیر باشد:

• • اشتباهات‌ ریاضی‌،

• • شتباه‌ در به کارگیری‌ رویه‌های‌ حسابداری‌،

• • تعبیر نادرست‌ یا نادیده‌ گرفتن‌ واقعیت‌های‌ موجود در زمان‌ تهیه‌ صورت‌های‌ مالی‌،

• • تغییر از یک‌ رویه‌ غیر استاندارد حسابداری‌ به‌ یک‌ رویه‌ استاندارد حسابداری‌، و

• موارد تقلب‌.

اصلاح‌ این‌ اشتباهات‌ در صورتی‌ که‌ با اهمیت‌ نباشد، در سود یا زیان‌ خالص‌ دوره‌ جاری‌ منظور می‌گردد.

بند۴۲ . در مواردی‌ ممکن‌ است‌ صورت‌های‌ مالی‌ منتشر شده‌ یک‌ یا چند دوره‌ قبل‌ شامل‌ اشتباهات‌ با اهمیتی‌ باشد که‌ تصویر مطلوب‌ را مخدوش‌ و در نتیجه‌ قابلیت‌ اتکای‌ صورت‌های‌ مالی‌ مذبور را کاهش‌ دهد. اصلاح‌ چنین‌ اشتباهاتی‌ نباید از طریق‌ منظور کردن‌ آن‌ در سود و زیان‌ سال‌ جاری‌ انجام‌ گیرد، بلکه‌ باید با ارائـه‌ مجدد ارقام‌ صورت‌های‌ مالی‌ سال‌(های‌) قبل‌ به چنین‌ منظوری‌ دست‌ یافت‌. در نتیجه‌، مانده‌ افتتاحیه‌ سود (زیان‌) انباشته‌ نیز بدین‌ ترتیب‌ تعدیل‌ خواهد شد. تعدیلات‌ سنواتی‌ ناشی از اصلاح‌ اشتباهات‌ همچنین‌ به عنوان‌ آخرین‌ قلم‌ در صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ منعکس‌ می‌شود.

بند ۴۳ . براوردهای‌ حسابداری‌ ماهیتاً عبارت‌ از تخمینهایی‌ است‌ که‌ با کسب‌ اطلاعات‌ اضافی‌ در دوره های‌ بعد ممکن‌ است‌ تغییر یابد. ‌بنابرین‏‌ اصلاح‌ اشتباه‌ را باید از این‌گونه‌ تغییرات‌ تمیز داد. به‌ گونه‌ مشابه‌، سود یا زیانی‌ را که‌ پس‌ از مشخص‌ شدن‌ پیامد یک‌ پیشامد احتمالی‌ مورد شناخت‌ قرار می‌گیرد و براورد دقیق‌ آن‌ قبلاً میسر نبوده‌ است‌ نمی‌توان‌ به عنوان‌ اشتباه‌ با اهمیت‌ قلمداد کرد(عبدلی و رویایی ،۱۳۸۸،۷۴)^۱.

فصل سوم

روش‌ اجرای تحقیق

۱-۳ مقدمه

در این فصل فرضیه های تحقیق و روش آزمون فرضیه‌ها تشریح می شود و به طور کلی ‌در مورد چارچوب تحقیق از لحاظ موضوعی ، زمانی ، مکانی نیز صحبت به میان خواهد آمد در قسمت پایانی فصل نیز روش های آماری و علت انتخاب این روش‌ها توضیح داده می شود و تعیین خواهد شد که فرضیه‌ها از چه روش آماری مورد آزمون و بررسی قرار خواهد گرفت .

۲-۳- روش تحقیق

فرایند تحقیق ، فرایندی است که طی آن محقق می کوشد با پردازش علمی و منظم درون داده ها ، فرضیه های خود را به بوته آزمایش بگذارد .هدف اصلی در پژوهش علمی شناخت پدیده‌های طبیعی و کشف رابطه میان آن ها‌ است . پژوهش علمی کوشش ‌نظام‌داری برای پاسخ دادخ به پرسشها می‌باشد و ساختار آن متکی به نظام منطقی است که روش علمی نامیده می شود . محقق پس از انتخاب و تعیین موضوع تحقیق باید به دنبال تعیین روش تحقیق باشد پایه هر علمی روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که درآن علم به کار می رود (خاکی ، ۱۳۸۶ ،۸۴)^۱.

انتخاب روش تحقیق بستگی به هدفها ، ماهیت موضوع تحقیق و امکانات اجرائی آن دارد . ‌بنابرین‏ هنگامی می توان ‌در مورد بررسی و انجام تحقیق تصمیم گرفت که هدفها ، ماهیت موضوع تحقیق و نیز وسعت و دامنه آن مشخص باشد . به عبارت دیگر ، هدف ار انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه روش و شیوه ای او را دقیق تر و آسان تر در دستیابی به پاسخ پرسش‌های تحقیق مورد نظر یاری نماید .

تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کاربردی می‌باشد ، امید است تحقیق حاضر راهگشایی برای تدوین سیاست ها و استانداردهای مؤثر و کارآی حسابداری در کشور و الگویی برای انجام تحقیقات آتی جهت بررسی رابطه فرهنگ و موضوع حسابداری و حسابرسی باشد .

تحقیق حاضر از حیث روش اجرای تحقیق ازجمله تحقیقات همبستگی یا همخوانی می‌باشد. این تحقیقات بر کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام می پذیرد ولی الزاماًً کشف رابطع علت و معلولی مورد نظر نیست .

