چکیده

کشور ایران از جمله کشورهایی است که حاکمیت ساختار بسیط بر ارکان  اجرایی و تقنینی آن موجبات بروز مشکلات عمده ای خصوصا در حوزه حکمروایی فراهم آورده است. گستره قلمرو حاکمیت دولت تا اعماق مسولیتها و وظایف نهاد های غیر دولتی، مشکلات و مسائلی را دامن زده است که می بایست با دیدی علمی و حرفه ای به آن نگاه شود. نهاده حاکمیت با در بر گرفتن حوزه های جاری زندگی شهروندان، از عمده ترین مقولات است که نیازمند سیاستگذاری مناسب است. مدل سیاستگذاری که با دخیل کردن مردم در فرایند های حکمروایی اشکال بهتری از کارایی، اثر بخشی، بهروه وری و رفاه را فراهم آورد. واگذاری اقتدار محلی حکومت مرکزی به ساختار های مردمی و دموکراتیک تر من الجمله سازمان های مردم نهاد، نشانه های بهبود کارایی و دقت در برآورده سازی منافع روزانه مردم و به اعتباری اعضای جامعه مدنی است. کوچک سازی حوزه عمل و دخالت حکومت مرکزی در اموری که عملا می بایست واگذار گردند چیزی غیر از واگشایی گره ها و مشکلات  عمومی در عرصه محلی نیست. نگاهی به مشکلات سطح تهران بعنوان فضایی که دولت همواره داعیه دخالت در امور آن را دارد نشان می دهد که مهمترین عامل آن، استیلا سازمان ها و نهاد های دولتی بر حوزه های غیر وظیفه ای به صورت ناکار آمد است که بعضا مشکلاتی ایجاد کرده است که راه برون رفت آن شکستن سلطه حکومت مرکزی بر مدیریت شهرها است. این پژوهش با بهره گیری از مدل دلفی به ترسیم پرسشنامه پرداخته و از طریق گویه های معنا دار به تعداد 346 نفر از مسئولین و فعالین سازمان های مردم نهاد که از طریق فرمول کوکران به دست آمده است را مورد پرسش منطبق با فرضیات قرار داده است . پژوهش صورت گرفته با برتافتن ابعاد سیاستی موضوع نشان می دهد که با گسترش قلمرو حکمروایی مطلوب در نهادهای قدرت و افزایش سازمان های مردم نهاد توام با درک صحیح از مولفه های حکمرانی خوب  و تخصیص سهم بیشتری به مقوله مشارکت مردمی، میتوان به گره گشایی از بخش قابل توجهی از مسائل پیش آمده در سطح  شهر تهران پرداخت.

 

کلید واژه ها: سازمان های مردم نهاد ، حکمروایی مطلوب ، جامعه مدنی ، سرمایه اجتماعی ، شهر تهران

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان مطلب	صفحه
چکیده	5
فصل اول – کلیات	10
1-     مقدمه	11
1-2 – طرح مساله	11
1-3-  پیشینه تحقیق	14
1-4 – سوال	24
1-5 – فرضیه	24
1-6 – اهداف تحقیق	25
1-7- تعریف مفاهیم	26
1-7-1- جامعه مدنی	26
1-7-2- سرمایه اجتماعی	27
1-7-3- حکمرانی خوب	27
1-7-4- سازمان های مردم نهاد	28
1-8 – روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها	29
الف – نوع و روش تحقیق	30
ب- روش گردآوری اطلاعات	30
پ- ابزار  گردآوری اطلاعات	30
ت- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات	31
1-9 سازماندهی تحقیق	31
فصل دوم – چهارچوب نظری : سازمان های مردم نهاد و  حکمروایی مطلوب	33
2-1 مقدمه	34
2-2 – سازمان های غیردولتی	34
2- 3- تعریف جامعه مدنی	40
2-3-1 – مولفه های جامعه مدنی	45
2-3-2- جامعه مدنی و سرمایه اجتماعی	45
2-4 – سرمایه اجتماعی و سازمان های غیردولتی	48
2-4-1- مفهوم سرمایه اجتماعی	48
2-4-2- سرمایه اجتماعی و توسعه	50
2-4-3 – سرمایه اجتماعی و دموکراسی	50
2-4-4- شکل گیری سرمایه اجتماعی	51
2-4-5- اندازه گیری سرمایه اجتماعی	51
2-5 – حکمرانی و ابعاد آن	53
2-5-1- تعاریف حکمرانی	54
2-5-2 – سطوح حکمرانی	56
2-6 – مفهوم حکمرانی در عرصه سیاستگذاری	56
2-7 – نظریات حکمرانی خوب	58
2-8 – شاخص های حکمرانی خوب	59
2-8-1- مشارکت پذیری	60
2-8-2- وفاق عمومی هدفمند	60
2-8-3- شفافیت	61
2-8-4- پاسخگویی و مسئولیت پذیری	61
2-8-6- کارایی و اثر بخشی	61
2-8-7- تساوی و برابری	62
2-8-8- حاکمیت قانون	62
2-8-9- کنترل فساد	62
2-9 – حکمرانی شهری و چگونگی آن	64
2-9-1- حکمرانی خوب شهری	67
2-9-2- حقایقی در خصوص حکمرانی خوب شهری	68
2-9-3- پیشینه بحث حکمرانی خوب شهری	69
2-9-4- معیارهای حکمرانی خوب شهری	70
2- 10 – شاخص های تحقق حکمرانی خوب شهری در سطوح محلی	71
2-11- اهداف حکمرانی خوب شهری	72
2-12- حکمرانی خوب شهری و حکومت محلی	73
2-13- مدل یا الگوی نظری پژوهش	77
فصل سوم – کالبد شکافی سازمان های غیردولتی در تهران؛ چالش ها و فرصت ها	87
3-1 – سازمان های غیردولتی در ایران	79
1-1-3 -دامنه و موضوع فعالیت	79
3-1-2- دستگاه های حمایتگر سازمان های غیر دولتی	80
2-3- جایگاه سازمان های مردم نهاد در قانون اساسی	81
3-3- سازمان های مردم نهاد در اسناد بالادستی – توسعه ای	83
3-4 – بررسی وضعیت حکومت محلی در شهر تهران از منظر شاخص های حکمروایی خوب	87
3-5- سازمان های غیردولتی : فرصت ها و موانع حکمروایی مطلوب در ایران و تهران	89
3-5-1- مزایای سازمان های مردم نهاد	89
3-5-1-1 – حلقه واسط میان جامعه و حکومت	89
3-5-1-2-اولویت بندی تقاضاهای اجتماعی	90
3-5-1-3- مشاوره به حکومت	90
3-5-1-4- نقد عملکرد حکومت	91
3-5-1-5- تاثیرات سازمان های مردم نهاد بر نهادهای دولتی	92
3-5-1-6- ارتقای سطح فرهنگ مشارکت عمومی	92
3-5-1-7- افزایش آگاهی های اجتماعی مردم	93
3-5-1-8- توان بالا برای جذب نخبگان اجتماعی	94
3-5-1-9- ایجاد هماهنگی و انسجام اجتماعی	95
3-5-1-10- کاهش خشونت های اجتماعی	96
3-5 -2- موانع ساختاری	97
3-5-2-1 – مانع فرهنگی	97
3-5-2-2 – مانع سیاسی	97
3-5-1-3- مانع قانونی	98
3-5-2-4 – مانع اقتصادی	99
3-5-3  – موانع شکلی	99
3-5-3-1 – موانع درونی	99
الف – کلی بودن و مبهم بودن اهداف و وظایف	100
ب- ضعف مدیریت	100
پ- فقدان اعتبار و نداشتن پایگاه اجتماعی	101
ت- فقدان تخصص و مهارت های حرفه ای	101
ث- عدم آگاهی این سازمان ها نسبت به نقش و جایگاه خود	102
ج- همسویی با دولت	102
چ-ضعف عضو پذیری	103
ح- محدودیت منابع مالی	103
خ- عدم حضور فعال در عرصه بین المللی	104
3-5-4 – موانع بیرونی	104
3-5-4-1 – تعریف نشدن نوع رابطه دولت با سازمان های غیردولتی	104
3-5-4-2 – عدم وجود هویت جمعی مشترک در میان سازمان های غیردولتی	105
3-5-4-3 – فقدان درک و پذیرش نقش سازمان های غیردولتی در جامعه	105
3-5-4-4 – ضعف آمار و اطلاعات در مورد این سازمان ها	105
فصل چهارم – روش شناسی	107
4-1- روش پژوهش	108
4-2-  متغییرهای پژوهش	108
الف- تعاریف نظری متغییرهای مستقل و وابسته	108
ب- تعاریف عملیاتی متغییرهای مستقل و وابسته	112
4-3-  جامعه آماری	112
4- 4- تعیین حجم نمونه	113
4-5- روش نمونه گیری	113
4-6-  شیوه نمونه گیری	114
4-7-  روش گرداوری اطلاعات	115
4-8-  ابزار گردآوری داده ها	118
–     اعتبار و دقت اندازه گیری	118
–     پایایی تحقیق	119
–     اعتبار تحقیق	119
4-9-  قلمرو تحقیق	120
–     قلمرو موضوعی	120
–     قلمرو مکانی	120
–     قلمرو زمانی	120
4-10-  مدل تحلیلی پژوهش	121
فصل پنجم – تجزیه و تجلیل اطلاعات	122
5-1 داده کاوی پرسشنامه	125
5-2 بررسی سوال و فرضیات تحقیق	150
نتیجه گیری و راهبردهای پیشنهادی	152
فهرست منابع و ماخذ	158

• 1 مقدمه

هر پدیده اجتماعی برای ایجاد و تداوم ، نیازمند جایگاهی در ساختار نظام اجتماعی است و این جایگاه نیز خود نشات گرفته از نیازی است که جامعه مورد نظر به وجود آن پدیده نشان می دهد .  در بحث سازمان های مردم نهاد ، می توان به اهمیت این سازمان ها به عنوان نقش آفرین های تحقق حکمروایی مطلوب و شایسته در چهارچوب ارتقاء سرمایه اجتماعی در جامعه مدنی با رویکرد شکل دهی به مدلی شایسته برای سیاستگزاری اشاره کرد .

از این روی در فصل اول این تحقیق با چنین رویکردی به بررسی جایگاه سازمان های مردم نهاد در تحقق حکمروایی خوب در تهران پرداخته می شود . محقق در این فصل با بیان مساله به چرایی اهمیت و ضرورت پرداختن به بحث ححمروایی مطلوب ( خوب ) می پردازد و در تلاش خواهد بود تا ضمن تبیین دقیق مساله از طریق فرضیات و سوالات مشخص به اهمیت نقش سازمان های مردم نهاد به عنوان عاملی در جهت تحقق حکمروایی مطلوب در جامعه مدنی بپردازد . تعریف کلید واژگان اصلی تحقیق ، بیان روش تحقیق و نحوه دسته بندی اطلاعات جمع آوری شده در مسیر دانایی و سازماندهی فصول از دیگر       بخش های این فصل محسوب می شود . به بیان دیگر در این فصل تلاش بر این است که چهارچوب نظری بحث به درستی بیان شده و نقشه راه ادامه تحقیق طراحی گردد .

 

1-2  طرح مساله

سرمایه اجتماعی را به سادگی می توان به عنوان وجود معینی از هنجارها یا ارزش های غیر رسمی تعریف کرد که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میان ایشان مجاز است، در آن سهیم هستند. مشارکت در ارزش ها و هنجار ها به

1

3

4

5

8

8

8

8

9

10

10

10

11

11

:

13

13

14

15

17

21

25

28

28

30

33

34

34

35

 

 

38

39

: چالش های دموکراسی سازی در عراق

42

42

48

50

50

54

61

62

69

70

:نقش احزاب در دموکراسی سازی عراق جدید

73

73

80

81

87

90

92

93

105

121

123

129

 

چکیده:

پژوهش حاضر سعی دارد نقش احزاب سیاسی در عراق و نقش آن ها در فرایند دموکراسی سازی را مورد بررسی قرار دهد. سؤال اصلی این گونه طرح شده است که احزاب سیاسی عراق چه نقشی در فرایند دموکراسی سازی عراق دارند؟ در پاسخ این فرضیه مطرح شده است که  احزاب سیاسی عراق مهم ترین عامل در شکل گیری فرایند دموکراسی سازی در این کشور هستند. سؤال فرعی نیز این گونه مطرح شده است که مهم ترین موانع بر سر راه فرایند دموکراسی سازی در عراق چیست؟ در پاسخ این فرضیه طرح شده است که چالش های درون حزبی و حاکم بودن رویه فرقه گرایی بر احزاب عراق باعث شده است تا این احزاب نتوانند در فرایند دموکراسی سازی عراق نقش موثری ایفا نمایند. نوع روش تحقیق حاضر، توصیفی – تحلیلی می باشد. همچنین از نظریات احزاب به عنوان چارچوب نظری بهره گرفته ایم.

با شکل گیری حکومت جدید در عراق، ساختارهای سیاسی این کشور دستخوش تغییر و تحولات عمده ای شد. همچنین وجود نامانی های گسترده و دخالت کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای بر پیچیدگی اوضاع افزود. با توجه به این شرایط، احزاب سیاسی عراق که باید به عنوان محرک دموکراسی سازی در این کشور عمل کند، به دلیل وجود اختلافات گسترده نتوانسته اند در فرایند دموکراسی سازی نقش عمده ای داشته باشند.

کلمات کلیدی:

عراق، دموکراسی سازی، احزاب، شیعیان، سنی، کردها

-1 بیان مسأله

اصولاً در یک نظام دموكراسی این احزاب و برنامه های اجرایی آنان است كه با یكدیگر رقابت می كنند و در واقع مردم قبل از اینكه به اشخاص معرفی شده در انتخابات فكر كنند به برنامه های اعلام شده از طرف احزاب رای می دهند. سه ویژگی انسانی در معنای حزب مورد توجه بوده که عبارتند از: تفرق، اشتراک، مبارزه. دلیل آن نیز این است كه در تمامی فرهنگ‌ها حزب به معنای جمعی در مقابل دیگران است و از منافع یا بینش‌های مشترکی حمایت می‌کند و برای مقابله با گروهی دیگر تشکیل شده‌ است. احزاب در نظام‌های مختلف سیاسی از کارکردهای متفاوتی برخوردار هستند، اما از یک منظر، کار ویژه‌های احزاب عمدتاً شبیه به هم است و بنابراین در دو دسته اساسی تقسیم‌بندی می‌شوند که بخشی از این کار ویژه‌ها، آموزشی و اجتماعی و بخشی دیگر کسب قدرت از طریق شرکت در انتخابات‌های مختلف است. در دوران حاضر که عصر دموکراسی های نمایندگی نام گرفته است، تصور تثبیت و تشکیل نظام سیاسی بدون وجود افراد هم فکر که به صورت هماهنگ عمل کنند به دشواری امکان پذیر است.

در این راستا، در عراق پس از صدام به دلیل ویژگی های سیاسی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی خاص احزاب از جایگاه و نقش مهمی در فرایند دموکراسی سازی برخوردارند. احزاب مهم در نظام سیاسی عراق را می توان در سه دسته جای داد: 1- احزاب شیعی: مهم ترین جریانات شیعی در عراق را می‌توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد: الف: ائتلاف دولت قانون که برآمده از حزب الدعوه و تعدادی از احزاب کوچک مستقل است که نوری المالکی رهبری آن را برعهده دارد.

عملیات بیت المقدس در تاریخ دهم اردیبهشت ماه سال 1361 آغاز و در روز سوم خرداد ماه همان سال با فتح خرمشهر به دست رزمندگان ایرانی به پایان رسید. نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در این عملیات قصد ورود به خاک عراق را داشتند که بنا به دلایل نظامی این امر تحقق نیافت و طرح عبور از مرز به عملیات بعدی یعنی عملیات رمضان موکول شد. در این شرایط سه راهکار اساسی بر روی میز مسئولان وقت برای تصمیم گیری در مورد ادامه وضعیت جنگ پس از فتح خرمشهر وجود داشت که در نهایت استراتژی ادامه جنگ و ورود به خاک عراق اتخاذ شد. در این پژوهش استراتژی نظامی برون مرزی ایران در عملیات رمضان مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. در حقیقت پژوهشگر به دنبال آن است که استراتژی نظامی برون مرزی جمهوری اسلامی ایران پس از فتح خرمشهر را مورد بررسی قرار دهد. همچنین دلایل ناکامی عملیات رمضان و ادله مخالفین تداوم جنگ پس از فتح خرمشهر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. جمهوری اسلامی ایران در عملیات رمضان به دنبال برتری در معادلات معطوف به جنگ بود و با هدف تعیین سرنوشت جنگ در جبهه های نظامی، سه اصل انهدام و تضعیف ماشین نظامی عراق، تصرف برخی از نقاط استراتژیک از خاک عراق و وادار ساختن نظام بین المللی به تمکین در برابر خواسته های ایران، اصول حاکم بر استراتژی نظامی برون مرزی ایران پس از فتح خرمشهر بود.