۳-۳- فرضیه‌ها

با توجه به اهداف مطرح شده و مدل تحلیلی تحقیق ، فرضیه های تحقیق به شرح ذیل می‌باشد :

فرضیه اول: بین میزان فاصله قدرت و میزان اشتباهات حسابداری کشف شده در شرکت‌ها رابطه با اهمیتی وجود دارد :

فرضیه دوم : بین میزان فردگرایی و میزان اشتباهات حسابداری کشف شده در شرکت‌ها رابطه با اهمیتی وجود دارد .

همان‌ طور که در فصل اول تشریح گردید هر فرضیه اصلی به ۱۲ فرضیه فرعی تجزیه گردیده است همچنین به منظور تاثیر و اندازه گیری متغیر تعدیل گر (نوع مالکیت ) کل فرضیه های مذبور با درنظر گرفتن متغیر تعدیل گر مورد آزمون قرار خواهند گرفت .

۴-۳- جامعه آماری تحقیق

جامعه آماری تحقیق شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشند علت انتخاب این شرکت‌ها ارائه اطلاعات شفاف و استاندارد بر اساس استانداردهای حسابداری و انجام حسابرسی در چند مقطع از سال می‌باشد .برای بررسی فرضیات تحقیق، جامعه آماری باید بواسطه چندین فاکتور مورد تعدیل قرار گیرد .این فاکتورها عبارتند از :

1. 1. مقطع پایان سال مالی شرکت‌ها پایان اسفند ماه باشد .

1. 1. شرکت‌های گروه مالی شامل بانک‌ها شرکت‌های سرمایه گذاری هلدینگها و . . به دلیل ماهیتشان از جامعه آماری حذف می‌گردند.

1. اطلاعات مالی شرکت‌ها در دسترس باشندو در دوره مالی مد نظر پذیرفته شده در بورس باشند.

۵-۳- نمونه آماری

با توجه به تجانس جامعه آماری و راهنمایی‌های آماری نمونه مورد بررسی به روش منظم یا سیستماتیک انتخاب گردیده است و شامل ۸۱ شرکت می‌باشد که در طی مراحل انجام تحقیق به ۷۰ شرکت کاهش یافت .

۶-۳- مدل مفهومی تحقیق

در این تحقیق رابطه بین مؤلفه‌ های فرهنگی فاصله قدرت و فرد گرایی با میزان و نوع اشتباهات حسابداری از جنبه‌های مشروح در مدل مفهومی چان و لین و لان مو (۲۰۰۳) ذیل را مورد بررسی قرار داده ایم :

نمودار ۱-۳ مدل تحلیلی تحقیق

(چان و همکاران ،۲۰۰۳،۹۱) ^[۱۸]

۷-۳- روش و ابزار گردآوری داده ها

رفتار ضد اجتماعی

در دوره نوجوانی آرام آرام شخصیت نوجوان پس از طی سلسله بحران­های گوناگون از هر لحاظ شکفته می­ شود و شخصیت وی در جست و جوی تعادل جدیدی است، وظیفه روانشناختی اصلی در این مرحله سازش دادن شخصیت با شرایط جدیدی است که بر اثر تغییرات بدنی به وقوع پیوسته است و از این زاویه ‌می‌توان پدیده روانی مشخص­کننده بلوغ را به منزله اقداماتی در جهت بازسازی تعادل از دست رفته دانست. اگر عوامل تأثیر­گذار بر شخصیت شکل­یافته کودک(والدین، خانواده، محیط اجتماعی، فرهنگ و …) به گونه ­ای سازمان یافته باشند که در هویت­یابی و همانندسازی نوجوان را یاری کنند، مسایل حاد بروز نخواهد کرد، اگر این عوامل بحران ‌را تشدید کنند، نوجوان، آسیب­پذیر و مستعد نابهنجاری و یا به بیان مشخص­تر رفتار ضداجتماعی خواهد شد. در طی دو دهه اخیر”رفتارهای ضداجتماعی” در نوجوانان توجه محققان زیادی را به خود جلب ‌کرده‌است زیرا گزارش­های زیادی از افزایش بزهکاری نوجوانان و جوانان، مصرف و سوء­مصرف مواد، خشونت و … خبر می­ دهند(سهرابی و حسنی، ۱۳۸۶).

روابط خانوادگی، اجتماعی و مدرسه­ای

محیط خانواده اولین محیطی است که الگوهای جسمی، عاطفی و شخصیتی فرد در آن پی­ریزی می­ شود و نقش مهمی در تعالی و پیشرفت فرد دارد. وظیفه خانواده مراقبت از فرزندان و تربیت آن ها، برقراری ارتباط سالم اعضا با هم و کمک به استقلال فرزندان است. با توجه به نقش حیاتی خانواده در تربیت فرزندان،هر گونه اقدام تربیتی باید از خانواده آغاز شود. از سوی دیگر، نقش والدین برای یادگیری مادام­العمر ضروری و اساسی است. تعلیم و تربیت فراهم کردن شرایط مساعد و مناسب برای بروز و ظهور استعدادها و توانمندی­هایی است که در نهاد آدمیان وجود دارد و ‌به این اعتبار زمینه ­های تربیت فرزندان عبارتند از: خانه، مدرسه و جامعه. تحقیقات نشان داده است که فضای فرهنگی و تربیتی خانه و معیارها و ارزش­هایی که پدران و مادران در خانهبرقرار ‌می‌کنند و برداشت آن ها از مدرسه از جمله مهم­ترین عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی، پرورشی و دانش ­آموزان است. ستیر^[۷۱](۱۹۷۷) معتقد بود که مشکلات در خانواده از سه جنبه ناشی می­ شود: ۱) نادانی اعضای خانواده ‌در مورد نقش، وظایف و مراحل رشد، ۲) ارتباطات نادرست و ۳)ارزش­های متضاد(حقیقتیان و همکاران، ۱۳۹۰).