فهرست مطالب

 

مقدمه: 1

فصل اول: کلیات پژوهش… 4

1-1 تعریف موضوع و بیان مسئله: 5

1-2.علل و انگیزه های انتخاب موضوع: 6

1-3.اهداف پژوهش: 6

1-4ادبیات پژوهش: 7

1-5. قلمرو پژوهش: 9

1-6.سوالات پژوهش و فرضیه: 9

1-7.تعریف مفاهیم: 10

1-8.متغیرهای پژوهش: 15

1-9.واژگان کلیدی: 15

1-10.روش پژوهش و گردآوری اطلاعات: 15

1-11.موانع و مشکلات پژوهش: 15

1-12.سازماندهی پژوهش: 16

فصل دوم: چارچوب نظری پژوهش… 17

2-1.نظریه رئالیسم. 18

2-2.مفهوم رئالیسم. 20

2-3.سیر تاریخی نظریه رئالیسم. 21

2-4.انواع رئالیسم. 22

2-5.مولفه های اصلی رئالیسم. 27

فصل سوم: پیشینه تاریخی پژوهش… 31

3-1.روابط ایران و عراق در گذر از تاریخ. 32

3-2.ایران و عثمانی در عصر صفویان. 34

3-3.به حکومت رسیدن سلسه افشاریه در ایران. 37

3-4.روابط ایران و عثمانی در عصر قاجاریه 39

3-5.پروتکل های تهران و اسلامبول (قسطنطنیه) 40

3-6.جنگ جهانی اول. 42

3-7.پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی. 43

3-8.به قدرت رسیدن رضاخان در ایران. 44

3-9.سیر حکومت در عراق و نگاهی به روابط ایران و عراق تا قبل از انقلاب اسلامی در ایران و عوامل تاثیر گذار بر این روابط.. 48

3-10.روابط ایران و عراق در دولت جمهوری اسلامی ایران. 62

3-11.برکناری حسن البکر از قدرت.. 65

3-12.دیدار مقامات دو کشور در حاشیه اجلاس غیر متعهدها 66

3-13.تسخیر سفارت آمریکا در ایران. 67

 

3-14.دوران دولت ابولحسن بنی صدر در ایران. 68

3-15.ترور نافرجام طارق عزیز. 68

3-16.اخراج دوباره ایرانیان از عراق. 70

3-17.سیاست فشار به خاندان صدر و حکیم. 70

3-18.ملاقات صدام حسین و زبینگیو برژینسکی. 71

3-19.اوج تنش در روابط دو کشور 72

فصل چهارم: استراتژی نظامی برون مرزی پس از فتح خرمشهر. 73

4-1.نگاهی به تحولات یک سال ابتدایی جنگ.. 74

4-2.تحولات 9 ماه پایانی سال 1360 هجری شمسی. 90

4-3.عملیات بیت المقدس ( کلید خوردن طرح استراتژی نظامی برون مرزی ایران ) 98

4-4.راهکارهای پیش روی ایران پس از آزادسازی خرمشهر. 101

4-5.تلاش برای رسیدن به صلح. 101

4-6.شروع رایزنی رسمی با امام خمینی (ره) 104

4-7.تصمیم نهایی. 105

4-8.فشار افکار عمومی در ایران. 107

4-9.تنبیه متجاوز بر اساس منشور سازمان ملل متحد. 107

4-10.تحولات صورت گرفته مابین دو عملیات ( بیت المقدس – رمضان ) 108

فصل پنجم: ایران در آستانه عملیات رمضان. 113

5-1.پس از خرمشهر – ایران در آستانه عملیات رمضان. 114

5-2.موقعیت سیاسی – نظامی ایران در آستانه عملیات رمضان. 115

5-3.ایران همچنان پیشگام صلح. 119

5-4.موقعیت سیاسی و نظامی عراق در آستانه عملیات رمضان. 119

5-5.قطعنامه شماره 514 شورای امنیت سازمان ملل متحد. 120

5-6.عملیات رمضان. 122

5-7.علل ناکامی ایران در عملیات رمضان. 129

5-8.مخالفان ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر. 135

5-9.پرداخت غرامت.. 142

نتیجه گیری: 146

پیوست‌ها 151

فهرست منابع. 252

 

 

فهرست تصاویر

تصویر 1) نقشه عملیات ثامن الانمه 247

تصویر 2) نقشه عملیات طریق القدس.. 248

تصویر 3) نقشه عملیات فتح المبین. 249

تصویر 4) نقشه عملیات بیت المقدس.. 250

تصویر5) نقشه عملیات رمضان. 251

مقدمه:

ایران و عراق دو همسایه مرزی هستند که از دیرباز با یکدیگر درگیر بوده اند و همواره در هر دوره تاریخی جنگ میان آنها روی داده است. قبل از فروپاشی امپراتوری عثمانی[1] در جنگ جهانی اول[2]، کشمکش دولتمردان ایرانی بیشتر با این امپراتوری بود و پس از فروپاشی و پدید آمدن کشورهای جدید درگیری ها ایران با عراق شروع شد و اختلافات  وارد مرحله ای جدید شد.

ایران کشوری است در جنوب غربی آسیا واقع در منطقه خاورمیانه[3] که حدود یک میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار و صد و نود و پنج کیلومتر مربع وسعت دارد. این کشور از شمال با  کشورهای آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان، از شرق با کشورهای افغانستان و پاکستان و از غرب باکشورهای ترکیه و عراق همسایه است. به دلیل موقعیت سوق الجیشی ایران در منطقه فوق استراتژیکی خاورمیانه، همواره ایران کانون توجه جامعه جهانی و قدرت های بزرگ بوده  و قبل از وقوع انقلاب اسلامی و پدید آمدن نظام جمهوری اسلامی در این کشور، محمد رضا پهلوی پادشاه ایران در عصر پهلوی ژاندارمی منطقه خاورمیانه را بر عهده داشت. ایران سرشار از منابع طبیعی اعم از نفت، گاز، ذغال سنگ، آب و… است و به دلیل دسترسی به آب های آزاد در جنوب این کشور از طریق خلیج فارس[4] موقعیت خوبی را برای خودم رقم زده است. از آن طرف کشور عراق در همسایگی غربی ایران، با  وسعت حدود چهارصد و سی و هشت هزار و سیصد و هفده کیلومتر مربع در یک منطقه پست، هموار و گرمسیر قرار گرفته است. عراق از شمال با ترکیه، از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با  کشورهای سوریه و اردن و از شرق با ایران همسایه است. کشور عراق حاصل توافقات شکل گرفته  پس از جنگ جهانی اول است که به سبب آن امپراتوری عثمانی فروپاشید و کشورهایی جدید تاسیس شد که یکی از آن ها کشور عراق بود. عراق پس از ایران دومین کشوری است که بیشترین جمعیت شیعه را در خود جای داده است و به دلیل وجود اماکن مقدس و قبور امامان شیعه[5] همواره مورد توجه مسلمانان بوده است.

عراق دارای منابع عظیم نفتی، کشاورزی پر رونق، بندرها و راه تجاری مطلوب است. آنها دارای ارتش اول منطقه با نیروهای کارآمد و ماهر و با اقتصاد متنوع همراه با زیر ساخت قابل اطمینان هستند. اما هنوز با گذشت  نزدیک به هشت دهه از تشکیل دولت عراق، عراق همواره فاقد ملت به معنای خاص و عام کلمه است و فقط مرزهای جغرافیایی توانسته آنها را از سایر ملت ها تمیز بدهد اما هنوز مرزهای نژادی، فرهنگی، قبیلگی بین عراقی ها پابرجاست و هنوز هویت واحدی بین آنان شکل نگرفته است. شاید به همین دلیل باشد که هر از چند گاهی دولت عراق درگیر جنگ با کشوری خارجی میشود تا بتواند هویت مشترک بین شهروندان خود شکل دهد. البته نکته گفته شده در حد یک فرضیه است و هنوز به اثبات نرسیده است.

پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، رفتار عراق با دولت ایران تغییر کرد و تا روز حمله رسمی خود به این کشور یعنی در تاریخ 31 شهریور ماه سال 1359، تعرضات مرزی و همچنین درگیری ها و کشمکش های فراوانی را به وجود آورد. موضوع اصلی این پژوهش به مقطعی خاص در سال دوم جنگ عراق و ایران اشاره دارد اما باید وقایع قبل از این حادثه مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. در فصل سوم پژوهش در قالب پیشینه تاریخی تحقیق روابط ایران و عراق از گذشته تا سال 1359 هجری شمسی مورد نظر قرار گرفته است و در فصل چهارم به دو سال ابتدایی جنگ و همچنین مقطع آزادسازی خرمشهر و تصمیم ایران برای اتخاذ استراتژی مناسب در برابر عراق اشاره شده است. پس از فتح خرمشهر طی عملیات بیت المقدس در سوم خرداد ماه سال 1361، ایران میبایست استراتژی ای را انتخاب میکرد که بتواند حداکثر منافع خویش را تامین کند و با بیرون راندن  نیروهای عراق از باقی سرزمین های اشغال شده، جنگ را پس از دو سال به پایان برساند. رژیم بعث عراق دارای دولتی منحصر به فرد و رکورد دار نقض گسترده قوانین بین المللی و حقوق جنگ از جمله سرکوب و کشتار غیر نظامیان، به کارگیری و استفاده از سلاح های شیمیایی و ممنوعه علیه غیر نظامیان کشور خود[6] و مردم ایران، راه اندازی چندین بحران منطقه ای و بین المللی و بی اعتنایی به قوانین و تعهدات بین المللی است. این آمار در پایان عمر صدام[7] به دست آمد و نشان داد که بی اعتمادی ایران به صدام حسین رئیس جمهور وقت عراق بی دلیل نبوده است. همچنین از جمله ویژگی های شخصیتی صدام حسین نهادن نام های سرداران بزرگ همچون خالد بن ولید[8]، صلاح الدین ایوبی[9] و … بر روی خود بود که این امر خود موید روحیه تهاجمی و روحیه کشورگشایی صدام حسین بود. اتخاذ تصمیات شخصی بی پایه واساس، بهانه توهین ولیعهد کویت به صدام برای  حمله نظامی عراق به کویت[10]، تعمیم حالات شخصی خود در امور مهم مملکتی از دیگر ویژگی های شخصیتی وی بود. مقامات جمهوری اسلامی ایران بنا به دلایل مختلف تصمیم به ادامه جنگ تا بازپس گیری مناطق اشغالی خود گرفتند و تصمیم به عبور از مرز بین المللی و رساندن نیروهای خودی به خاک عراق را طراحی و اجرا کردند. در این پژوهش استراتژی نظامی ایران در خاک عراق را مورد سوال قرار میدهیم و میخواهیم دلایلی که باعث شد ایران به ادامه جنگ تن بدهد را مورد ارزیابی قرار بدهیم. فتح خرمشهر در تاریخ جمهوری اسلامی یک نقطه عطف محسوب میشود زیرا آنها توانستند پس از دویست سال در طولانی ترین جنگ قرن بیستم ذره ای از خاک خود را به نیروهای بیگانه و همسایگان خود واگذار نکنند و تمام نیروهای عراق را از خاک خود بیرون کنند.

 

 1-1 تعریف موضوع و بیان مسئله:

ارتش رژیم بعث عراق در بعد از ظهر روز 31 شهریور ماه سال 1359 هجری شمسی، هجوم سراسری خود را به مرزهای ایران آغاز کرد و قصد داشت با استراتژی جنگ محدود و برق آسا[1] بخشی از خاک سرزمینی ایران را اشغال کند. عراقی ها توانستند حدود 15000 کیلومتر از خاک ایران را تصرف و به چنگ خود دربیاورند. نیروهای ایرانی نتوانستند در یک سال ابتدایی جنگ سازماندهی مشخصی برای بازپس گیری مناطق اشغالی انجام بدهند و عملیات های آنها برای فتح خاک خودی یکی پس از دیگری به شکست می انجامید. در این دوران دکتر ابوالحسن بنی صدر[2] رییس جمهور جمهوری اسلامی ایران بود و ریاست قوای مسلح را به نیابت از امام خمینی برعهده داشت. از آغاز نیمه دوم سال 1360 ه ش و پس از برکناری بنی صدر از قدرت، نیروهای ایرانی توانستند ابتکار عمل را به دست بگیرند و در یک سلسله عملیات 85 درصد از مناطق اشغالی را آزاد کنند.” نکته مهم در این عملیات ها زنجیره ای بودن و بهم پیوستگی آنان بود به این معنا که اجرای هر کدام از عملیات های بزرگ به موفقیت عملیات قبلی بستگی داشت  و به همین این دلیل ترتیب و ترکیب و توالی آن ها بسیار مهم بود”.(رشید،1391: 44) از عملیات دوم ایران که طریق القدس نام گرفت سلسله عملیات های کربلا نیز آغاز شد که تا عملیات کربلای سه ( عملیات بیت المقدس ) ادامه پیدا کرد. سازمان رزم سپاه که حضورش در سال دوم جنگ، تاثیر بسزایی در روند موفقیت های ایران گذاشت نیز از عملیات طریق القدس به صورت جدی وارد صحنه جنگ شد. ایران در عملیات بیت المقدس توانست شهر استراتژیک خرمشهر را فتح کند و شرایط را برای عراق و صدام حسین دشوار سازد. پس از فتح خرمشهر، جایگاه بین المللی ایران ارتقا یافته بود، روحیه ای سرشار از امید در مردم و رزمندگان ایرانی پدید آمده بود، فروش نفت ارتقا پیدا کرده بود و احتمال پیروزی صدام منتفی شده بود. اما هنوز برخی از شهرهای ایران مثل نفت شهر،سومار، قلاویزان و … در تصرف نیروهای عراقی بود. در این شرایط سه راهکار اساسی پیش روی مسئولان ایرانی برای ادامه راه وجود داشت.

1. آتش بس – مذاکره
2. توقف – انتظار
3. ادامه جنگ – بدون محدودیت در ورود به خاک عراق (علایی،1391: 497)

دو گزینه ابتدایی نتوانست انتظارات مسئولان ایرانی را برای خاتمه دادن به جنگ برآورده کند و آنها پس از مشورت های فراوان تصمیم را بر آن بنا نهادند که گزینه سوم را انتخاب کنند و در عملیات بعدی خود وارد خاک سرزمینی کشور عراق بشوند. لازم به ذکر است نیروهای مسلح ایران تصمیم خود را برای ورود به خاک عراق در مرحله چهارم عملیات بیت المقدس ( آزادسازی خرمشهر ) گرفته بودند که بنا به دلایلی قادر به تحقق آن نشدند. اولین عملیات برون مرزی ایران در جنگ با عراق، در تیر ماه سال 1361 تحت عنوان عملیات رمضان آغاز شد. در حقیقت پژوهشگر در این پژوهش به دنبال آن است که استراتژی نظامی و اهداف جمهوری اسلامی از انجام این عملیات را مورد بررسی و ارزیابی قرار بدهد.

1-2.علل و انگیزه های انتخاب موضوع:

اگر سه قله تاریخی ( آغاز، تداوم و پایان ) را در جریان جنگ عراق و ایران به عنوان مبدا تحولات اساسی در جنگ و سرمنشایی برای آغاز درگیری ها  و کمکش های سیاسی پس از اتمام جنگ در نظر بگیریم، به جرات میتوانیم بگوییم که مقطع ادامه جنگ از حساسیت های ویژه ای برخوردار است. ناکامی ایران در اولین عملیات برون مرزی خود باعث گردید حساسیت این مقطع چند برابر بشود و عده ای صحبت از این کنند که جنگ باید پس از عملیات بیت المقدس

فهرست

عنوان                                                                                                                                      صفحه

چکیده

فصل اول : کلیات پژوهش

مقدمه

• بیان مسئله
• اهمیت وضرورت انجام تحقیق
• سوالات پژوهش
• متغیر های پژوهش
• چارچوب نظری پژوهش
• تعریف واژگان و مفاهیم اختصاص طرح

                  

فصل دوم:ایران هراس

1-2-پیشینه ی پژوهش

2-2-ایران هراسی، ترفند اسرائیل

3-2-

4-2-ایران‌هراسی؛ توطئه ‌آمریكا برای غارت خاورمیانه

5-2-ابعاد ایران هراسی درسیاست خارجی آمریكا

5-2-1-تنش زایی در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران

6-2-عملیات روانی و پروژه ایران هراسی

7-2-بررسی مفهوم و ابعاد یک پروژه «ایران هراسی» عملیات آمریكایی – صهیونیستی

8-2-دلایل و اهداف طراحان ایران هراسی

9-2-تحلیل رخداد

10-2-دورنمای رخداد

11-2-تحرکات ایالات متحده در بخش ایران هراسی

12-2-پروژه های ایران هراسی در کجا و چگونه طراحی می شود؟

12-2-1-بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها و سیاست‌های ضدایرانی

13-2- اقدام کانادا در راستای پروژه ایران هراسی

13-2-1- ادعای توقیف کشتی ایرانی گامی در راستای ایران هراسی

13-2-2-

14-2-پایان عصر ایران هراسی

14-2-1- سیاست خارجی جمهوری اسلامی در روند ایران هراسی    

14-2-2- لایحه های پنهان جنگ روانی آمریکا علیه ایران

14-2-3-چرائی اتخاذ راهبرد ایران هراسی

14-2-4- محورهای ایران هراسی

فصل سوم: ایران هراسی و ارتباطات

1-3- ارتباطات و رسانه ها

 

 

2-3- کارکرد فرهنگی

3-3- کارکرداجتماعی رسانه ها

3-3-1- اطلاع رسانی و هشدار

3-3-2- تأثیر رسانه ها بر سیاست

3-3-3- بینشی و معرفتی

3-3-4- رسانه های همگانی

3-3-5- جهانی شدن رسانه ها

3-3-6- تأثیر تلویزیون

3-3-7- اینترنت

3-3-8- سینما

3-3-9- فیلم مصاحبه

10-3-امواج ایران هراسی

10-3-1- موج دوم ایران هراسی

10-3-2- موج سوم ایران هراسی

11-3-فروپاشی دیوار ایران هراسی

فصل چهارم: دفاع

1-4-موضع شورای همکاری خلیج فارس در برابر فعالیت های هسته ای ایران

2-4-

3-4- تلاش امریکا و اعراب منطقه برای استقرار سیستم دفاع موشکی

4-4-اهداف پیدا و پنهان ایران هراسی

5-4- مهار منطقه ای ایران

6-4- منزوی ساختن ایران در عرصه بین المللی

7-4-ایجاد مسابقه تسلیحاتی در منطقه

8-4-توجیه حضور نظامی و اشغالگری آمریکا در منطقه

9-4- تسلط بر منابع نفتی منطقه

10-4-تاکتیک ها و تکنیک های ایران هراسی

11-4-تلاش امریکا و اعراب منطقه برای استقرار سیستم دفاع موشکی

فصل پنجم :بحث و نتیجه گیری

1-5 بحث و نتیجه گیری

2-5 محدودیت های تحقیق    

3-5 پیشنهادهای پژوهش                                                                                    

منابع فارسی                                                                                                    

منابع انگلیسی  

چکیده انگلیسی

چکیده

این پژوهش به کشف نقش و جایگاه ج.ا.ایران در تحولات کشورها می پردازد و شباهت ها و تفاوت های گفتمان این دو رسانه در این باره نیز، بررسی شده است. برای تحقق اهداف پژوهش، نظریه های برجسته سازی، چارچوب سازی، بازنمایی، دیپلماسی رسانه ای وامپریالیسم رسانه­ای به کار گرفته شده است. همه مطالب مرتبط با ایران و تحولات خاورمیانه در این دو رسانه است که پس از بررسی این متون،  متن از سایت فارسی صدای آمریکا و سایت فارسی العربیه انتخاب و مورد تحلیل گفتمان قرار گرفت.