والدین توانا کسانی هستند که از دانایی و توانایی لازم برای تربیت فرزندان برخوردار باشند. خانواده­ای سالم و پویا است که میان والدین و فرزندان رابطه­ای انسانی و دوستانه حاکم باشد. این ارتباط در پیشگیری از گرایش فرزندان به انحرافات اجتماعی و افت تحصیلی آنان مؤثر است. در دوره نوجوانی، نوجوان با دو مسأله اساسی درگیر است: بازنگری و بازسازی ارتباط با والدین، بزرگسالان و جامعه و بازسازی و بازشناسی خود به عنوان یک فرد مستقل. اگر کانون خانواده دربرگیرنده محیط سالم و سازنده و روابط گرم و تعامل بین فردی صمیمی باشد، موجب رشد و پیشرفت همه جانبه اعضای خانواده می­ شود. ارتباط سازنده در خانواده بستگی به توانایی اعضای خانواده در برقراری ارتباط مؤثر و اتخاذ دیدگاهی مثبت نسبت به همدیگر دارد. صنعتی شدن و شهرنشینی، ساختار خانواده را متحول کرده و نیازها و انتظارات جدیدی را آفریده است. بزرگترین مشکل انسان­ها فقر ارتباطی و ناهماهنگی میان والدین و فرزندان است. به خاطر داشته باشیم که نوجوانان و جوانان امروز بیش از گذشته به روابط محبت­آمیز، حمایت رفیقانه، هدایت حکیمانه، منطق و صلابت شخصیت، بردباری و صبوری والدین و مصونیت عاطفی نیاز دارند(شماعی­زاده و احمدی، ۱۳۸۷)

نوجوانان به دلیل دوره­ خاص رشد خود با رویدادهای انتقالی بسیاری از نظر بیولوژیکی، تحصیلی و اجتماعی رو به رو می­شوند. آنان می­بایست راه ­حل­هایی برای حل مشکلات و مقابله با آن­ها بیابند. تغییرات عمیق و تحولات سریع دوران نوجوانی از یک طرف و بحران­های اجتماعی و کاهش شبکه­ روابط اجتماعی و خانوادگی از سویی زمینه­ ساز بروز مشکلات زیادی در نوجوانان می­ شود. در این میان مشکلات خانوادگی و ارتباط با همسالان، انتقاد معلمان، مشکلات تحصیلی و… برای دختران بیشتر از پسران مشکل ایجاد می­ کند. نوجوانانی که در روابط اجتماعی کارآمدی خود را مثبت یا بالا ارزیابی ‌می‌کنند، کمتر احساس ناتوانی ‌می‌کنند، با پیامدهای دردناک اعّم از جسمی و روانی، سازگاری بهتری دارند و در تعاملات اجتماعی با خانواده، هم­کلاسی­ها و سایرین مشکلات کمتری دارند(آقامحمدی و همکاران، ۱۳۹۰). نوجوانانی که در خانواده و اجتماع خود روابط مساعدی با اطرافیان خود دارند، از روابط مدرسه­ای مساعدی در محیط مدرسه برخوردارند. ‌بنابرین‏ داشتن روابط مؤثر در محیط خانه، اجتماع و مدرسه، شرایط سازگاری اجتماعی دانش ­آموزان را فراهم می­ کند.

۲-۱-۲-۲-پایه­ های نظریه سازگاری اجتماعی

نظریه ­ها، راهنمای روان­شناسان اجتماعی در انتخاب موضوع­های اصلی برای پژوهش و طرح­ریزی مطالعه می­باشند. آن­ها چهارچوب­های منطقی خاصی هستند که جنبه­ های گوناگون رفتار و تفکر اجتماعی را تبیین ‌می‌کنند. پیش ­بینی­های ناشی از نظریه ­ها به وسیله­ تحقیق به محک آزمایش گذاشته می­ شود، اگر تأیید شد، اعتماد به درستی نظریه افزایش می­یابد و اگر رد شد، چنین اعتمادی کاهش می­یابد. عمومأ نظریه ­ها در پژوهش­های روان­شناسی نقش قاطع سودمندی دارند.سازگاری اجتماعی در سال‌های اخیر جایگاه ویژه­ای در پژوهش­های مربوط به جامعه ­شناسی، روانشناسی، علم سیاست و تجارت به خود اختصاص داده است. این دانش بشری به دنبال آن است تا رابطه میان فرد و جامعه را تبیین کند و میزان تأثیر هر یک را بر دیگری بررسی نماید. بر این اساس، نظریه­ های گوناگونی پدید آمده­اند که با شاخص­ های خاصی به پژوهش در این زمینه­ ها می ­پردازد(شکری، ۱۳۸۹: ۱۲).

نظریه روان­پویشی

به عنوان مثال برخی در این زمینه چنین می‌گویند: “این مبنا در توجیه وظیفه ی پزشک به تلاش برای برطرف کردن ابهامات بیمار، با شکست روبرو شده است؛ پزشک موظف است در صورتی که بیمار موضوعات پزشکی را اشتباه متوجه شده است، این خطاها و سوء تفاهم ها را تصحیح کند؛ حتی اگر قبلاً توضیحات کامل ارائه ‌کرده‌است و حتی چناچه قبلاً این توضیحات برای بیماران مشابه کافی بوده است و در نتیجه از اتهام فریب و یا رفتار سوء استفاده گرانه مبری باشد.”^[۳۵]

اشکال دیگر این مبنا آن است که این نظریه هم در قلمرو اخلاق آرمانگرا و هم در قلمرو اخلاق عملگرا دچار نقصان است؛

در زمینه ی علت امر، گفته می شود که اولاً اخلاق آرمانگرا بر تمام نتایج بد تأکید دارد، نه فقط بر رفتار توهین آمیز و سوءاستفاده گرانه و نتایج و پیامدهای آن؛ ثانیاًً اخلاق عملگرا نیز به خاطر نسبی بودن، نمی تواند دلیل قوی و محکمی برای ممانعت از خطاهایی ارائه دهد که در آینده ممکن است رخ دهند؛ به ویژه اگر این خطاها توسط دیگران انجام شوند؛ از این رو این مبنا دلیل قوی و محکمی برای ایجاد تعهد اخلاقی پزشک به اخذ رضایت از بیمار نیست؛ هرچند برخی از الزامات رضایت را ضروری می کند. نکته ی دیگر اینکه این مبنا نمی تواند از حق رضایت بیمار در مواردی حمایت کند که اجبار و فشار، توسط شخص ثالث، غیر از پزشک معالج، بر بیمار اعمال می شود؛ مثلاً زمانی که بیمار در نتیجه ی فشار خانواده اش، رضایت داده است که کلیه ی خود را بفروشد.^[۳۶]

د ـ اصل حقّ مالکیت بر خود ^[۳۷]

در نظام کامن لا، یکی دیگر از دلایل و مبانی فلسفی- اخلاقی رضایت بیمار، مالکیت بر نفس است؛ این مبنا در راستای نظریات جان لاک^[۳۸] در سال ۱۹۹۸ ظهور پیدا ‌کرده‌است. وی می‌گوید: “هر انسانی دارای حقّ مالکیت بر نفس خویش است.”^[۳۹]

از این منظر فرض بر این است که انسان حقّ انحصاری مالکیت بر بدن خویش دارد همان گونه که حق مالکیت انحصاری بر اموال خویش دارد.

بر این اساس به محض آنکه مالک، رضایت خود را ابراز می‌کند، ممنوعیت انحصاری مورد ادعا، برای دسترسی و اقدام پزشک، برداشته می شود.

به نظر می‌رسد این مبنا بهتر می‌تواند توجیه کند که چرا رضایت بیمار لازم است و اینکه چرا به طور طبیعی شخص باید اعطاء اجازه کند و به بیان دیگر مجوّز اقدام صادر کند؛ حتی برای مداخلات پزشکی ای که ایمن، بی خطر و کاملاً به نفع بیمار می‌باشد.

به نظر برخی از نویسندگان، تصرف بر جسم شخص، تجاوز به حریم خصوصی تلقی می شود و ممنوع است؛ حتّی اگر مالک بدن، خودخواهانه و احمقانه، آن اقدام را رد کند.^[۴۰]

در انتقاد از این مبنا گفته شده است که مالکیت بر نفس، بدین معنا است که شخص آخرین کسی است که می‌تواند ‌در مورد مسایل شخصی خود، داوری و تصمیم گیری کند و از این رو این مبنا نشان می‌دهد که رضایت بیمار، صرفاً، یک شرط لازم است و به سختی می‌تواند توجیه عقلانی لزوم رضایت باشد.^[۴۱]

شایان ذکر است مسأله ی سلطه و مالکیت انسان بر نفس خویش در فقه، به گونه ای دیگر مطرح است و موافقان و مخالفان، هریک ادله ای در این باره آورده اند؛ مثلاً مرحوم امام خمینی^(ره)، ضمن تفکیک سلطه و مالکیت، انسان را دارای سلطنت بر بدن خود می دانند اما مالکیت انسان بر جسم خویش را نپذیرفته اند: “سلطه ی مردم بر نفوسشان امری است عقلائی؛ پس همان گونه که انسان بر اموال خود مسلط است، بر نفس خود نیز مسلط است و ‌بنابرین‏ در آن به هر گونه که بخواهد می‌تواند تصرف کند؛ اگر در این راه از نظر عقلاء منع قانونی و از نظر شرع منع شرعی نداشته باشد و مردم از نظر عقلاء همان گونه که مسلط بر اموال خود هستند، مسلط بر نفس خود نیز می‌باشند؛ پس سلطنت مردم بر نفوسشان عقلائی است؛ اما مالکیت انسان نسبت به نفس خود، به ظاهر، مورد اعتبار قرار نگرفته و انسان نمی تواند مالک نفس خود باشد.”^[۴۲]

آیت الله مکارم شیرازی، در بحث “الناس مسلطون علی انفسهم”، چنین می‌گویند: “‌به این نوع سلطه در آیه و روایتی اشاره نشده است اما مفاد چنین امری بر اساس بنای عقلاء ثابت است و البته این نوع سلطه تخصیص پذیر است و شامل هر نوع تصرفی نمی شود.”^[۴۳]

یکی دیگر از فقها در زمینه ی سلطه ی انسان بر نفس خود چنین می‌گوید: “مالکیت انسان بر نفس و متعلقات نفس و بدن، به صورت مالکیت اعتباری نیست و اگر چه رابطه ی انسان با متعلقات نفسش نظیر رابطه ی وی با پول و لباس و چنین مواردی نیست، مراد از مالکیت، تحت سلطه بودن و اختیار داشتن بر امر مورد نظر است و انسان نسبت به نفس خود از چنین اختیار و سلطه ای برخوردار است.”^[۴۴]

معدودی از فقها قائل به مالکیت انسان بر نفس خود شده اند و فقهائی نظیر سید صادق روحانی^[۴۵]، محمد آصف محسنی^[۴۶] معتقدند که انسان نسبت به متعلقات نفس خویش دارای مالکیت است.