از یافته های این پژوهش نتیجه گرفته می­ شود دال­های مرکزی گفتمان سایت فارسی صدای آمریکا درباره جایگاه ایران در تحولات خاورمیانه و کشورهای مصر، بحرین، یمن و سوریه عبارتند از: بیداری اسلامی؛ قرائت منفعت طلبانه ایران از این تحولات، وحشت سازی روی کار آمدن اسلام گرایانی شبیه ایران در منطقه، منجی سازی از آمریکا در برابر تهدید منطقه­ای ایران، القاءتنش روزافزون و جنگ قدرت میان ایران و دولتهای عربی، تحریک شیعیان برای مقابله با سیاست­های ج.ا.ایران، ایران هراسی(با دال­های شناور: تسلیحات هسته­ای، حمایت از تروریسم، ضدیت با حقوق بشر، سپاه هراسی)، اعتبار زدایی از بیانات مقامات ج.ا.ا، منفور سازی الگوی حکومت داری ج.ا.ایران و برجسته سازی الگوی ترکیه.

همچنین دال­های مرکزی گفتمان سایت فارسی العربیه عبارتند از: نفی تاثیر پذیری این قیام ها از انقلاب اسلامی ایران، بیداری اسلامی توهم ایران است، ایجاد فتنه مذهبی راهبرد ایران برای تضعیف دولتهای عربی، شبیه سازی ج.ا.ایران به نظام های دیکتاتوری ساقط شده منطقه، تحریک مخالفان برای انقلاب علیه ج.ا.ایران با الگوگیری از بهار عربی، ضرورت سازی اتحاد دولت های عربی در برابر خطر ایران، ایران هراسی، برجسته سازی الگوی حکومت داری ترکیه و منفور سازی الگوی حکومت داری ایران، ایران هراسی(با دال های شناور: سلطه جویی، حمایت از تروریسم، مانع برقراری صلح و امنیت، تبعیض علیه اقلیت ها).

واژگان کلیدی: تحلیل گفتمان، خاورمیانه، بیداری اسلامی، صدای آمریکا، العربیه، مصر، بحرین، یمن، سوریه

مقدمه

ایران‌هراسی (Iranophobia) اشاره به احساسات مخالفت یا دشمنی با سیاستها، فرهنگ، جامعه، اقتصاد یا نقش بین‌المللی ایران دارد. همچنین ایران‌هراسی اشاره به بی‌اعتمادی، نفرت، انزجار، حسادت، تبعیض، تعصب، نژادپرستی، کلیشه، ترس یا بیزاری به ایرانیان به عنوان یک گروه نژادی، قومی، زبانی، مذهبی پذیرفته‌شده در سراسر جهان دارد. گستره ایران‌هراسی می‌تواند از نفرت فردی تا تعقیب و آزار نهادینه‌شده متغیر باشد. همچنین ایران‌هراسی به سیاستهایی اطلاق می‌گردد که برمبنای تئوری توطئه برای رسیدن به منافع خاص علیه این کشور با معرفی کردن ایران بعنوان تهدیدی برای کشوری خاص یا در شکل بزرگتر برای صلح بین‌المللی مطرح می‌گردد. گاه ایران‌هراسی با

در تاریخ روابط بین الملل با پیدایش مکاتب و نظامهای سیاسی جدید در دوران معاصر مانند: نظامهای سیاسی فاشیسم ،کمونیسم و نازیسم که هرکدام مؤسس نظام سیاسی امپریالیستی و رهبری در صحنه ی روابط بین الملل بودند. به ظهور نظریه ی امپریالیسم ناشی از ایدئولوژی کمک نمودند. همچنین در ذات هر نظام سیاسی مبتنی بر ایدئولوژیک نوعی گرایش امپریالیستی نهفته است. که در صدد برهم زدن وضع موجود در نظام بین الملل، مثل: کمونیستها، نازیستها و فاشیستها. که از طریق ایدئولوژی سعی در ترغیب و دستیابی به هدف و همچنین توجیه اقدامات امپریالیستی خویش می باشند.  وتفکّرات  امپریالیستی خویش را با توسعه طلبی که ممکن است به جنگ بیانجامد به اجرا در می آورند. با فروپاشی ایدئولوژی فاشیسم و نازیسم در جنگ جهانی دوم راه به سوی ایدئولوژیهای امپریالیستی کاپیتالیسم(لیبرالیسم) و کمونیسم که نظام بین الملل را به دو قطب(جنگ سرد) تقسیم کرده بودند باز شد. اندیشه ی امپریالیستی و رهبری هر یک از دو قطب که از ایدئولوژی حاکمشان سرچشمه می گرفت جهان را تا یک قدمی نابودی رسانده بودنند. لیکن با اضمحلال نظام کمونیستی ، نظام بین الملل شاهد موج سوم امپریالیسم به رهبری آمریکا (نئولیبرالیسم) می باشد. در این تحقیق سعی نمودم با بهره گرفتن از کتابها و مقالات نویسندگان،  بصورت فیش برداری نحوه ی تبدیل ایدئولوژی به امپریالیسم و عملکرد آنرا در دوران معاصر بویژه در قرن بیستم توضیح بدهم. بنابراین هر ایدئولوژی برای رسیدن به اهداف خود نیاز به توسعه طلبی(اقتصادی،سیاسی) و تغییر وضع موجود دارد .که همانا شکل امپریالیسم به خود می گیرد. و از ایدئولوژی هم برای توجیه اقدامات امپریالیستی خویش در یک دوره معینّ بهره می برد.

                                         فهرست مطالب     

 

عنوان                                                                                                             صفحه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 

مقدّمه………………………………………………………………………………………………………………………………1

 

فصل اوّل: کلیات تحقیق

1-1.بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………………4

1-2.اهمیّت موضوع و انگیزه ی انتخاب……………………………………………………………………………………6

1-3. سوال و فرضیه……………………………………………………………………………………………………………..8                  1-4.چهار چوب نظری تحقیق………………………………………………………………………………………………..8

1-5.مدل تحقیق………………………………………………………………………………………………………………..10

1-6.روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………11

1-7.جامعه ی آماری و حجم آن…………………………………………………………………………………………..11

1-8.روش گرد آوری اطّلاعات………………………………………………………………………………………….. 11

1-9.روش تجزیه و تحلیل اطّلاعات……………………………………………………………………………………….11

1-10.ساماندهی تحقیق……………………………………………………………………………………………………….11

1-10. متغییرها و واژگان کلیدی……………………………………………………………………………………………11

1-11. تعریف واژگان کلیدی……………………………………………………………………………………………….12

1-12. ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..24

فصل دوّم : تعاریف ومفاهیم امپریالیسم و ایدئولوژی

2-1. امپریالیسم چیست؟(تعریف امپریالیسم)………………………………………………………………………………40

2-2. مفهوم و ویژگیهای امپریالیسم ……………………………………………………………………………………….43

2-3. اهداف امپریالیسم(جهانی ، قارّه ای ،محلّی) …………………………………………………………………………48

2-4. روش های امپریالیسم (نظامی ، فرهنگی ، اقتصادی)………………………………………………………………….51

2-5. تئوری مارکسیستی امپریالیسم………………………………………………………………………………………..56

2-6. مفهوم «نئو» امپریالیسم………………………………………………………………………………………………….61

 

2-7.تئوریهای «نئو» امپریالیسم…………………………………………………………………………………………….. 65

2-8. ایدئولوژی چیست؟(تعریف ایدئولوژی)……………………………………………………………………………..69

2-8. مفهوم و ویژگیهای ایدئولوژی……………………………………………………………………………………….72

2-9. ایدئولوژی ، یوتوپیا و واقعیّت………………………………………………………………………………………..77

2-10. کارکردهای ایدئولوژی……………………………………………………………………………………………..79

2-11. اهمیّت و انواع ایدئولوژی…………………………………………………………………………………………..83

2-12. تئوری مارکسیستی ایدئولوژی……………………………………………………………………………………..87

2-13. نئو مارکسیستها و هژمونی ایدئولوژیکی…………………………………………………………………………91

 

فصل سوّم: تاریخ تحوّلات ایدئولوژی و امپریالیسم (قرن نوزدهم)

3-1.بررسی سیر تاریخی امپریالیسم………………………………………………………………………………………..96

3-2. تحولات اندیشه  امپریالیسم در اروپا……………………………………………………………………………..100

3-2. خاستگاه و پیدایش ایدئولوژی…………………………………………………………………………………….105

3-3. تکامل ایدئولوژیهای سیاسی در قرن نوزدهم………………………………………………………………………….109

3-4. سیر تاریخی ایدئولوژی لیبرالیسم…………………………………………………………………………………………111

3-5. تحوّلات ایدئولوژی سوسیالیسم(مارکس ـ  انگلس)…………………………………………………………………..119

 

فصل چهارم: تحرّکات ایدئولوژی امپریالیستی در نظام بین الملل(قرن بیستم)

4-1.بیان تاریخی امپریالیسم در قرن بیستم……………………………………………………………………………..124

 

4-2.بررسی دیدگاه های امپریالیستی در قرن بیستم…………………………………………………………………………127

 

4-3.تحوّلات ایدئولوژی درنظام بین الملل……………………………………………………………………………………135

 