برای مثال یکی از فقها ضمن پذیرش مالکیت انسان بر نفس خود، در این خصوص چنین می‌گوید: “انسان نسبت به نفس، اعضاء، افعال و ذمه ی خود، مالک است که این مالکیت از نوع مالکیت ذاتیه ی اولیه است.”^[۴۷]

“معنای اعتباری ملک از معنای دیگری که حقیقی است و آن نیز ملک نامیده می شود، اخذ می‌گردد و آن رابطه ای است که میان اجزای وجودی ما، نیروها و قوای ما و نفس ما وجود دارد؛ پس برای ما چشم، گوش و دست و پائی است و معنای این تعلق داشتن، ملک است و این اعضاء از نظر وجودی قائم به وجود ماست و برای ما این امکان و قدرت وجود دارد که در آن ها آن گونه که خود می‌خواهیم، تصرف کنیم و این مالکیت، مالکیت حقیقی است.”^[۴۸]

از سوی دیگر برخی از فقها اساساً نه مالکیت انسان بر نفس یا اعضای خود را پذیرفته اند و نه سلطه اش را. “در تفکر اسلامی انسان مالک خود نیست که هر گونه بخواهد در آن تصرف کند؛ به نظر می‌رسد بر اساس دعای “لا یملک لنفسه نفعاً و لا ضرّاً و لا حیاتاً و لا نشوراً”^[۴۹]، انسان نسبت به اعضایش مالکیت تکوینی ندارد و لذا حق هر گونه تصرف را هم ندارد و باید حقوق خود را ادا کند.”^[۵۰]

یکی دیگر از فقها ضمن رد رابطه ی مالکیت، چنین می‌گوید: “رابطه ی انسان نسبت به اعضا و جوارح بدن خود رابطه ی مالکیت نیست که هرنوع تصرف مالکانه در آن ها جایز باشد؛ بلکه رابطه ی استحقاق استفاده است؛ یعنی: انسان حق دارد از این اعضاء و جوارح بهره برداری و استفاده ی معقول نماید.”^[۵۱]

“مالک حقیقی جسم و روح انسان خداوند متعال است و انسان نسبت به جسد خود امانت دار است و از او خواسته شده است از جسم خود در برابر آنچه که موجب هلاکت و تباهی و آزار و اذیت آن می‌گردد محافظت کند؛ چرا که خداوند فرمود: لا تلقوا بأیدیکم الی التهلکه…؛ به همین دلیل عاقبت خودکشی و انتحار، جاودانگی در آتش است و ‌بنابرین‏ انسان نسبت به ذات و اجزای ذات خود مالکیتی ندارد.” ^[۵۲]

“انسان آزاد فقط ملک خداوند است و نه کلی و نه جزئی به تملک در نمی آید و همان گونه که انسان غیر مسلط بر نفس خود است، همان‌ طور غیر مسلط بر اعضاء و جوارح خود است و قتل نفس از احکام الهی است و به عبارت دیگر جعل حکم قصاص و دیه نشانگر حکم الله و حق الله بودن این امور است و لذا انسان مالک نفس خود و اعضاء خود نیست.”^[۵۳]

ه ـ اصل عدم سلطه ی غیر^[۵۴]

۱۰- اثر عرضه اولیه سهام

بنگاهی که به شرکت سهامی عام تبدیل می‌شود به یک عرضه عمومی اولیه مبادرت می ورزد. به علت مخاطره ای که پذیره نویسان به دلیل نامعلوم بودن قیمت در هنگام فروش سهام جدید الانتشار با آن مواجه هستند ممکن است جهت رابه قیمت عرضه IPO تضمین فروش سریع آن ،سهم جدید را زیر قیمت ارزیابی کنند. سرمایه گذارانی که بتوانند اولیه خریداری کنند، ممکن است بتوانند سود غیر معمول کسب نمایند. ولی سرمایه گذارانی که سهام جدید را اندک زمانی پس از انتشار خریداری کنند ممکن است نتوانند از آن فرصت سود کسب کنند. جنگ هاون ^[۴۴](۲۰۰۳) بر اساس مطالعات افراد دیگر همچون ریتلر^[۴۵] (۱۹۹۱) و سروییز^[۴۶] (۱۹۹۶)شواهدی را یافت که حاکی از آن است که سهام جدید الانتشار که با قیمت عرضه اولیه مبادرت به خریداری شدند برای سرمایه گذاران خوش شانسی که فرصت خرید آن ها را یافته اند بازده غیر معمول به ارمغان می آورد. هر چند که سرمایه گذارانی که اندک زمانی پس از عرضه اولیه مبادرت به خرید می نمایند به دلیل تعدیل و IPO سازگار شدن سریع قیمت سهم به ارزش ذاتی خود نمی توانند به IPO سود های غیر معمول دست یابند. اثراشاره دارد که طی یک دوره کوتاه پس از انتشار اولیه سهام، بازده سهام جدید غیر معمول مثبت می‌باشد. ولی طی دوره بلند مدت به عنوان مثال بعد از سه سال از انتشار اولیه سهام شرکت ها عمدتأعملکرد ضعیف تری نسبت به بازار از خود نشان می‌دهند (مک نیچول^[۴۷]،۱۹۹۶)

۱۱- اثر شاخص

هریس و گورل^[۴۸] (۱۹۸۶) با بررسی شاخص S&P500 و نحوه تغییر قیمت سهام شرکت هایی که در این شاخص می گیرند و یا از آن خارج می‌شوند اظهار کردنند که قیمت سهام شرکت هایی که به شاخص همچون S&P500 اضافه می‌شوند به سرعت افزایش می‌یابد و با لیست شدن در این شاخص بازده غیر معمول کسب می‌کند. ‌بنابرین‏ سرمایه گذاران باید به سرعت سهامی که قرار است جزء شاخص S&P500 قرار گیرند، بخرند و از سهامی که قرار است از این شاخص خارج شوند دوری گزینند.