4-4. تحوّلات سوسیالیسم در قرن بیستم(مارکسیسم ـ لنینیسم)………………………………………………………140

4-5. اندیشه ی مائوتسه و تأثیر آن بر نظام بین الملل………………………………………………………………..145

4-6. ایدئولوژی فاشیسم در گذر تاریخ………………………………………………………………………………..151

 

4-7. موسولینی و تفکّرات فاشیسم ایتالیایی …………………………………………………………………………..156

 

4-8. هیتلر و شکل گیری نازیسم آلمانی ………………………………………………………………………………158

 

4-9. رقابت و تقابل قدرتهای امپریالیستی در روابط بین الملل……………………………………………………160

 

4-10. عملکرد امپریالیستی ایدئولوژی نازیسم در نظام بین الملل ……………………………………………….166

 

4-11. عملکرد فاشیسم در نظام بین الملل……………………………………………………………………………..175

 

4-12.تفکّرات امپریالیستی کمونیسم در نظام بین الملل…………………………………………………………….180

4-13.امپریالیسم جهانی ایدئولوژی لیبرالیسم (امپراتوری آمریکا)………………………………………………………….188

4-14.نظام دوقطبی و امپریالیسم در روابط بین الملل(کمونیسم ـ  کاپیتالیسم)………………………………………….194

4-15.تفکّر نئو مارکسیستها در قرن بیستم( مکتب فرانکفورت)…………………………………………………………….206

 

4-16.موج سوّم امپریالیسم در روابط بین الملل………………………………………………………………………………….210

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

 

1-1. نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………….219

1-2.منابع………………………………………………………………………………………………………………………..223

 

مقدّمه:

وقتی از امپریالیسم سخن گفته می شود، منظور سیاستهای سلطه گری یک دولت در کشور یا سرزمین دیگر است. بنابراین مبحث امپریالیسم در حوزه ی سیاست خارجی و روابط بین‌الملل قرار می گیرد. امپریالیسم واژه ای است که امروزه به عملکرد سیاسی برخی از کشورها اطلاق می شود. و در گذشته به کشورگشایی ، سلطه و رقابتهای سیاسی برخی جوامع بکار می رفت. امپریالیسم به معنای تشکیل امپراتوری ازآغاز تاریخ بشروجود داشته است. اما در دوران معاصر امپریالیسم در دهة 1890 در انگلستان رواج یافت. و بزودی در زبانهای دیگر به  کار گرفته شد، به آن اندازه که از آن برای بیان رقابت قدرت طلبیهای کشورهای اروپایی برای بدست آوردن مستعمرات و حوزه نفوذ آنان در آفریقا و  دیگر قاره ها استفاده شد، تا اینکه دهة 1880 تا 1914 را بدین خاطر عصرامپریالیسم نامیدند. مارکسیتها گروه هایی هستند که به تأثیر از هابسون به نظریه پردازی درباره ی امپریالیسم پرداختند. لنین در کتاب امپریالیسم به مثابه آخرین مرحله ی سرمایه داری توانست مبنای اقتصادی امپریالیسم را رشدو توسعه سرمایه داری در قالب جهانی قرار بدهد.

گسترش جهانی سرمایه داری به نظر مارکس اجتناب ناپذیر بود. و هدفی پیشرو داشت. مارکس به طور غیرمستقیم، با امپریالیسم موافق بود، و آنرا مرحله ای اجتناب ناپذیر از تاریخ جهان و مخالفت با آن را بیهوده می دانست.امپریالیسم جهانی در قرن شانزدهم به صورت استعمارگری اروپا آغاز شد. البته امپریالیستهای اروپایی ادعا می کردند که هدفشان گسترش تمدن ورساندن دستاوردهای آنان به دیگران است امّا در بنیادشان ایمان به برتری نژادی مادی و فرهنگی وجود داشت.(ازجمله کمونیسم و نازیسم) هر چند بحث و بررسیهای مربوط به امپریالیسم، در قرن نوزدهم در آلمان مطرح شد. لکن دولتهای اروپایی به این نتیجه رسیدند، که مزایای  سرمایه داری مالی و بازرگانی را می‌توان غالباً از راه های غیر رسمی ـ مستعمرات ـ به دست آورد.

سقوط سریع استعمار، سبب شد که کشورهای قدرتمند در جستجوی راه های دیگری باشند، که تسلط آنها را تأمین کند. گسترش امپراتوری غیررسمی، به عنوان جانشینی برای حکومت استعماری رسمی و ایجاد مکانیسمهای جدید کنترل، پس از جنگ جهانی دوم، به قدری غالب بود، که سبب پیدایش اصطلاح  نئو امپریالیسم گردید شده است. در این تحقیق از تاریخچه پیدایش امپریالیسم و ایدئولوژی و تبدیل ایدئولوژی به امپریالیسم ، تا تحرکات نظامهای سیاسی ایدئولوژی امپریالیستی در نظام بین الملل به صورت تاریخی بررسی شده است. که شامل پنج فصل می باشد. در فصل اول به بیان کلیات تحقیق(اهمیت موضوع، انگیزه و بیان مسئله، سوال و فرضیه، روش تحقیق و گردآوری آن، متغییرهای مستقل و وابسته،تعریف واژگان کلیدی و ادبیات تحقیق)، در فصل دوم به بیان تعاریف و مفاهیم امپریالیسم و ایدئولوژی و تئوریهای مربوط به آنها، در فصل سوم به تشریح تاریخ تحولات ایدئولوژی و امپریالیسم در قرن نوزدهم ، در فصل چهارم به بیان تاریخی موضوع و تحرکات ایدئولوژی امپریالیستی در نظام بین الملل در قرن بیستم ، و در فصل پنجم به نتیجه گیری از موضوع تحقیق پرداخته شده است.

بیان مسئله تحقیق :

در قدم نخست بحث تعاریف امپریالیسم است ، كه از سوی دانشمندان علوم سیاسی ارائه شده است. امپریالیسم در لغت از ریشه ی «امپراتوری»  مشتق شده است. یعنی تشکیل امپراتوری دادن و در معنی وسیع هر نوع گسترش ،توسعه ی اراضی و سلطه جویی بر ضعیف را در بر می گیرد . بدیهی است این نوع امپریالیسم در طول تاریخ وجود داشته است . مانند: امپراتوریهای ایران، رم ، عثمانی ، صفوی و غیره، امّا امپریالیسم یک مفهوم جدیدتر را نیز شامل می شود و آن گسترش اراضی و سلطه بر سرزمینهای دیگر است. به موازات آن، ایدئولوژی نیز فراز ونشیبهایی از لحاظ ماهیّت، صورت و نیز محتوا، دگونیهای زیادی را پیموده است و با وجود تأثیر قاطع ایدئولوژی بر پدیده های سیاسی و اجتماعی بطور كلی، مفهوم آن هنوز مورد بحث های گسترده است (مگداف،133،1378) «دستوت دوتراسی» فرانسوی ، واژه ی ایدئولوژی را اوّلین بار پس انقلاب فرانسه عنوان کرد، او ایدئولوژی را علم «شناخت ایده ها» دانست. و معتقد بود که این علم می تواند روش شناسی عینی و پوزیتیویستی داشته باشد . ایدئولوژی در تعریف دوتراسی مرکّب از «ایده» به معنای عقیده و رأی و نظر و «لوژی» به معنای شناخت حصولی بود که با « لوگ »به معنای منطق هم ریشه بود. (زرشناس ،63:138)

درامپریالیسم ناشی از ایدئولوژی، ایدئولوژی هنگامی می تواند ظهور و بروز عملی و قدرتمندی پیدا کند که قشر کثیری از نیروهای اجتماعی مؤید و پشتیبان آن باشند. مانند: اهداف امپریالیستی آلمان هیتلری که بر پایه ی شعار برتری نژاد آریایی بود و همچنین هدف خود را از تأسیس امپراتوری احتیاج به فضای حیاتی اعلام می کرد. حتی در نوشته های جان «استوارت میل» می بینیم که وی برای جلب حمایت داخلی اعلام می دارد که «انگلیس شایسته آقایی بر جهان است». اگر ایدئولوژیها بتوانند نقش جهت دهندگی داشته باشند این جهت دار نما تنها به انتخاب ، ونه اقدام محدود می شود. ازمیان راه های بدیل گوناگون که وجود دارد یک نظام اعتقادی راهی را پیشنهاد می دهد که از لحاظ اصول ایدئولوژیک مطلوب تر باشد. مناسب و توجیه انتخاب این راه به ایدئولوژی بستگی دارد. بنابراین اولاً: ایدئولوژی فرجام یک آرمان یعنی هدف را نشان می دهد. در ثانی: در دنیای واقعی انتخاب مناسب را هر چند به درجه اندیشه  آرمانی ، سدّ مشخص می کند. به علاوه ایدئولوژی دامنه ی راه های مختلف مقابلِ کار گزار متعهد را تعیین می کند. بعضی از اقدامات گاه غیر ایدئولوژیک و یا ضد ایدئولوژیک محسوب می شوند. البته با توجه به اینکه ضرورتاً راه توجیه باز است،

 

واژه‌های کلیدی: عبدالکریم سروش – محمدتقی مصباح یزدی – هرمنوتیک – حکومت دینی – ولایت‌فقیه – مشروعیت – مقبولیت – دموکراسی – حق و تکلیف – عدالت – دولت – ایدئولوژی– آزادی