۱۲- اثر تأخیر در ارائه گزارش سود آوری

گاین معتقد است شرکت‌های که گزارش سود های خود را نسبت به سایر شرکت ها با تأخیر ارائه می‌دهند اغلب اثری منفی بر قیمت سهام خود می‌گذارند.

‌بنابرین‏ این شرکت ها جهت عدم کاهش ارزش سهام خود باید گزارشات عادی را در موعد مقرر در اختیار بئرس و سهام‌داران قرار دهند.

۱۳- اثر سود های شگفت آور

این اثر در سهامی شکل می‌گیرد که گزارش سود آوری و اعلامیه سود آن به میزان قابل توجهی به آنچه که سهام‌داران و تحلیل گران پیش‌بینی کرده‌اند متفاوت باشد(گاین^[۴۹]، ۲۰۰۵ ). قیمت سهام در این حالت طی چند هفته پیوسته در جهتی مشخص حرکت می‌کند و سرمایه پذاران می‌توانند طی چند هفته شاهد تغییر قیمت مشخصی در سهام باشند.

۱۴- اثر شرکت از قلم افتاده

شرکت هایی که توسط سرمایه گذاران نهادی و تحلیل گران خبره بازار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد بنا به مطاله آقای آربیل و استربیل^[۵۰] (۱۹۸۳) معمولأبازده های بالاتری نسبت به سایر شرکت ها دارند.

۱۵- اثر بازگشت به میانگین طی دوره بلند مدت

قیمت سهام در مقطع زمانی بلند مدت به سمت میانگین میل می‌کند. به عبارت دیگر بزرگترین سرمایه گذار زیان دیده در طول ۳ تا ۵ سال در دوره مشابه ۳ تا ۵ سال بعد به بزرگترین سرمایه گذار سودآور تبدیل می‌شوند(تالر و دبونت^[۵۱]، ۱۹۸۵)

۲-۷ پیشینه تجربی

در خصوص سوابق و پیشینه تجربی این موضوع تحقیقات زیادی صورت گرفته و فراد زیادی به بررسی کارایی بورس اوراق بها دار پرداخته و این مطالعات بیشتر شکل ضعیف کارایی بازار سرمایه را هدف قرار داده‌اند. و علت آن است که بازار بورس در کشورهای جهان سوم توسعه چندانی ندارد و کوچک می‌باشد و معمولا کارا نیستند و بعضی ممکن است کارایی در سطح ضعیف داشته باشند.بورس اوراق بهادار در کشور های پیشرفته بشکل قوی و نیمه قوی کارا بوده و تحقیق در شکل کارایی ضعیف ‌در مورد آن ها معنا ندارد .

به منظور تعیین رابطه حرکت بازده سهام با فرضیه بازارکارا در سطح ضعیف دو دسته آزمون انجام گرفته است.

دسته اول آزمون های استقلال می‌باشند بر اساس این آزمون ها چنانچه رابطه همبستگی تغییرات سهام کوچک باشد می توان نتیجه گرفت بررسی تاریخی تغییرات قیمت سهام ارزش چندانی ندارد . آزمون های استقلال بنام آزمون گردش ،خود همبستگی ،همبستگی پیاپی معروفند .

دسته دوم آزمون ها قاعده مبادله است . این قاعده با بهره گرفتن از قیمت سهام راهبرد هایی برای انجام مبادله پیشنهاد می‌کند . رایج ترین فن مبادله قاعده فیلتر است وقتی سرمایه گزار ارزش سهام را از یک حد قیلتر شده بالاتر رود مبادله می‌کند . قاعده فیلتر برای آزمون نظریه بازارکارا در شکل ضعیف به کار گرفته می‌شود بر اساس این قاعده اگر قیمت سهام از یک درصد معینی نسبت به قیمت قبلی بیشتر شد خرید سهام پیشنهاد و چنانچه قیمت سهام از درصد معینی نسبت به قیمت قبلی کاهش یافت فروش سهام توصیه می‌کند . در اینجا به تحقیقاتی که وجود یا عدم وجود کارایی بورس اوراق بهادار را از طریق آزمون های مختلف بررسی کرده‌اند می پردازیم.

۱- مکینلی^[۵۲]( ۲۰۱۲ )در تحقیقی تحت عنوان قیمت های سهام بطرف گام تصادفی حرکت نمی کنند . به آزمون فرضیه گام تصادفی در بازار های سهام برای دوره های زمانی ۱۹۸۵-۱۹۶۳ پرداخته و با مقایسه نسبت واریانس‌ها نتیجه گیری می‌کند مدل گام تصادفی در دوره های مورد نظر رد می‌شود .

۲-گوریشانکار^[۵۳] و انور سادات( ۲۰۱۲)در تحقیقی با عنوان آیا بازار سهام در هند از گام تصادفی پیروی می‌کند ؟

به بررسی رفتار بازده سهام در دو بازار بمبی و بازارسهام ملی هند پرداخته و در صدد آن است فرضیه گام تصادفی در این دو بازار آزمون نماید . روند حرکت در این دو بازار با بهره گرفتن از آزمون نسبت واریانس ها و خود همبستگی صورت گرفته است نتایج به دست آمده ترکیبی از گام تصادفی و غیر تصادفی است .