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه: 2

1-1)بیان مسئله: 2

2-1)اهداف تحقیق: 3

3-1)پیشینه و ادبیّات پژوهش: 4

4-1)چارچوب نظری تحقیق: 5

5-1)سؤالات تحقیق: 8

1-5-1)پرسش اصلی: 8

2-5-1)پرسش های فرعی: 8

6-1)فرضیه های تحقیق: 8

1-6-1)فرضیه ی اصلی تحقیق: 8

2-6-1)فرضیه های فرعی تحقیق: 8

7-1)روش تحقیق: 9

8-1)سازمان دهی تحقیق: 9

فصل دوم: مبانی، مفاهیم و چارچوب نظری تحقیق

مقدمه: 11

1-2)هرمنوتیک: 11

1-1-2)عالمان اسلامی و هرمنوتیک: 12

ب

2-1-2)فهم متون دینی: 12

3-1-2)تعدد قرائت ها: 13

4-1-2)تفسیر: 13

5-1-2)تأویل: 15

2-2)حکومت: 15

3-2)دولت: 17

4-2) قدرت: 19

5-2)مشروعیت: 22

6-2)ایدئولوژی: 23

7-2)حق و تکلیف: 26

1-7-2)حق: 26

2-7-2)تکلیف: 27

8-2)جامعه مدنی: 29

9-2)آزادی: 31

10-2)دموکراسی: 33

11-2)عدالت: 35

12-2)ولایت: 37

13-2)چارچوب نظری هرمنوتیک: 37

1-13-2)مفهوم هرمنوتیک و تلقی هایی مختلف از آن : 38

2-13-2)هرمنوتیک درحوزه اندیشه تفکّر اسلامی : 40

3-13-2)هرمنوتیک در سطح برخی نو اندیشان مسلمان: 42

4-13-2)دلایل موضوعیت هرمنوتیک در این پژوهش: 42

1-4-13-2)دلایل عام: 43

2-4-13-2)دلایل خاص: 43

پ

14-2) نتیجه گیری: 45

فصل سوم: تاریخچه ی حکومت اسلامی و مبانی کلی فکری و نظری آن

مقدمه: 47

1-3)رابطه ی دولت اسلامی با قدرت و اقتدار: 47

2-3)تحول دولت در دنیای اسلام: 50

1-2-3)الگوی دولت قرآنی: 50

2-2-3)الگوی دولت خلیفگی: 50

1-2-2-3)دولت در عصر خلفای راشدین: 51

2-2-2-3)خلیفگی پادشاهی(دولت در عصر امویان): 55

3-2-2-3) خلیفگی امپراتوری(دولت در عصر عباسیان): 55

4-2-2-3)خلیفگی غیر عرب(دولت در عصر عثمانیان): 56

2-3-2-3)دولت زیدیه در یمن: 57

3-3-2-3)دولت صفویه در ایران: 58

1-4-2-3)الگوهای مونیستی(یگانه انگار): 59

3-4-2-3)دولت های دوآلیست(دو انگار): 69

4-4-2-3)دولت های ترکیبی… 70

3-3)نتیجه گیری: 72

فصل چهارم: بررسی تطبیقی کلیات اندیشه های سروش و مصباح یزدی

مقدمه: 74

1-4) کلیات اندیشه های سروش در باب حکومت اسلامی: 74

1-1-4)زندگینامه: 74

2-1-4)دین: 81

1-2-1-4)مفهوم دین، مؤمن و مسلمانی: 81

2-2-1-4)ابعاد دین: 82

3-2-1-4)توقع از دین: 83

ت

4-2-1-4)دین اقلی: 83

5-2-1-4)برداشت سروش از اسلام: 83

 