۳- لاکشمی و بیجان روی ^[۵۴](۲۰۱۲)در یک بر رسی تحت عنوان آزمون مدل گام تصادفی در بازار سهام هند در صدد آزمون گام تصادفی در بازارز سهام بر آمده و فرضیه گام تصادفی را به صورت روزانه و هفتگی و ماهانه برای شش بازار سهام طی سال های ۲۰۰۹-۲۰۰۰ با استفاده آزمون های جارکو –برا و تست نرمال بودن بازده زمانی آزمون نمودندنتایج به دست آمده نشان می‌دهد بازده سهام در بازار های مورد نظر از گام تصادفی پیروی نمی کنند.

۴- سمیران جانا^[۵۵] (۲۰۱۲)در یک تحقیق تحت عنوان شکل ضعیف فرضیه بازار کارا به بر رسی رفتار گام تصادفی در قیمت های سهام پرداخته و نتیجه گیری می‌کند جران گام تصادفی در ده بازار مورد مطالعه متفاوت است و شاخص قیمت های سهام در هشت بازار گام غیر تصادفی داشته و حتی تداوم آن در آینده قابل پیش‌بینی است .

۵- ماریا روزا^[۵۶]( ۲۰۰۸) در تحقیقی تحت عنوان فرضیه بازار کارا در بازار های سهام اروپا به آزمون شکل ضعیف کارایی بازار در بازار های سهام فرانسه .آلمان .اوکراین .یونان .پرتقال و اسپانیا طی سال های ۲۰۰۷-۱۹۹۳پرداخته و با بهره گرفتن از آزمون همبستگی . دیکی فولر و نسبت واریانس ها نتیجه گیری می‌کند که شاخص بازارسهام در این کشور ها از گام تصادفی پیروی می‌کند .آزمون های بعمل آمده با توجه به داده های روزانه و ماهانه برای دوره های زمانی ۲۰۰۷-۲۰۰۳نشان داده شاخص بازار سهام در شش کشور مورد مطالعه گام تصادفی دارند .

طائفه اول : اخباری که بر تصدیق واقعی بعض روایات ثقات دلالت دارند ( هذا دینی و دین آبایی و هو الحق کله )

طائفه دوم : اخباری که متضمن ترغیب بر حفظ و تحمل احادیث است ( من حفظ علی امتی اربعین حدیثا بعثه الله فقیها عالما یوم القیامه )

طائفه سوم : اخباری که دلالت بر امر به نقل بعضی از نکات و مضامین ( کلام معصوم ) را دارد ( یا ابان اذا قدمت الکوفه فارو هذا الحدیث )

طائفه چهارم : اخباری که دلالت بر این معنی دارند که گاهی شنونده روایت بیش از راویان ‌بهره‌مند می‌شود ( فرب حامل فقه الی من هوا فقه منه )

طائفه پنجم : اخباری که بر ذم دروغ بستن به معصومین دلالت دارد ( اگر خبر واحد مقبول نبود دروغ بستن اثری نداشت تا مذموم شد و مورد تحذیر )

طائفه ششم : اخباری که ‌در مورد ارجاع اصحاب ائمه صلوات الله علیهم اجمعین وارد شده بدون این که ضابطه ای کلی برای ارجاع بیان نماید ( اذا اردت حدیثا فعلیک بهذا الجالس ( فاسال عنه عبدالعظیم بن عبدالله الحسنی و اقراه منی السلام )

طائفه هفتم : اخباری که دلالت بر ذم کسانی دارد که به مجرد عدم قبول طبعشان نسبت به یسمع الحدیث ینسب النیا و یروی عنا فلم یقبله اشئزمنه و حجده و کفر من دان به هو لایدری لعل الحدیث من عندنا خرج والینا اسند )

طائفه هشتم : اخباری که ‌در مورد خبرین متعارضین وارد شده و مرجح را موافقت کتاب و مخالفت عامه دانسته ، چرا که اگر خبر واحد حجت نبود معنایی برای فرض تعارض و اعمال مرجحات نبود .

طائفه نهم : اخباری که ‌در مورد خبرین متعارضین وارد شده و مرجع را او ثقیت راوی و صفاتی که موجب افزایش ارزش خبر و تقویت ظن به صدور آن می‌باشد دانسته با استدلال فوق .

طائفه دهم : اخباری که دلالت بر ارجاع به کلی فرد ثقه داشته حال یا ابتداء و یا به صورت تعلیل برای ارجاع به اشخاص معین به گونه ای که ضابطه و ملاک کلی از این اخبار قابل استخراج است . ایشان این طائفه را بهترین طوایف موجود برای استدلال بر موضوع می‌دانند اگر چه معتقدند در این دسته نیز اخباری وجود دارند که قابل مناقشه‌اند اما آن‌هایی که از این گروه در آن مناقضه راهی ندارد مانند خبری است

که محمد بن عیسی نقل شده است :(… افیونس بن عبدالرحمن ثقه آخذ عنه ما احتاج البه من معالم دینی ، فقال : نعم ) ^[۴۲]۱

دوم : سیره

شهید صدر طریق دیگری را که برای اثبات سنت انتخاب نموده‌اند سیره است ، به دو تقریب : تقریب اول : استدلال به سیره متشرعه از اصحاب ائمه بر عمل به اخبار ثقات ^[۴۳]۲

تقریب دوم : استدلال به سیره عقلا به تکیه نمودن به اخبار ثقات

سوم : اجماع

در تقریر اجماع وجوه مختلفی ذکر شده ،^[۴۴]۳ و نسبت به حجیت و عدم حجیت خبر واحد از ناحیه علمای امامیه نقل اجماع شده است شیخ انصاری (ره ) در کتاب رسائل وجوه جمعی بر این دو نقل مخالف ذکر نموده‌اند و از کلامشان رایحه قبول اجماع بر حجیت خبر واحد استشمام می‌شود مرحوم مظفر نیز ایشان را تأیید نموده و بعضی همچون مرحوم آخوند صاحب کفایه ادعای اجماع را رد می‌نمایند .

۳-دیدگاه‌های فقهی :

فقهای شیعه ، شهادت را « تکلیف » دانسته و ادای شهادت را واجب شمرده‌اند ^[۴۵]۱و اجماع علما بر این است که ادای شهادت واجب کفایی است ^[۴۶]۲، اما بعضی آن را واجب عینی دانسته‌اند . ^[۴۷]۳

عده ای در مقابل قول مشهور ، قائل به تفصیل شده‌اند و فرموده‌اند : « در صورتی که شاهد به تحمل شهادت فرا خوانده شده باشد ، ادای آن واجب است ، اما در صورتی که از او برای تحمل شهادت ، دخواست نشده باشد ، ادای شهادت واجب نیست . ^[۴۸]۴

ب- مبانی قانونی

۱-در دوران قبل از انقلاب

در قانون آئین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۱۸ در خصوص شهود و احضار آن ها در مواد ۱۳۹ تا ۱۵۶مورد بررسی قرار گرفته است . ^[۴۹]۵

ماده ۱۳۹-بازپرس اشخاصی را که در ضمن شکایت نامه یا اخبار و اعلام مقامات رسمی اسم برده شده یا متهم معرفی می کند و نیز کسانیرا که بازپرس شخصا می‌داند که از واقعه یا اوضاع و احوال آن مطلعند موافق اصل مقرره احضار می کند .

ماده ۱۴۰-ضهود تحقیق و مطلعین به توسط مامورین اجرا یا در صورت نبودن آن ها توسط مامورین نظمیه یا ژاندارم به تقاضای مدعی العموم احضار می‌شوند .

ماده ۱۴۱-ژاندارم برای احضار شهود تحقیق و مطلعین مامور نخواهد شد جز در مواردیکه مشارالیهم از حاضر شدن امتناع نمایند .

ماده ۱۴۲-در صورتی که یکی از شهود تحقیق یا مطلعین از تابعین نظامی باشد با احضار او را لااقل در مدت ۲۴ ساعت قبل از زمان تحقیق و محاکمه از رئیس آن دسته که شخص مذبور در آن جا مستخدم است بخواهند و رئیس نظامی مکلف است که شخص احضار شده را در موقع مقرر به عدلیه بفرستد .

ماده ۱۴۳-مستنطق شهود تحقیق و مطلعین را فردا فرد بدون حضور متهم احضار و سوالات لازمه را می کند و منشی اطلاعات ایشان را نوشته به مهر و امضای آنان می رساند تجدید استعلام از شهود و مطلعین و مواجهه آنان در صورت اختلاف جایز است .

ماده ۱۴۴-استنطاق در هر موقع غیر علنی است

ماده ۱۴۵-شهود تحقیق و مطلعین قبل از اظهار اطلاعات باید به شرح زیر سوگند یاد نمایند ( خداوند متعال را در نظر گرفته و سوگند یاد می کنم که جز به راستی چیزی نگویم و تمام حقایق را بیان نمایم ) و بازپرس قبل از شروع به پازپرسی اسم و اسم پدر و شغل و حلی را که در آن متوطن است و درجه قرابت سببی یا نسبی و خادم یا مخدوم بودن مطلع را نسبت به مدعی خصوصی یا متهم سوال کرده ، منشی می نویسد در کلیه دادگاه های جزائی نیز که از گواه و مطلع تحقیق می شود مراتب فوق لازم الرعایه است .

ماده ۱۴۶-در صورتی که یکی از مطلعین به واسطه ارتکاب تقصیری به مجازات محکوم شده یا به حد بلوغ نرسیده باشد مستنطق او را ملزم نمایند سوالات از او فقط برای مزید اطلاعات است کلیتا در باب گرفتن التزام از شهود تحقیق و مطلعین مستنطق موافق مواد ۲۴۴ الی ماده ۲۴۸ رفتار می کند .

ماده ۱۴۷-پس از آن ها شهادت یا اظهار اطلاعی با تمام رسید منشی محکمه آن را قرائت نموده و به مهر و امضاء شاهد تحقیق یا مطلع می رساند و اگر از مهر و امضاء امتناع ورزند یا اینکه نتوانند امضاء کنند مراتب در ورقه استنطاقیه قید می شود و هر یک از صفحات اوراق تحقیق باید به امضاء و مهر مستنطق و کاتب برسد .

ماده ۱۴۸-قبل از آنکه شهود تحقیق و مطلعین شروع به اظهار و دادن اطلاعات نمایند مستنطق آنان را حاضر و غائب نموده پس از آن هر کدام را صلاح می‌داند مقدم یا موخر احضار می‌کند

ماده ۱۴۹-مستنطق و منشی کلیه ترتیباتی را که در چهار ماه قبل ذکر شده باید کاملا مراعات نمایند و نقض کننده اگر منشی است ده تومان از مقرری او کسر می شود و اگر مستنطق است مورد شکایت و مسئولیت خواهد بود