3-1-4)فهم و معرفت دینی: 84

1-3-1-4)معرفت دینی: 84

2-3-1-4)بسط خطا پذیری فهم دینی به قرآن: 84

3-3-1-4)تفسیر مؤمنانه و غیر مؤمنانه: 85

4-3-1-4)ویژگی های قرائت فاشیستی از دین: 85

4-1-4)جامعه ی دینی: 86

1-4-1-4)انواع جامعه ی دینی: 86

2-4-1-4)تفاوت های جامعه ی دینی و جامعه ی لیبرال: 87

5-1-4)سیاست و حکومت: 88

1-5-1-4)مفهوم سیاست: 88

2-5-1-4)نقش دین در سیاست: 88

3-5-1-4)مفهوم حکومت دینی: 88

4-5-1-4)انواع حکومت(دینی و غیر دینی): 89

5-5-1-4)تفاوت اصلی حکومت دینی و غیر دینی: 89

6-5-1-4)مسأله ی حکومت دینی: 90

7-5-1-4)حکومت فقهی: 92

8-5-1-4)انتظار ما از دین در حکومت دینی: 93

9-5-1-4)مدل حکومتی اسلام: 93

10-5-1-4)ساختار و سازمان حکومت دینی: 93

11-5-1-4)وظایف و اختیارات حکومت و حاکمان دینی: 95

6-1-4)مشروعیت: 96

1-6-1-4)مفهوم مشروعیّت و مقبولیت: 96

2-6-1-4)حقوق غیر دینی مردم در حکومت اسلامی: 96

3-6-1-4)مشروعیّت دستگاه های نظارتی در ولایت فقیه: 97

4-6-1-4)حق غیر دینی یا تکلیف غیر حکومتی مردم(مشروعیّت خبرگان رهبری): 97

ث

5-6-1-4)مشروعیت و حقوق بشر در حکومت فقهی: 97

6-6-1-4)مشروعیت و دموکراسی: 98

7-1-4)ایدئولوژی: 98

1-7-1-4)مفهوم ایدئولوژی: 98

2-7-1-4)دین و ایدئولوژی: 99

3-7-1-4)تفاوت حکومت دینی و ایدئولوژیک: 99

4-7-1-4)حاکم دینی و تفاوت آن با رهبر ایدئولوژیک: 99

5-7-1-4)ایدئولوژی و جامعه: 100

6-7-1-4)رابطه مشروعیّت با ایدئولوژی: 100

8-1-4)ولایت: 101

1-8-1-4)تشیّع و مسأله ی خاتمیت: 101

2-8-1-4)امامت و ولایت: 101

3-8-1-4)ولایت فقیه: 102

9-1-4)روحانیت: 104

1-9-1-4)سازمان و صنف روحانیت: 104

2-9-1-4)روحانیّت، شریعت و معیشت: 105

3-9-1-4)حوزه های علمیه: 105

10-1-4)فقه: 105

1-10-1-4)اسلام فقاهتی: 105

2-10-1-4)تفاوت جامعه دینی و جامعه فقهی: 106

3-10-1-4)کارکرد دین و فقه در دنیای مدرن: 106

4-10-1-4)رابطه فقه و قانون سالاری(نوموکراسی) با دموکراسی: 106

11-1-4)آزادی: 107

1-11-1-4)مفهوم آزادی: 107

2-11-1-4)تفاوت آزادی در لیبرالیزم و اسلام : 107

3-11-1-4)آزادی بیان: 108

ج

4-11-1-4)آزادی و تسامح سیاسی: 109

12-1-4)دموکراسی: 110

1-12-1-4)مفهوم دموکراسی: 110

2-12-1-4)انواع دموکراسی: 110

3-12-1-4)دموکراسی و نفی استبداد: 111

4-12-1-4)دین و دموکراسی: 111

5-12-1-4)طرح سروش برای دموکراسی: 116

6-12-1-4)تفاوت های لیبرالیزم و دموکراسی: 117

7-12-1-4)ارتباط حقوق بشر با دموکراسی: 117

13-1-4)حق و تکلیف: 117

1-13-1-4)حق و تکلیف در اسلام: 117

2-13-1-4)حق و تکلیف در جمهوری اسلامی: 118

3-13-1-4)انتخابات، حق یا تکلیف: 118

14-1-4)عدالت: 119

1-14-1-4)روش شناسی: 119

2-14-1-4)عدالت در حکومت اسلامی: 120

3-14-1-4)عدالت و آزادی: 120

4-14-1-4)رابطه عدل و دموکراسی: 121

15-1-4)سکولاریزم: 121

1-15-1-4)سکولاریزم و حکومت دینی: 121

16-1-4)خشونت: 121

1-16-1-4)مفهوم خشونت: 121

2-16-1-4)خشونت و ولایت: 122

2-4) کلیات اندیشه های مصباح یزدی درباب حکومت اسلامی: 122

1-2-4)زندگینامه: 122

2-2-4)دین: 137

چ

1-2-2-4)مفهوم دین: 137

3-2-4)فهم و معرفت دینی: 139

1-3-2-4)معرفت دینی: 139

2-3-2-4)تغییر در معرفت دینی: 139

3-3-2-4)قرائت های مختلف: 140

4-3-2-4)تئوری قبض و بسط: 140

5-3-2-4)صراط های مستقیم: 144

6-3-2-4)پلورالیزم دینی: 145

4-2-4)ولایت: 148

1-4-2-4)مفهوم ولایت تکوینی و تشریعی : 148

2-4-2-4)ولایت در حکومت دینی: 148

3-4-2-4)ولایت فقیه: 149

5-2-4)حکومت: 158

1-5-2-4)مفهوم حکومت: 158

2-5-2-4)دلیل شرعی ضرورت حکومت : 158

3-5-2-4)ویژگی مجریان حکومت : 159

4-5-2-4)حکومت دینی: 159

5-5-2-4)دولت: 164

6-2-4)مشروعیت: 168

1-6-2-4)مفهوم مشروعیّت: 168

2-6-2-4)مشروعیت در حکومت دینی: 168

3-6-2-4)مشروعیت، مقبولیت و جایگاه مردم در حکومت دینی: 169

4-6-2-4)مشروعیت ولایت فقیه: 171

7-2-4)حق و تکلیف: 175

1-7-2-4)رابطه حق و تکلیف و مشروعیت: 175

8-2-4)دموکراسی: 175

ح

1-8-2-4)اسلام و دموکراسی: 175

2-8-2-4)مفهوم دموکراسی دینی: 176

3-8-2-4)کاستی های دموکراسی: 176

9-2-4)عدالت: 177

1-9-2-4)مفهوم عدالت: 177

2-9-2-4)عدالت الهی در نظام خلقت: 177

3-9-2-4)عدالت الهی در تشریع: 177

4-9-2-4)ارتباط مفهوم اجتماعی عدالت با حکومت دینی: 179

10-2-4)آزادی: 179

1-10-2-4)مفهوم آزادی در اسلام: 179

2-10-2-4)آزادی مطلق و مشروط: 180

3-10-2-4)آزادی و تکالیف: 180

4-10-2-4)آزادی بیان: 180

5-10-2-4)تعزیرات و آزادی: 181

11-2-4)جامعه ی مدنی: 181

1-11-2-4)اهمیت زندگی اجتماعی در اسلام: 181

2-11-2-4)مفهوم جامعه ی مدنی در اسلام: 181

12-2-4)سکولاریزم: 186

1-21-2-4)مفهوم سکولاریزم: 186

2-21-2-4)اسلام و سکولاریزم: 187

3-21-2-4)سکولاریزم، دین حداقلی و حداکثری: 187

13-2-4)حقوق بشر: 188

1-13-2-4)حکومت دینی و حقوق بشر: 188

14-2-4)لیبرالیزم: 189

1-14-2-4)اسلام و لیبرالیزم: 189

خ

15-2-4)خشونت: 189

3-4)بررسی تطبیقی قرائت سروش و مصباح یزدی از حکومت دینی: 190

1-3-4)قرائت سروش از حکومت اسلامی: 190

1-1-3-4)قبض وبسط تئوریک شریعت: 190

2-1-3-4)ایدئولوژی و فقه، عقل و وحی: 190

3-1-3-4)اسلام و دموکراسی: 192

4-1-3-4)اسلام و مدرنیته: 193

2-3-4)قرائت مصباح یزدی از حکومت اسلامی: 194

1-2-3-4)مبانی دین شناسی: 194

2-2-3-4)مبانی انسان شناختی: 195

3-2-3-4)دین و دموکراسی: 198

4-4)نتیجه گیری: 203

فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری

مقدمه: 205

1-5)پاسخ به پرسش اصلی پژوهش: 205

2-5)پاسخ به پرسش های فرعی پژوهش: 205

1-2-5)پرسش فرعی اول: 205

1-1-2-5)نظرات و اندیشه های سروش بر اساس هرمنوتیک فلسفی: 205

2-1-2-5)نظرات و اندیشه های مصباح یزدی بر اساس هرمنوتیک کلاسیک: 206

2-2-5)پرسش فرعی دوم: 207

1-2-2-5)سروش: 207

2-2-2-5)مصباح یزدی: 208

3-5)راستی آزمایی فرضیه ی های تحقیق: 208

1-3-5)فرضیه اصلی تحقیق: 208

د

1-1-3-5)اثبات فرضیه اصلی تحقیق: 208

2-3-5)فرضیه های فرعی تحقیق: 208

1-2-3-5)اثبات فرضیه فرعی اوّل: 209

2-2-3-5)اثبات فرضیه فرعی دوم: 209

4-5)نتیجه گیری: 209

فهرست منابع و مآخذ: 211

مقدمه:

در این فصل به کلیات تحقیق پرداخته می‌شود. ضمن بیان مسئله‌ی تحقیق و شرح و توضیح آن، اهداف تحقیق مشخص می‌گردد. همچنین نگاهی نیز به پیشینه و ادبیات پژوهش می‌اندازیم تا مشخص گردد آیا این موضوع مسبوق به سابقه است یا خیر؟ سپس به شرح و توضیح کلی چارچوب نظری پرداخته می‌شود که تمام تحقیق پیش رو باید حول محور آن انجام شود، بیان سؤالات و فرضیه‌های تحقیق و همچنین روش و سازمان‌دهی تحقیق نیز بخش پایانی این فصل است.

1-1)بیان مسئله:

یکی از موضوعاتی که در ایران پس از اسلام همواره با شدت و ضعف موردبحث و گفتگو قرارگرفته، موضوع حکومت دینی بوده است. با توجه به اینکه در این دوره ی تاریخی، دین حاکم در ایران، اسلام بوده، جدای از مذاهب و گرایش‌های فرقه‌ای قاعدتاً این نوع مباحث معطوف به حکومت دینی- اسلامی بوده است. در تمام این دوره تا زمان معاصر گفتمان حکومت اسلامی ادامه داشته امّا گاهی کم‌رنگ و گاهی جدی‌تر و پررنگ‌تر می‌شده و این شدّت و ضعف بستگی به فضای سیاسی حاکم داشته، به‌عنوان نمونه در زمان خلفای دوم و سوم به دلیل ورود تازه‌ی اسلام به ایران و به بهانه‌ی مبارزه با کفر و بدعت اساساً پرسش درباره‌ی حکومت اسلامی یا ممنوع بوده و یا علما و اهل فکر دچار خودسانسوری می‌شده‌اند، امّا در عصر عباسیان به دلیل بسط علم و گسترش نهضت ترجمه این فضا زمینه‌هایی را برای اندیشمندان و اهل فکر فراهم نمود تا درباره‌ی موضوع حکومت اسلامی و ماهیت آن تا حدودی کنکاش علمی کنند. در تمام طول تاریخ ایران پس از اسلام بحث حول محور حکومت اسلامی، چون همیشه با منافع شخص حاکم، خلیفه و دستگاه حکومتی در ارتباط بوده به‌صورت کاملاً علمی، باز و شفاف صورت نگرفته است. در دوره ی صفویان، تشیّع به‌عنوان مذهب رسمی کشور اعلام می‌گردد و ناگزیر بحث درباره‌ی حکومت دینی اسلامی به‌صورت دقیق‌تر تبدیل به موضوع دیگری تحت عنوان حکومت دینی، اسلامی، شیعی می‌گردد. در این دوران مجاهدت‌های فکری فراوانی شکل می‌گیرد امّا به‌صورت جدی‌تر این مباحث را در سال‌های نزدیک به انقلاب مشروطه و اوج و اعتلای آن را در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی ایران می‌بینیم. نیروهای ایدئولوگ انقلاب مانند محمدتقی مصباح یزدی و عبدالکریم سروش جزء کسانی هستند که به‌صورت جدی در این خصوص ارائه‌ مطلب می‌کنند. عبدالکریم سروش به‌عنوان یک چهره‌ی دانشگاهی و محمدتقی مصباح یزدی به‌عنوان یک چهره‌ی حوزوی در کنار هم در روزها و سال‌های آغازین انقلاب مقابل سایر تفکرات و جریان‌های غیردینی و التقاطی به بحث و دیالوگ علمی می‌پردازند. امّا بررسی سیر اندیشه‌های عبدالکریم سروش و محمدتقی مصباح یزدی نشان می‌دهد که در ابتدای سال‌های انقلاب احتمالاً قرائت و تفسیری که هردوی آن‌ ها از حکومت اسلامی و ماهیت این نوع حکومت ارائه می‌کنند تا حدودی شبیه به هم باشد، امّا به نظر می‌رسد رفته‌رفته این قرائت‌های واحد از حکومت اسلامی و خصوصاً پس از چاپ و انتشار کتاب قبض و بسط تئوریک شریعت، نوشته‌ی عبدالکریم سروش از هم فاصله گرفته‌اند و احتمالاً قرائت‌هایشان از این موضوع در تضاد باهم قرارگرفته است. حال با توجه به مطالب ذکرشده، اساس پژوهش پیش رو این است که نظریات گوناگون عبدالکریم سروش و محمدتقی مصباح یزدی را در خصوص حکومت اسلامی و قرائت‌هایی که هرکدام دراین‌باره ارائه می‌دهند، تاریخچه‌ حکومت اسلامی، سیر اندیشه‌ای و بسط و گسترش تفکرات این دو، در موضوع حکومت اسلامی و تأثیر این تفکرات در نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران به‌صورت تطبیقی موردبررسی قرارگرفته و پس از کنکاش و ارزیابی اطلاعات به‌دست‌آمده از آن، به‌صورت مبسوط و دقیق، نتایج حاصله به‌صورت جامع و کامل ارائه خواهد شد.

-1)اهداف تحقیق:

هدف کلی انجام این تحقیق بررسی تفکرات این دو اندیشمند درباره‌ی حکومت اسلامی و مبانی نظری این نوع حکومت است كه به‌صورت خلاصه می‌توان به موارد ذیل اشاره كرد: