فصل اول: کلیات تحقیق

1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………1       

1-2 بیان مساله …………………………………………………………………………………………4

1-3 اهمیت و ضرورت  تحقیق……………………………………………………………………………9

1-4 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………….13

هدف کلی…………………………………………………………………………………………….13

اهداف اختصاصی……………………………………………………………………………………..13

1-5 سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………….13

1-6 فرضیه ها……………………………………………………………………………………………14

1-7 تعریف اصطلاحات………………………………………………………………………………….14

سلامت روانی ………………………………………………………………………………………14

هوش هیجانی………………………………………………………………………………………….15

دبیران تربیت بدنی………………………………………………………………………………..15

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1) مقدمه……………………………………………………………………………………………17

2-2) هیجان……………………………………………………………………………………………17

2-2-1) تاریخچه ی هوش هیجانی………………………………………………………………….20

2-2-2) پیامدهای هوش هیجانی:………………………………………………………………22

2-2-3 ) رویکردهای هوش هیجانی…………………………………………………………….24

2-2-4) نظریه ها و تعاریف هوش هیجانی……………………………………………………..25

2-3) سلامت روان………………………………………………………………………………..31

2-3-1) تعریف………………………………………………………………………………………31

2-3-2) تاریخچه مطالعات درباره سلامت روان…………………………………………………33

2-3-3) ویژگی های افراد دارای سلامت روان از دیدگاه روان شناسان……………………..35

2-3-4) ویژگی های افراد دارای سلامت روان از دیدگاه اسلام………………………………36

2-3-5) اصول سلامت روانی از دیدگاه اسلام………………………………………………..37

2-3-6) دیدگاه ها مختلف در مورد سلامت روان…………………………………………….38

2-3-7) سلامت روان از دیدگاه قرآن…………………………………………………………….43

2-3-8) فعالیت بدنی…………………………………………………………………………..47

2-3-9) ابعاد سلامت……………………………………………………………………….49

2-3-10) فعالیت های بدنی و سلامت روان………………………………………………..51

2-3-11) مدل های سلامت روانی…………………………………………………………..54

2-4) پیشینه ی تحقیق……………………………………………………………………….57

2-5) نتیجه گیری…………………………………………………………………………….73

فصل سوم: روش تحقیق

3-1) مقدمه……………………………………………………………………………………..75

3-2) روش تحقیق……………………………………………………………………………..75

3-3) جامعه آماری…………………………………………………………………………….75

3-4) نمونه آماری……………………………………………………………………………76

3-5) روشهای گردآوری دادهها……………………………………………………………..76

3-5-1) مطالعات کتابخانه‌ای………………………………………………………………76

3-5-2)تحقیقات میدانی……………………………………………………………………..77

3-6) قابلیت پایایی و روایی ابزار تحقیق…………………………………………………..81

3-6-1) تعیین پایایی پرسشنامه ها……………………………………………………….81

3-6-2) تعیین روایی پرسشنامه …………………………………………………………..82

3-7)  روش های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها …………………….83

3-8) روش اجرای تحقیق…………………………………………………………………83

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری

4-1 ) مقدمه…………………………………………………………………………………85

4-2) آمار توصیفی……………………………………………………………………………85

4-3) آمار استنباطی……………………………………………………………………..89

فصل پنجم: نتیجه گیری و تفسیر یافته ها

5-1 مقدمه………………………………………………………………………………..105

5-2 خلاصه تحقیق  …………………………………………………………………….105

5-3) بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………106

5-4) محدودیت های در اختیار محقق……………………………………………….114

5-5 ) پیشنهادات برخاسته از تحقیق…………………………………………………114

5-6 پیشنهادات برای تحقیقات آینده……………………………………………………..115

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر رابطه هوش هیجانی و سلامت روانی معلمان تربیت بدنی بود.جامعه آماری تحقیق شامل 100 نفر از معلمان تربیت بدنی شهرستان خواف بود و  روش نمونه گیری آماری به صورت کل شمار و حجم آن برابر با حجم جامعه در نظر گرفته شد، که 50 دبیر زن و 50 دبیر مرد را شامل می شد. برای دستیابی به اهداف تحقیق، از پرسشنامه هوش هیجانی سیبریا شرینگ و پرسشنامه سلامت عمومی GHQ استفاده شد، روایی هر دو پرسشنامه به تایید 13 نفر از متخصصین رسید و پایایی آنها در یک مطالعه مقدماتی  با 30 نفر آزمودنی ( معلمان تربیت بدنی) مورد بررسی قرار گرفت و پایایی آنها به ترتیب 936/0و 859/0 محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل  اطلاعات جمع آوری شده ، از روش های آماری توصیفی و روش های آماری استنباطی از جمله  کلموگروف –اسمیرنوف، t_ استودنت تک نمونه ای، رگرسیون خطی ساده، تحلیل واریانس یک راهه، آزمون تعقیبی شفه  و توسط  19 spss استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که میانگین هوش هیجانی دبیران تربیت بدنی در سطح مورد انتظار و سلامت عمومی پایین تر از سطح متوسط مورد انتظارمی باشد و برای تمام مقاطع تدریس براساس جنسیت بین هوش هیجانی و سلامت روانی معلمان هم بستگی مثبت و معنادار وجود دارد (p<0/01) اما  این همبستگی در مقطع ابتدایی برای معلمان زن معنادار نمی باشد(p>0/05). که برای تمام مقاطع تدریس براساس جنسیت بجز معلمان زن مقطع ابتدایی هوش هیجانی می توانند بخشی از وواریانس سلامت روان معلمان را به صورت معنادار تبین کنند و  ضرایب تاثیر  برای معلمان مرد مقطع ابتدایی (66/0)،زن مقطع راهنمایی (87/0)،مرد مقطع راهنمایی (1)،زن مقطع دبیرستان (75/0)مرد مقطع دبیرستان (98/0) می باشد و با توجه به آماره های t  نشان می دهد که  هوش هیجانی با اطمینان 99 درصد می تواند تغیرات مربوط به سلامت روان  در این مقاطع با توجه به جنسیت معلمان را پیش بینی کنند و  هم چنین شاخص F تحلیل  واریانس نشان داد که بین هوش هیجانی معلمان رابطه معناداری وجود ندارد ولی از نظر متغیر سلامت روانی، مقطع ابتدایی از دیگر مقاطع کمتر بود.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

مهم ترین عامل در نیل به اهداف هر سازمان ، نیروی انسانی است .در آموزش و پرورش به دلیل اهداف معنوی و تربیتی، معلمان به عنوان مهم ترین عوامل اثرگذار در تعلیم و تربیت محسوب می شوند( عسگریان،1365). سرمایه گذاری بیشتر روی نیروی انسانی آموزش و پرورش (معلمان) به معنای افزایش دانش و قدرتمند کردن زیر بنای جامعه است.معلم تربیت بدنی نیز به عنوان جزئی از این نیروی انسانی در آموزش و پرورش وظایف خطیری هم چون ایجاد آمادگی بدنی، ایجاد صفات اخلاقی و اجتماعی پسندیده، پر کردن صحیح اوقات فراغت و آموزش شیوه درست زندگی به دانش آموزان را بر عهده دارد(وزارت آموزش و پرورش ،1374). هم چنین معلمان تربیت بدنی از طریق فعالیت های جسمانی و حفظ بهداشت و تندرستی دانش آموزان، در دست یابی به اهداف تعلیم و تربیت عمومی وظیفه ی دشواری دارند و باید از سطح مطلوب توانمندی های فردی و مدیریتی برخوردار باشند ( قیومی،محمد، 1382) . به نظر می رسد شغل معلمان ،به ویژه در بخش تربیت ،از جمله مشاغلی است که به سطح بالایی از هوش هیجانی نیاز دارد. زیرا معلمان تربیت بدنی به رابطه ی تنگاتنگ با دانش آموزان نیاز دارند و نقش حیاتی در تکامل رفتار، نگرش، مهارت ها و دادن اطلاعاتی که آنها برای فعالیت بدنی در طول زندگی نیاز دارند، بازی می کنند( یارمحمدی منفرد و همکاران 1389).

هوش هیجانی [1] شامل شناخت و کنترل هیجان های خود است. به عبارت دیگر، هوش هیجانی شامل توانایی انجام استدلال دقیق در مورد  احساسات عاطفی، برای ارتقاء سطح تفکر است (مایر [2]وهمکاران ، 2008) و به عنوان زیرمجموعه ای از هوش اجتماعی تعریف شده است ؛ یعنی توانایی کنار آمدن با مردم، مهار هیجان ها در روابط با انسان ها و توانایی ترغیب یا راهنمایی دیگران. همچنین ویژگی هایی همچون توانایی برانگیختن خود، استقامت و پایداری در مقابل شکست، از دست ندادن روحیه، پس راندن افسردگی و یأس در هنگام تفکر، همدلی و صمیمیت و امید داشتن را در بر میگیرد (گلمن[3]،1995). ویژگی های هوش هیجانی همچون درک، توصیف، فهم و مدیریت احساس، موجب مقابله کارآمد افراد با استرسهای روزانه و اتفاقات مهم زندگی میشود و نتایجی همچون سلامت روانی، کیفیت مطلوب روابط، رضایت شغلی و سلامت بدنی را در پی دارد (گلادیس[4] و همکاران،2009).افراد دارای هوش هیجانی بالاتر می توانند با موفقیت بیشتری با مشکلات موجود در محیط های کاری و زندگی شان مقابله کنند و از سلامت بیشتری برخوردار باشند ، (گلمن، دانیل،1990) و هم چنین هوش هیجانی نقش مهمی در بهبود عملکرد جسمی و روانی افراد داشته و نظم هیجانی نقش تعیین کننده های در روابط بین عوامل فشارزا وسلامت جسمی ایفا می کند(تسایوسیس[5] و نیکولا ،2005).

فعالیت های بدنی منظم راهی ایمن و مطمئن برای کاهش اختلالات روانی شایع در جامعه از قبیل اضطراب، تنیدگی و افسردگی است که تاثیر زیادی بر سلامت روانی افراد دارد (پور رنجبر و همکاران،2006)  که در همین راستا وانگ[6] و همکاران (2004) در پژوهشی نشان داد فعالیت بدنی به هر شکلی می تواند در حفظ و تأمین سلامت روانی نقش داشته باشد.

در سالهای اخیر، بررسی وضعیت سلامت و ابعاد حرفه ی معلمی در پژوهش های متعدد مورد توجه و مطالعه پژوهشگران زیادی قرار گرفته است، به طوری که هر یک از این  پژوهشگران سعی در بررسی موقعیت و شرایط کاری معلمان به منظور شناسایی نقاط آسیب پذیر و مرتفع کردن این مشکلات برای رسیدن به آموزش وپرورش اثربخش داشته اند(کاووس[7]،2006)  به طوری که با توجه به بافت، موقعیت، منابع و عناصر فرهنگی و اجتماعی، ابعاد سلامت روان شناختی شغل معلمی و منابع استرس زا ممکن است خود را به شکلی متفاوت از دیگر جوامع نشان دهد(حبیبی و همکاران ،1388).

سلامت[8] که امروزه به عنوان مفهومی مطرح است که متاثر از عوامل جسمانی، روانی و اجتماعی است، سابقه ای به اندازه طول عمر بشر دارد؛ چه جوامع در هر برهه ای از زمان درگیر عوامل مخل سلامت و درصدد بودند تا سطح جامعه و کیفیت زندگی را ارتقاء دهند. سازمان بهداشت جهانی، سلامت را چنین تعریف می کند: سلامت حالت بهزیستی کامل جسمانی، روانی و اجتماعی است و صرفا عدم بیماری و ضعف نیست(سارافینو[9]، 2003). سلامت روانی [10] نیز احساس رضایت و بهبود روانی و تطابق اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه، وهمانند سلامت جسمی ، چیزی فراتر از نبودن بیماری یا سایر مشکلات است. پژوهشگران معتقدند سلامتی و بیماری یک حالت مطلق و مستقل نیست، بلکه فرایندی است که عوامل فرهنگی ، اجتماعی و روان شناختی بر آن تاثیر گذارند (برازیان و بشارت، 1388).تماس نزدیک معلم با دانش آموزان و نفوذی که بر آنها دارد ، نقش مهمی در سلامت فکری و روانی آنها ایفا می کند.با توجه به همسانی اهداف آموزش و پرورش و بهداشت روانی که مقصود هر دو ساختن انسان هایی سالم، مفید وخوشبخت است، ضرورت چنین بررسی هایی در آموزش و پرورش مهم تلقی می شود . اگر وضعیت سلامت روانی معلمان شناسایی گردد و به منظور بهبود سلامت روانی آنان برنامه ریزی شود ، عملکرد تحصیلی دانش آموزان نیزبه تبع بهتر می شود( فونتانا و آبوسیری،2003).

2-1- بیان مسأله

براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت عمومی عبارت است از رفاه كامل جسمی، روانی و اجتماعی فرد، كه بین این سه جنبة تأثیر متقابل و پویا وجود دارد. در همین رابطه مسأله ای است که امروزه پژوهشهای زیادی را به خود اختصاص داده است و مطالعات انجام شده در سالهای اخیر در حوزة بهداشت روانی و سلامت عمومی، رابطة تنگاتنگ عوامل شخصیتی و روانشناختی و سلامت را به وضوح نشان داده است ( فتحی آشتیان، 1385). به طوری که پیشرفت‌های اخیر در زمینه روانشناسی سلامت، بهداشت روان و طب رفتاری نقش هیجان را در سلامت و بیماری انسانها مورد توجه قرار داده است.(لیا [1]و همکاران،  2003). سلامت روانی[2] یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم اجتماعی است و عبارت است از مجموعه عواملی که در پیشگیری از ایجاد و یا پیشرفت روند وخامت اختلالات شناختی، احساسی و رفتاری در انسان، نقش مؤثر دارند. تحقیقات  نشان دهندۀ انواع اختلالات روانی شامل اضطراب، تنیدگی و افسردگی در جامعه امروزی است، به گونه‌ای که افراد زیادی از این مشکلات رنج و می‌برند سالانه هزینه‌های سرسام آوری صرف درمان این اختلالات می‌شود (دنیل [3] ،1997).  تأمین سلامت روانی اقشار مختلف جامعه یکی از مهم ترین مسائلی است که مسئولین تعلیم و تربیت در جامعه اسلامی ما باید بطور جدی به آن بیندیشند و به رفع نقایص موجود بپردازند. در حال حاضر، آگاهی و دانش فزاینده مشترکی وجود دارد که فعالیت بدنی و ورزش منظم برای سلامت جسمانی انسان ها سودمند است (مهری و همکاران،90). بر این اساس هیجان‌ها همیشه مورد توجه انسان بوده است، زیرا در هر تلاش و در هر اقدام مهم بشری، به طریقی نقش دارند (لیا [4]و همکاران،  2003).همچنین تحقیقات گسترده‌ای در خصوص اختلال در هوش هیجانی و اثرات آن بر کیفیت زندگی، موفقیت شغلی و تحصیلی، مقاومت در برابر استرس، سلامتی و کیفیت روابط اجتماعی و ازدواجی صورت گرفته است. این مطالعات از تأثیر هوش هیجانی بر موفقیت و شادکامی در زندگی حکایت دارند(نیلس [5]و همکاران 2009)

      همچنین تحقیقات گسترده‌ای ارتباط مثبت بین ویژگی هوش هیجانی و متغیرهای مربوط به سلامت ارتباط منفی هوش هیجانی با آسیب شناسی تأیید نموده است (پتریدس[6] و همکاران 2007). ضمن این که، این صفت میانجی مهمی در پاسخ به استرسها است (مایکل لاچک [7]و همکاران 2008). این در حالی است که نتایج مطالعات سال‌های اخیر، حاکی از نقش مؤثر ورزش و فعالیت بدنی منظم در سلامت روان انسان های جامعه است (فاستینگ[8]،  1992). بنابراین امروزه نمی‌توان نقش كنترل هیجان‌ها و جهت‌دهی به آنها را در داشتن سلامت روانی نادیده گرفت(نوروزی سید حسینی و همکاران ،90). مطالعة سلامت روانی جوامع، همواره با هیجان ها و عوامل مرتبط به آنها توجه‌ای ویژه می‌شود، از طرف دیگر، كاربرد هیجان‌ها در تعلیم و تربیت و برنامه‌های یادگیری اجتماعی و ورزشی، اجتناب ناپذیر است، زیرا در قرن حاضر علاوه بر توجه به رشد شناختی و آموزشی و مهارتی، باید به رشد هیجانی افراد توجه كرد و آنها را برای همكاری و مشاركت در تصمیم گیری‌های مسئولانه و مقاومت در مقابل فشار گروه همسالان آماده كرد، به گونه‌ای كه نقش سازنده‌ای در اجتماعی كه روز به روز بر دگرگونی‌های آن افزوده می شود، به عهده گیرند (علیان،1384). هوش هیجانی در سلامت افراد اثر مهمی دارد و از استرس موجود به هنگام مواجهه با وضعیت های دشوار نظیر بیماری های سخت ،اضطراب و نگرانی می کاهد (رجایی و همکاران ،85) .

    تحقیقات انجام شده در دانشکده پزشکی هاروارد با عکس برداری از مغز نشان داد که همراه با تغییرات هوش هیجانی،تغییرات جسمانی در مغز شکل می‌گیرد. مهارت های هوش هیجانی، توانایی مغز برای مقابله با اضطراب را تقویت می‌کنند و این باعث می‌شود که دستگاه دفاعی بدن در مقابل بیماری‌ها مقاومت بیشتری داشته باشد (برادبری و همکاران،  1384). نتایج یک فرا تحلیل، روابط مثبتی بین هو ش هیجانی و متغیرهای سلامت محور (شات [9]و همکاران، 2007) و متغیرهای عملکردی[10] (ون روی[11] و همکاران، 2006) را نشان می‌دهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فعالیت بدنی منظم راهی ایمن و مطمئن برای کاهش اختلالات روانی شایع در جامعه از قبیل اضطراب، تنیدگی و افسردگی است. (پور رنجبر، 2006)

     علاوه بر نقش تمرین و فعالیت بدنی منظم در سلامت روانی افراد، توجه به متغیرهای روانی تأثیرگذار در سلامت روانی افراد حائز اهمیت است (پور رنجبر، 2006). هوش هیجانی و سلامت روانی و احتمال تأثیر فعالیت بدنی منظم براین متغیر های روانی به عنوان مفاهیم کلیدی در بین محققان ورزشی ظاهر شده‌اند و موضوعاتی در حال رشد برای علاقه‌مندان در روانشناسی ورزش هستند (وسیلیکی[12] و همکاران، 2009). ایمی[13]و همکاران (2010) در پژوهشی نشان دادند كه بین ابعاد محدودیت نقش ناشی از عملكرد بدنی، سلامت عمومی، احساس حیات و سرزندگی، عملكرد اجتماعی، محدودیت نقش ناشی از مشكلات احساسی، سلامت روانی و بعد روانی بین دو گروه ورزشكار و غیرورزشكار تفاوت معنی‌داری وجود دارد، اما بین ابعاد درد بدنی و عملكرد فیزیكی تفاوت معنی داری گزارش نكردند. سالگوئرو، گارسیا و گارسیا[14] (2010) در تحقیقی به این نتیجه رسیدند كه بین ابعاد عملكرد فیزیكی، محدودیت نقش ناشی از عملكرد بدنی، سلامت عمومی، احساس حیات و سرزندگی، عملكرد اجتماعی، سلامت روانی، درد بدنی، ابعاد روانی و جسمانی با فعالیت بدنی رابطة معنی داری وجود دارد اما بین محدودیت نقش ناشی از مشكلات احساسی با فعالیت بدنی رابطة معنی‌داری گزارش نشد. راس، میلسون و ریكل[15] (2009) در تحقیقی گزارش كردند كه تمامی ابعاد كیفیت زندگی به غیر از عملكرد فیزیكی، با فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی ارتباط معنی داری دارد. موسوی (1381) در بخشی از تحقیق خود در زمینة بررسی نقش ورزش بر فشار عصبی، سلامت روانی و جسمانی استادان و كارمندان دانشگاه آزاد اسلامی، به این نتیجه رسید كه به طور كلی فشار روانی كاركنان ورزشكار در پاسخ های جسمی، رفتاری شناختی و هیجانی كمتر از كاركنان غیرورزشكار بود. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد كه تمرینات بدنی و ورزش، شیوة مفید و مؤثری در مدیریت فشار روانی و كاهش فشار روانی و سلامت روانی و جسمی است كه باید بیشتر مورد توجه كاركنان و مدیران سازمان ها قرار گیرد. آنونیماس[16] (2005) در تحقیقی به این نتیجه رسید كه دبیران تربیت بدنی از سلامت روانی بیشتری برخوردارند، اما به علت شغلشان كه از نظر حرفه‌ای دارای تنش و استرس فراوانی است، بیشتر از دیگر مشاغل در تمرین و سلامت روانی در تحقیقی با عنوان معرض تحلیل رفتگی قرار دارند. راس و هایس[17] (2008) در تحقیقی با عنوان (تمرین و سلامت روانی عموم مردم) به این نتیجه رسیدند كه بین تمرین و سلامت روانی همبستگی مثبتی وجود دارد و تمرینات ورزشی با كاهش علائم افسردگی، اضطراب و احساس بیماری در عموم افراد جامعه همراه است.

       بررسی ادبیات پیشینه و مبانی نظری بیانگر این است که معلمین تربیت بدنی نقش مهمی در تربیت آینده سازان کشور داشته و سلامت روانی آنها به منظور تاثیر مهم در ایفای نقش و وظیفه افراد مزبور می ­تواند داشته باشند، و عواملی که می تواند با سلامت روانی آنها ارتباط داشته باید مورد توجه قرار گیرد و نظر به این که هوش هیجانی به عنوان یکی از عوامل نامحسوس در هر سازمانی می تواند با هر عاملی از جمله سلامت روانی ارتباط داشته باشد و این موضوع کمتر در تحقیقات موجود در حوزه ورزش و تربیت بدنی مورد توجه قرار گرفته است، لذا پژوهش حاضر در صدد است به این سئوال پاسخ دهد آیا بین هوش هیجانی و سلامت روانی معلمان تربیت بدنی شهرستان خواف ارتباط وجود دارد؟

[1]  Liau A.K

[2]- Mental health

[3]  Daniel M

[4]  Liau A.K

[5]  Nelis, D

[6] Petrides, K.V

[7]  Mikolajczak, M

[8] Fasting k

[9] Schutte NS

[10]  performance variable

[11] VanRooy DL

[12] Vassiliki C

[13] – Eime

[14] – Salguero, Garcia & Garcia

[15] – Ross, Milson & Rickel

[16] – Anonymous

[17] – Rass & Hayes

[1] EQ

[2] Mayer

[3] Golman

[4] Gladys

فصل اول: کلیات تحقیق

• مقدمه

امروزه رقابت برای بهبود کیفیت خدمات به عنوان یک مسئله راهبردی کلیدی برای سازمان‌هایی که در بخش خدمات فعالیت می‌کنند، شناخته شده‌است. سازمان‌هایی که به سطح بالاتری از کیفیت خدمات دست می‌یابند، سطوح بالاتری از رضایتمندی مشتریان را به عنوان مقدمه‌ای برای دست‌یابی به مزیت رقابتی پایدار خواهند داشت. دنیای کسب وکار بر پایه « مشتری مداری» و «رضایت مشتریان» استوار گشته به گونه‌ای گسترش خدمات و حتی ارائه آن بدون در نظر گرفتن این اصل نه تنها مشکل بلکه غیر ممکن است. فعالان عرصه اقتصاد و کسانی که به ماندگاری جاودانه در این عرصه می‌اندیشند، به خوبی می‌دانند که اکسیژن تنفس در دنیای تجارت اصل مشتری مداری است و درک این سخن که «همیشه حق با مشتری است» را

 سرلوحه برنامه‌های خویش می‌دانند (اسماعیل‌پور، 1389).

حضور مشتری در یک واحد اقتصادی علاوه بر آن‌که سود مالی به دنبال دارد، شیپور بیدار باش همیشگی است تا بتوانیم چون سربازانی آماده در عرصه رقابت به نبرد بپردازیم. در این میان آن‌چه مهم است خود «مشتری مداری» نیست، بلکه ویژگی‌ها و پارامترهایی است که باید وجود داشته باشد تا مشتری مداری محقق شود. آن‌چه در سطور زیر می‌آید بیش‌تر تجربیاتی کاربردی است که در این عرصه کسب شده و به عنوان عوامل به وجود آورنده و رشد دهنده «‌مشتری مداری» می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در واقع پاسخی است به این پرسش که «‌مشتری چه می‌خواهد؟» ‌یقینا هر کسی که پاسخی منطقی و کامل‌تر برای این پرسش داشته باشد او بهتر خواهد توانست خود را مزین به اصل «‌مشتری مداری» کرده باشد (عبدالرشیدی، 1388).

یکی از اهداف بزرگ شرکت‌های بیمه سطح رضایتمندی ارباب رجوع از نحوه خدمات می‌باشد و جهت استمرار در بازار رقابت با سایر شرکت‌های بیمه از اصول لازم شرایط موجود است. چه بسا شرکت‌هایی که بدون توجه به رضایت مندی زیان‌دیدگان از چرخه رقابت خارج شده‌اند و دیگر نتوانسته‌اند در بازار امروزی سر پا باقی بمانند و یا ورشکسته یا ضریب نفوذ خود را در بازار بیمه از دست داده‌اند. در این تحقیق قصد داریم سطح رضایتمندی زیان‌دیدگان شخص ثالث ازعملکرد بیمه ایران درشهرستان بوشهر مورد بررسی و اندازه گیری قرار داده و دلایلی که باعث وفاداری و رضایتمندی مشتریان به مجموعه شرکت می‌شوند را به ترتیب اولویت شناسایی و سپس رتبه بندی نموده و دلایلی که سبب اضافه شدن مشتریان جدید شده را بررسی نماییم.

امروزه كیفیت یک محصول یا خدمت براساس میزان برآورده ساختن نیازها و انتظارات مشتری تعریف می‌شود بـه عبـارت دیگـر رضـایت مشتری هنگامی اتفاق می‌افتد كه مشخصه‌ های محصول (خدمت) حداقل انحراف را از انتظارات مشتری داشـته باشـد. بنـابراین جهـت بهبـود كیفیـت و افزایش قدرت رقابتی باید نیازهای كلیدی و مؤثر در افزایش رضایت مشتریان را شناسایی نموده با توجه به میـزان اهمیـت، آن‌هـا را در محـصول (خدمت) لحاظ نمود.

طبق آمار منتشره از سوی سالنامه آمار بیمه مرکزی درسال 1389 شرکت بیمه ایران بعنوان بزرگ‌ترین بیمه‌گر کشور که 50 درصد بازار بیمه کشور را در دست دارد، این مهم را در رأس کارهای خود قرار داده است و چون‌که در حدود 55 درصد حق بیمه دریافتی این شرکت از بیمه نامه‌های شخص ثالث می‌باشد، لذا رضایتمندی این قشر از بیمه‌گذاران و خدمات رسانی به آن‌ ها مخصوصا در بحث خسارت ضروری به نظر می‌رسد.

• بیان مسئله

یکی از رسالت‌ها یا مأموریت‌های اصلی هر سازمان بازرگانی، تأمین نیاز خاصی از مشتریان یا بازار هدف آن سازمان از طریق عرضه کالا یا خدمت خاصی به آنان است.این تأمین رضایت، منجر به وفاداری مشتریان نسبت به کالا یا خدمت سازمان می‌شود و نهایتا تداوم فعالیت و حیات سازمان را تأمین می‌کند (روستا و همکاران، 1381).

تمایل به ارائه با کیفیت کالا و خدمات، نقش مهمی در صنایع خدماتی از جمله بیمه ایفاء می‌کند، زیرا کیفیت خدمات برای بقا و سودآوری چنین سازمان‌هایی حیاتی است و یک استراتژی سودآور برای سازمان است. امروزه، رضایت مشتری و کیفیت خدمات، مسائلی حیاتی در اغلب صنایع خدماتی به شمار می‌روند. در شرکت‌های بازرگانی و خدماتی فعال در بازارهای رقابتی، مشتری مداری[1] پایه و اساس حرکت و بقای سازمان‌ها است؛ به عبارت دیگر، تمامی راه‌های حفظ و بقای یک سازمان و بنگاه اقتصادی، به حفظ و ارتقای وفاداری به مشتریان و مطمئن ساختن آنان از امکان دستیابی‌شان به خدمات مورد نظرشان در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با بهترین کیفیت ختم می‌شود. این موضوع در بخش پرداخت خسارت[2] به بیمه‌گذاران در شرکت‌های بیمه اهمیت بسیار زیادی دارد.

بدیهی است شرکت‌های بیمه برای تداوم فعالیت خود باید به پرداخت خسارت اقدام کنند و شانه خالی کردن و طفره رفتن شرکت بیمه برای پرداخت و تسویه منصفانه خسارت‌ها باعث ایجاد روابط نامطلوب بین آن شرکت و مردم می‌شود. شرکت بیمه‌ای که مرتبا خسارت‌های واقعی و درست را کم پرداخت می‌کند خیلی زود، مشتریان خود را از دست می‌دهد (صالحی، 1377). محصول بیمه از آن نوع کالاهای فیزیکی نیست که ماهیت و کیفیت محصول در زمان معامله

فهرست مطالب

عنوان                                            صفحه

فهرست جدول‌ها ‌ه

فهرست شکل‌‌ها ‌و

فصل 1-  کلیات تحقیق 3

1-1- مقدمه 3

1-2- بیان مساله ……………………………… 4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 5

1-4- فرضیه تحقیق 6

1-5- روش انجام تحقیق 7

1-6- تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق 7

1-7- ساختار تحقیق 8

فصل 2-  مبانی نظری تحقیق و مروری بر پیشینه تحقیق 10

2-1- مقدمه 10

2-2- تئوری بازار کارا 11

2-3- تئوری تصمیم گیری 12

2-4- محتوای اطلاعاتی سود حسابداری 14

2-5- دلیل هایی برای واکنش های متفاوت بازار 16

2-5-1- بتا ……………………………………… 17

2-5-2- ساختار سرمایه …………………………….. 17

2-5-3- تداوم سود خالص 18

2-5-4- کیفیت سود 19

2-5-5- شباهت بین انتظارات سرمایه گذارن 19

2-5-6- توان آگاهی دهندگی قیمت 20

2-5-7- ساختار هیأت مدیره 20

2-5-8- تمایلات سرمایه گذاران 21

2-5-8-1- مالیه رفتاری 23

2-5-8-2- تاثیر تمایلات سرمایه گذاران بر قیمت سهام 27

2-5-8-3- تاثیر تمایلات سرمایه گذاران بر واکنش به  اخبار سود 29

2-6- اندازه گیری تمایلات سرمایه گذاران 30

2-6-1- نظر سنجی از سرمایه گذاران 31

2-6-2- احساسات سرمایه گذاران 32

2-6-3- معاملات سرمایه گذاران جزء 32

2-6-4- صندوق های سرمایه گذاری مشترک 32

2-6-5- حجم معاملات ……………………………….. 33

2-6-6- پاداش سود تقسیمی 33

2-6-7- کسر صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت 34

2-6-8- بازده اولین روز عرضه های اولیه سهام 34

2-6-9- حجم عرضه های اولیه سهام 35

2-6-10- سهام منتشر شده شرکت به جمع سرمایه منتشر شده توسط شرکت 35

2-6-11- خرید و فروش سهام توسط افراد درون سازمانی 36

2-7- پیشینه تحقیقات 36

2-7-1- مطالعات انجام شده در خارج از كشور 36

2-7-2- مطالعات انجام شده در داخل كشور 38

فصل 3-  روش اجرای تحقیق 44

3-1- مقدمه 44

3-2- تدوین فرضیه های تحقیق 44

3-3- فرضیه های تحقیق 46

3-4- جامعه ‌و نمونه آماری 47

3-5- روش تحقیق 48

3-6- روش های آزمون فرضیه ها 48

الف) اندازه گیری تمایلات سرمایه گذاران 48

ب‌)           حجم معاملات 48

ج‌)           پاداش سود تقسیمی 49

د‌)           بازده اولین روز عرضه های اولیه سهام 49

ه‌)           حجم عرضه های اولیه سهام 50

و‌)           سهام منتشر شده شرکت به جمع سرمایه منتشر شده توسط شرکت 50

3-6-1- آزمون فرضیه های یک تا شش 51

3-6-2- آزمون فرضیه هفت و هشت 54

3-7- نحوه جمع آوری داده ها 57

3-8- خلاصه فصل 57

فصل 4-  تجزیه و تحلیل داده ها 59

4-1- مقدمه 59

4-2- تمایلات سرمایه گذاران 59

4-3- آمار توصیفی 64

4-4- ضریب همبستگی متغیرهای تحقیق 66

4-5- آزمون فرضیه 68

4-5-1- آزمون فرضیه های اول تا ششم 68

4-5-2- آزمون فرضیه های هفتم 70

4-6- نتایج آزمون فرضیه های تحقیق 73

4-7- خلاصه فصل 74

فصل 5-  نتیجه گیری و پیشنهادات 77

5-1- مقدمه 77

5-2- خلاصه موضوع و روش تحقیق 77

5-3- تحلیل تطبیقی نتایج تحقیق 80

5-4- نتیجه گیری 81

5-5- محدودیت تحقیق 81

5-6- پیشنهاد برای تحقیقات آتی 82

5-7- خلاصه فصل 82

فهرست جدول‌ها

عنوان                                            صفحه

جدول ‏2‑1: خلاصه تحقیقات داخل وخارج كشور در ارتباط با موضوع تحقیق 39

جدول ‏3‑1: معرفی متغیرهای تحقیق 55

جدول ‏4‑1: ماتریس همبستگی شاخص های تمایلات 61

جدول ‏4‑2: نتایج آزمون بارتلت 62

جدول ‏4‑3: درصد واریانس و مقادیر ویژه عامل های مختلف 62

جدول ‏4‑4: ضرایب محاسبه شده مولفه های اول و دوم برای شاخص های تمایلات 63

جدول ‏4‑5: آمار توصیفی تمایلات سرمایه گذاران و شاخص های اندازه گیری تمایلات 64

جدول ‏4‑6: آمار توصیفی متغیرهای مورد استفاده برای آزمون فرضیه 65

جدول ‏4‑7: ضریب همبستگی متغیرهای تحقیق 66

جدول ‏4‑8: آزمون مدل (1) 68

جدول ‏4‑9: آزمون مدل شماره (2) 71

جدول ‏4‑10: آزمون مدل شماره (3) 72

جدول ‏4‑11: خلاصه نتایج تحقیق 74

جدول ‏5‑1: خلاصه نتایج تحقیق 79

فهرست شکل‌‌ها

عنوان                                            صفحه

شکل 4-1: 63

چکیده

این مطالعه تاثیر ارتباط بین تمایلات سرمایه گذاران و اخبار سود حسابداری را بررسی می نماید. تمایلات سرمایه گذاران یعنی  باور سرمایه گذاران از جریان های نقدی مورد انتظار و یا نرخ بهره است، كه با اصول تجزیه و تحلیل بنیادی متضاد است و به دو دسته تمایلات خوش بینانه و بد بینانه تقسیم می شود.با بهره گرفتن از شاخص اندازه گیری تمایلات ارائه شده توسط بیکر و ورگلر (2006)، در بازه زمانی 1380 الی 1392 با بهره گرفتن از 1013 داده سال-شرکت دریافتیم، هنگامی که سرمایه گذاران در موقعیت تمایلات خوش بینانه هستند و سود خالص حاوی اخبار خوبی است،سرمایه گذاران احتمالا جریان های نقدی مورد انتظار را بر حسب اطلاعات موجود در سود خالص بیش از حد ارزیابی می نمایند؛ که نتیجه این عمل قیمت گذاری بیش از اندازه سهام می باشد، از سوی دیگر هنگامی که سرمایه گذاران در وضعیت تمایلات بدبینانه قرار دارند و سود خالص حاوی اخبار خوبی است، سرمایه گذاران احتمالا جریان های نقدی مورد انتظار را برحسب اطلاعات موجود در سود خالص کمتر از واقع اندازه گیری می نمایند؛ که سبب کاهش قیمت نسبت به ارزش ذاتی آن می شود. علاوه براین هنگامی که سود خالص حاوی  اخبار بدی باشد، همدستی منفی بین تمایلات سرمایه گذاران و واکنش به اخبار سود حسابداری وجود دارد.

کلید واژه:تمایلات سرمایه گذاران، بازار کارا، محتوای اطلاعاتی، مالیه رفتاری.

فصل اول

کلیات تحقیق

فصل 1-     کلیات تحقیق

1-1-   مقدمه

در بازار بورس، همه روزه میلیون ها اوراق بهادار مورد معامله قرار می گیرد. شیوه قیمت گذاری اوراق مورد معامله حاصل فعل و انفعال متغیرهای مختلفی می باشد که هریک به طریقی و با شدت متفاوتی بر قیمت اوراق مزبور تاثیر می گذارد. بنابراین یکی از مهم ترین موضوعات برای بررسی کشف الگوها و قواعد حاکم بر نظام بازار نحوه قیمت گذاری اوراق بهادار مورد معامله است. در بازار سهام چه عامل یا عواملی قیمت سهم را تعیین می کنند؟ آیا قیمت یک سهم براساس یک الگوی منظم انجام می شود یا خیر؟ یکی از نقش های اصلی بازار سرمایه تخصیص مالکیت سهام است. به طور کلی در یک بازار کارا قیمت ها علائم مناسب و صحیحی برای تخصیص منابع هستند، همچنین در این بازار افراد حقیقی و حقوقی می توانند تصمیم های زیادی در زمینه سرمایه گذاری گرفته و از بین اوراق بهاداری که توسط شرکت ها عرضه می گردد بهترین انتخاب را انجام دهند، در صورتی که در یک بازار قیمت اوراق بهادار در هر لحظه از زمان “انعکاس کاملی” از همه اطلاعات در دسترس باشد، می توان آن بازار را کارا نامید(بِیکر و ورگلر 2006 ).

با وجود فرضیه بازار کارا برخی از مطالعات به نتایجی دست یافتند که نشان دهنده وجود استثناهایی در بازار مالی می باشد. که با فرضیه بازار کارا ناسازگار است. بدین معنی که تمامی اطلاعات در قیمت سهام منعکس نمی شود یا اینکه عامل های اقتصادی در اتخاذ تصمیمات دچار اریب می شوند. برای مثال مَیان ودیگران(2012) نشان دادند تمایلات سرمایه گذاران بر میزان واکنش به اخبار سود موثر است. در این پژوهش اثر تمایلات سرمایه گذاران[1] بر قیمت سهام را به وسیله حساسیت سودهای غیرعادی بر قیمت سهام اندازه گیری می نماییم[2].

1-2-   بیان مساله

سرمایه گذاران در رابطه با بازده مورد انتظار و ریسک سهام دارای باورهای پیشین هستند. باتوجه به اینکه قدرت سود آوری آینده شرکت تا حدود زیادی به سود فعلی  شرکت بستگی دارد، انتظار بر این است پس از اعلام سود خالص، معامله برروی سهام شرکت افزایش یابد. سودمندی اطلاعات ارائه شده در سود حسابداری را محتوای اطلاعاتی سود حسابداری می نامند. معیار سنجش سودمندی اطلاعات ارائه شده در سود حسابداری میزان تجدید نظر در باورها و انتظارات سرمایه گذاران می باشد(میان 2012).

تحقیقات حسابداری از مدتها قبل علاقه مند به ارزیابی محتوای اطلاعات سود شركتها می باشد. در چارچوب بازار كارافرض می شودکه اطلاعات حسابداری به وسیله سرمایه گذاران منطقی موجود در بازار سرمایه به خوبی در قیمت سهام نگه داری می شوند، از سوی دیگر  تغییرات قیمت سهام اطراف یک رویداد اطلاعاتی ، معیاری قابل اتكا برای سنجش اثر رویداد بر قیمت سهام است. این دیدگاه هر گونه اثرگذاری تعصبات رفتاری سرمایه گذاران در شكل دهی واكنش آن ها به اطلاعات حسابداری را نفی می نماید(هولتازن و واتز 2001، کوتاری 2001). تحولات مالیه رفتاری به طور فزاینده ای محققان را تشویق به بررسی صحت این دیدگاه می نمایند (لی 2001، دانیل 2004، هیرشلیفر و تی اُو 2009).

بِیکر و ورگلر(2006) نشان دادند تمایلات سرمایه گذاران بر قیمت سهام موثر می باشد. تمایلات سرمایه گذاران، باور سرمایه گذاران از جریان های نقدی مورد انتظار و یا نرخ بهره است كه با اصول تجزیه و تحلیل بنیادی متضاد است. ادبیات حاكم در زمینه تمایلات سرمایه گذاران به دو دسته کلی تقسیم می شوند:(1)شاخص منطقی، تمایلات سرمایه گذاران را می توان شناسایی نمود و (2) تمایلات اثرات قابل تشخیص و منظمی در بازار سهام دارند( کِلیف 2005، بِیکر و وُرگِلر 2006، لیمِن و پورتنایگوینا 2006 و کاپلانسکی و دیگران 2010).

همچنین در ادبیات تمایلات سرمایه گذاران فرض می شود هنگامی كه سرمایه گذاران در موقعیت تمایلات خوش بینانه می باشند، تمایل بیشتری به حدس و گمان خوش بینانه دارند و باارزیابی بیش ازحد خوشبینانه ارزش فعلی جریان نقدی مورد انتظار سهام، باعث ارزش گذاری بیش از حد سهام می شوند؛ عكس این قضیه برای تمایلات بدبینانه درست است یعنی هنگامی سرمایه گذاران دارای تمایلات بدبینانه هستند ارزش فعلی جریان نقدی مورد انتظار سهام را کمتر ازواقع ارزیابی می نمایند، که باعث کمتر شدن قیمت سهام نسبت به ارزش ذاتی آن می شود (میان و همکاران 2012).

با توجه به نتایج تحقیقات گذشته با این استدلال که قیمت سهام براساس ارزیابی سرمایه گذاران از جریان نقد مورد انتظار تعیین می شود، پیش بینی می نماییم هنگامی که سرمایه گذاران در موقعیت تمایلات خوش بیانه هستند و سود خالص حاوی اخبار خوبی است، سرمایه گذاران احتمالا جریان های نقدی مورد انتظار را بر حسب اطلاعات موجود در سود خالص بیش از حد ارزیابی می نمایند؛ که نتیجه این عمل قیمت گذاری بیش از اندازه سهام می باشد، از سوی

واژگان کلیدی:

نگارگری، شاهنامه های مصور- ساختار- نقش ورنگ- گذرسیاوش ازآتش- آل اینجو- تیموری- صفویه- قاجار

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                              صفحه

فصل اول: کلیات      ………………………………………………………………………………………………….1

مقدمه  …………………………………………………………………………………………………………………2

1-1- بیان مساله   ………………………………………………………………………….4

 1-2- اهداف   ………………………………………………………………………………….4

1-3- ضرورت انجام تحقیق  …………………………………………………………………………………..4

1-4- سوالات پژوهشی  ………………………………………………………………………………..4

1-5- فرضیات  …………………………………………………………………………………………………5

1-6- روش تحقیق و گردآوری اطلاعات  ………………………………………………………..5

1-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها  ……………………………………………………………………………5

1-8- محدودیت های تحقیق  …………………………………………………………………………..5

فصل دوم:ادبیات موضوعی پژوهش  ……………………………………………………………………………….6

2 – 1 – چارچوب نظری  ………………………………………………………………………….7

2 – 2 – تعریف مفاهیم ……………………………………………………………………….7

2- 2- 1- نگارگری ………………………………………………………………………………..7

2- 2- 2-  شاهنامه‌های مصور………………………………………………………………………7

2- 2- 3 – ساختار ……………………………………………………………………………………..8

2-  2- 4- نقش و رنگ ……………………………………………………………………………………….8

2- 2 –  5- گذر سیاوش از آتش ………………………………………………………………….8

2- 2- 6- حکومت آل اینجو ………………………………………………………………………….8

2- 2-  7 –  حکومت تیموری …………………………………………………………………………9

2- 2- 8-  حکومت صفویه …………………………………………………………………………….9

2-  2- 9-  حکومت قاجاریه …………………………………………………………………….9

2- 3 – پیشینه تحقیق ……………………………………………………………………………..9

2- 3- معرفی شاهنامه های مصور ………………………………………………………………….10

2- 3 – 1 – شاهنامه فردوسی …………………………………………………………………………10

2 – 3 – 2 – معرفی شاهنامه 733، دوره آل اینجو ………………………………………….. 11

2 – 3 – 3 – شاهنامه قوام، دوره صفویه ………………………………………………………………11

2- 4 –  داستان گذر سیاوش از آتش …………………………………………………………………………11

فصل سوم: معرفی نگاره «گذرسیاوش از آتش » از دوره آل اینجو تا قاجار …………………………………16

3 – 1- ویژگیهای زیبایی شناختی نگارگری دوره آل اینجو ، مکتب شیراز  ………………………………………..21

3 – 2 –  ویژگیهای  زیبایی شناختی نگارگری دوره تیموری ، مکتب هرات ……………………………………………………………….22

3 – 3 – ویژگیهای زیبایی شناختی نگارگری دوره صفویه ، مکتب قزوین …………………………………………………………………..22

3 – 4 – ویژگیهای زیبایی شناختی نگارگری دوره  قاجاریه ………………………………………………………………………………………..23

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل نگاره ها از لحاظ (اسطوره‌ای، فرمی و رنگ)…………………………………………………………29

4 – 1 – بررسی اسطوره و نماد در نگاره‌ها ………………………………………………..30

4 – 1 – 1 – سیاوش ……………………………………………………………………30

4 – 1 – 2 – آتش ……………………………………………………………………………….31

4 – 1 – 3 – سرو …………………………………………………………………………………………31

4 – 1 – 4 –  حرکت مارپیچ ……………………………………………………………………..32

4 – 2 –بررسی نمادین رنگ در نگاره ها ………………………………………………33

4 – 2 – 1 – تبیین رنگ لباس سیاوش ………………………………………………………33

4 – 2 – 2 – تبیین رنگ شبرنگ (سیاه) ……………………………………………………….33

4 – 2 – 3 – تبیین رنگ آتش ………………………………………………………………………35

4 – 2 – 4 – رنگ قرمز …………………………………………………………………………………….36

4 – 2- 5 – رنگ آبی …………………………………………………………………………………37

4 – 2 – 6 – رنگ سبز …………………………………………………………………………………………………..37

4 – 3 – 1 – نگاره اول: دوره آل اینجو، مکتب شیراز…………………………………………………….37

4 – 3 – 2 – نگاره دوم: دوره تیموری،مکتب هرات………………………………………………….39

4 – 3 – 3 – نگاره سوم: دوره صفویه………………………………………………………………………39

4 – 3 – 4 – نگاره چهارم: دوره صفوی، مکتب قزوین……………………………………………..39

4 – 3 – 5 – نگاره پنجم: دوره قاجاریه …………………………………………………………………..40

4 – 4 -1 –  تحلیل ساختار فرمی نگاره ها ……………………………………………………..41

4 – 4 –2-  تناسب طلایی و خطوط  راهنما   ……..46                                                                                                           

4 – 4 – 3 – تحلیل ساختار رنگ در نگاره …………………………………………………………..59

4 – 5 – اهمیت تضاد در هنرهای بصری ………………………………………………60

4 – 6 – تضاد در رنگ ………………………………………………………………………….60

4 – 6 – 1 – فام ……………………………………………………………………….60

4 – 6 – 2 – درخشندگی (یا ارزش تاریکی و روشنی ……………………………….60

4 – 6 – 3 – اشباع (یا خلوص رنگ) …………………………………………………..60

4 – 7 – تضاد های هفت‌گانه‌ی رنگی ………………………………………………………….61

4 – 7 – 1 – تضاد ته رنگ(فام) ………………………………………………………………61

4 – 7 – 2- تضاد تیرگی – روشنی …………………………………………………..63

4 – 7 – 3- تضاد سرد و گرم ………………………………………………………………………65

4 – 7 – 4 – تضاد رنگ‌های مکمل ……………………………………………………67

4 – 7 – 5  – تضاد هم زمانی (تباین) …………………………………………………………..69

4 – 7 – 6 – تضاد کیفیت (اشباع) ………………………………70

4 – 7 – 7-تضاد کمیت یا وسعت سطح …………………………………..70

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………….72

فهرست‌منابع………………………………………………………………………………………………………..73

فهرست منابع تصاویر ……………………………………………………………………………………………..76

مقدمه

معرفی گنجینه های پهناور ادبیات گرانبار فارسی که عمری بیش از هزار سال دارد کاری بس دشوار است.  ادبیات پر بار فارسی ، جلوه‌گاه راستین تلاش های چندین هزار ساله مردم فارسی زبان در زمینه های گوناگون هنر است، از جمله در حماسه و داستانهای پهلوانی ، تاریخی، افسانه ها. مبادی و سر چشمه های فرهنگ ایران، از دیرباز به باورها و داستانها و اسطوره ها‌یی مربوط می شده که هر کدام مبین نیازی خاص و بازتاب آرزویی ملی و جهت یافته بوده است. بیشتر این داستانها پس از انطباق بر احوال تاریخی و باورها و  معتقدات قومی، تجربه های روزگاران را در خود جذب می‌کند و با صورتی دوام پذیر در هر وضعی به حیات تکاملی خویش ادامه می‌دهد.

حماسه ها و اسطوره ها به عنوان  جلوه‌ای از فرهنگ با هنر قومی رابطه ای مستقیم دارد . اسطوره ها و هنر در موقعیتی متولد می‌شوند که ذهن هنرمند بتواند آزادانه حرکت کند و هنرمندان ما همیشه با توجه به استعدادهای موجود در دوران تاریخی عکس العمل های خود را در برخورد با واقعیت های ملموس و گاه تلخ دوره های باروری مردم این سرزمین در لابه لای حماسه ها و اسطوره ها و در پس اشارات و کنایه ها به صورت دلپذیری ماندگار کرده اند. شاهنامه فردوسی آینه تمام نمای شخصیت باطنی و سجایا و خصوصیات و صفات مردان ایران زمین است. شاهنامه ، ستون اصلی کاخ زبان و ادبیات فارسی و از مفاخر ملی ایرانیان است که در قرن های طولانی بر قلب های همگی آنان حکومت کرده است. مضمون انسانی ، موضوع ملی ، ادب و شخصیت مولف ، قابلیت های تصویری و روایت های دلکش شاهنامه ، همچنین سنت داستانهای حماسی دوران باستان موجب شد، شاهنامه مهمترین کتاب ایرانی برای تصویرگری به حساب آید. به طور همزمان چندین شاهنامه به دست هنرمندان بزرگ ایرانی مصور شد. بدین سان شاهنامه نگاری به صورت روح نگارگری در آمد و به مثابه ی ملاک سنجش توان نقاشی ایران در دوره های گوناگون شناخته شد. شاهنامه به دلایل گوناگون ، همچون مضامین انسانی ، تصویر پردازی های اسطوره ای و حماسی و همچنین مقبولیت و رواج عمومی،  اثری مناسب برای تصویر سازی محسوب می شد.

در کنار شنیدن ابیات شاهنامه و لذت شنیداری، مخاطبان همواره علاقه داشتند این صحنه ها را تجسم کنند و لذت دیدن را نیز به آن بیفزایند. با دیدن صحنه ها و مجالسی که نقاشان برجسته و خلاق می آفرینند، شاهنامه تاثیر عمیق تری بر جای می گذارد. به همین دلیل، از همان آغاز عده ای کوشیدند تا مطابق سنت تمدنها ی باستانی و نیز تجربه ی تمدن ایرانی، به تصویر سازی صحنه ها و شخصیت های مهم شاهنامه بپردازند. در سده های هشتم تا دهم هجری، در کارگاه های سلطنتی، نقاشان عمدتأ به کار تصویر کردن کتب گماشته شدند. با اوج کتاب نگارگری اگر چه در کارکرد اجتماعی نقاشی محدودیتی پدید آمده، اما عرضه مضامین و بیان هنری وسعت بشتری یافت. گزاف نیست اگر بگوییم نگارگری این دوران به سبب پیوندش با شعر فارسی چنین شکوفا شد “پاکباز،1379،ص59″ . شایان ذکر است که «نگارگری ایرانی هنر ناب است و به رغم کارکرد تزیینی آن برای کتاب ، تأثیرش وابسته به خود آن است نه متنی که آن را همراهی می‌کند» ” اسحاق پور،1379،ص6″ .

نگارگری نیز همچون هنرهای دیگر در ایران ریشه در فرهنگ و تمدن ایران دارد ، به واسطه جایگاه اجتماعی نگارگران در طول تاریخ عمدتا موضوعات داستانی و روایی را برای آثار خود انتخاب می‌کردند، شاهنامه به عنوان منبعی عظیم از داستانهای کهن و اساطیری بسیار مورد توجه نگارگران بوده است. موضوع زیبا که از رموز جاودانگی این آثار است که نگارگران ایرانی به آن توجه داشته اند. در طول تاریخ کتاب شاهنامه فردوسی بیش از هر کتاب دیگری مورد توجه نگارگران ایرانی بوده و به تصویر درآمده است و داستان «گذر سیاوش از آتش» بیش از داستانهای دیگر به تصویر در آمد است. به عنوان مثال «هفت شاهنامه، شناسایی شده به تاریخ سالهای 731 تا 753 ه.ق در شیراز، حاکی است که در آن زمان، داستانهای معین از این منظومه برای مصورسازی انتخاب می شده و یکی از محبوب ترین موضوعات، گذر سیاوش از آتش بود» “مقدم‌اشرفی،1367،ص39”.                           

در فصل اول تحقیق حاضر، شامل بیان مساله، ضرورت انجام تحقیق، و روش جمع‌ آوری اطلاعات، می‌باشد. در فصل دوم، به معرفی شاهنامه‌هایی چون فردوسی، شاهنامه 733 که در دوره آل اینجو به رشته تحریر درآمده و همانطور شاهنامه قوام که مربوط به دوره صفویه است می‌باشد.نقش و رنگ‌های مشترکی که جنبه‌ی نمادین و اسطوره‌ای داشته‌اند نیز در این فصل مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این پژوهش در فصل اول، کلیات در نظر گرفته شده است که در آن اهداف، ضرورت تحقیق، سوالات و فرضیاتی که برای تحقیق در نظر گرفته شده و همانطور روشی که برای جمع آوری اطلاعات می باشد را شامل می‌شود.فصل دوم، مربوط به ادبیات موضوعی است. که در ابتدا در قسمت چارچوب نظری روشی را که برای این پژوهش(ساختاری و مضمونی) در نظر گرفته شده را توصیف کرده و کلید واژگان را به ترتیب تعریف کرده است. در پیشینه تحقیق نیز، مقالات و تحقیقاتی که در قبل نزدیک به این عنوان کار شده است را به معرفی پرداخته است. در ادامه‌ی این فصل، شاهنامه‌های مصور را معرفی کرده و بعد به روایت داستان سیاوش پرداخته شده است. در فصل سوم، نگاره های منتخبی که برای این تحقیق در نظر  گرفته شده را معرفی و ویژگیهای نگارگری دوره‌ای هر کدام نیز در این فصل آورده شده است. در فصل چهارم، نگاره‌ها از لحاظ اسطوره‌ای، نماد، ساختار فرمی و ساختار رنگ مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. و همچنین به توصیف نگاره‌ها نیز پرداخته شده است.

1-1- بیان مساله

شاهنامه‏ی فردوسی گنجینه‏یی از اسطوره‏ها، رمزها و نمادهای آیینی و باستانی‏است و شاید ارزشمندترین بعد شاهکار فرزانه‏ی توس در باورهای باستانی ایران، در پیکره‏ی‏ داستان‏ها باشد. داستان«گذرسیاوش از آتش» آمیخته‏یی از فرهنگ ایرانی و آیین‏ ورجاوند مهری‏ست که در این پژوهش بدان پرداخته شده است.این داستان، گونه ای از داوری است که در محاکمات پیچیده صورت می‌گرفت و آن جا که دلایل کم بودن قراین ومدارک ، قضاوت ناممکن بوده، از عناصر طبیعت استعانت جسته می شد . در طول تاریخ نگارگری ایران در کارگاه ها ی سلطنتی ، شاهنامه بارها به تصویر در آمده است و هنرمندان بسیاری در به تصویر کشیدن صحنه های مختلف داستانهای شاهنامه با موضوع های واحد دست به قلم برده و هنرنمایی کرده اند..  در بررسی این نگاره ها، نگاهی هماهنگ و متقابل میان متون ادبی و نگاره ها شده ‌است ، که از ویژگی های غیر قابل انکار نقاشی سنتی ایرانی بوده است. نگارگرایرانی با آگاهی کامل از جنبه نمادین نقش و رنگ‌، آنها را در آثار خود به کار ‌برده است. آزمون آتش سیاوش که عموماً با عنوان «گذر سیاوش از آتش» شناخته می‌شود، بیشترین شمار نگاره‌های تاریخ نقاشی ایران را به خود اختصاص داده است؛ دویست تصویر به جا مانده از این مجلس دلیل بر این مدعاست. وجود این تعداد نگاره‌ها، آن هم با موضوع یکسان این امکان را فراهم می‌کند تا دراین تحقیق علاوه بر، معرفی و شناسایی شاهنامه‌هایی که این نگاره، در آنها مصور شده، از نظر ساختاری به شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین، نمادهای مشترک درنقش ورنگ آنها نیز،  از جنبه‌ی اسطوره‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. از دیگر موارد مد  نظر، نوع برخورد نگارگر و تاثیرپذیری او، ازمتن ادبی می باشد. . در پایان این تحقیق به این نتیجه خوایم رسید که، هنرمند نگاره‌های منتخب علاوه بر پیروی از متن ، از قوه‌ی خیال خود نیز برای خلق اثرشان استفاده کرده‌اند و بیشترین صحنه تصویر شده از این داستان صحنه‌ی عبور سیاوش از آتش بوده است. نقوش‌هایی که در این تصویر وجود دارند از جنبه‌ی اسطوره‌ای هم برخوردار بوده و این نقاشی‌ها تا اندازه‌ای از مکاتب پیشن خود تاثیر گرفته‌اند.

1-2-اهداف

هدف ازتحقیق حاضر ، معرفی و شناسایی شاهنامه هایی که نگاره  گذر سیاوش از آتش  در آنها به تصویر در آمده و همچنین بررسی برخی نمادهای مشترک درنقش ورنگ آنها می باشد.از دیگرموارد مد نظر، تحلیل و بررسی نگاره‌ها و  نوع برخورد نگارگر، وتاثیر او ازمتن ادبی و همچنین چگونگی ورود نمادها در نگاره‌های منتخب و میزان شباهت آنها با همتای ادبی می باشد.

1-3- ضرورت انجام تحقیق

در زمینه تحقیق وپژوهش گذر سیاوش از آتش مقالاتی نوشته شده است که در دو مقاله، فقط یک نمونه از نگاره گذر سیاوش از آتش مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است ؛ ولیکن به نگاره های دیگر همین موضوع در دوره های مختلف نسبت به شاهنامه‌هایی که در آنها مصور شده تا به حال توجهی صورت نگرفته است . لذا این ضرورت احساس می شود که با انجام مطالعه ی ساختاری ومضمونی رنگ ونقش در این نگاره ها و معرفی شاهنامه هایی که در دورهای مختلف که جزو نسخ مصور به شمار می آمدند را مورد تحقیق و پژوهش قرار دهم تا اطلاعات کامل تری را به نسل جدید ارائه نمایم.

1-4- سوالات پژوهشی

• نقوش به کار رفته در نگاره گذر سیاوش از آتش از چه جنبه ای برخوردار است؟
• چه عواملی در شکل گیری طرح ونقش به کار رفته در نگاره گذر سیاوش از آتش نقش داشته اند؟

فهرست مطالب:

مقدمه……………………………………..2

فصل اول

1- طرح تحقیق…………………………………… 4

1-1: بیان مسأله………………………………….. 4

1-2: ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………….. 5

1-3: اهداف تحقیق…………………………………… 6

1-4: پیشینه تحقیق…………………………………… 6

1-5: سؤالات تحقیق…………………………………… 10

1-6: فرضیات تحقیق…………………………………… 10

1-7: روششناسی تحقیق…………………………………… 11

1-7-1: روش گردآوری اطلاعات……………………………………. 11

1-7-2: ابزار گردآوری اطلاعات……………………………………. 11

1-7-3: جامعه آماری ونمونه تحقیق…………………………………… 12

1-8: مشکلات و موانع تحقیق………………………………….. 12

فصل دوم

2- مرور منابع/ ادبیات تحقیق/ پیشینه تحقیق…………………….. 15

2-1: مفاهیم و واژگان تحقیق…………………………………… 15

2-1-1: ساماندهی………………………………….. 15

2-1-2: مسكن…………………………………… 15

2-1-3: سكونتگاه غیررسمی……………………………………. 15

2-1-4: اسکان غیر رسمی………………………………….. 16

2-1-5: حاشیه نشینی………………………………….. 16

2-2: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای شمالی…………. 19

2-3: حاشیه نشینی در جهان………………………………….. 21

2-4: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای جنوب……….. 21

2-5: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در ایران………………. 23

2-5-1: تاریخچه حاشیهنشینی در ایران……………………. 26

2-6: اصول نظری تبیین پدیدهی حاشیهنشینی………….. 27

2-6-1: سطح كلان………………………………….. 28

2-6-2: سطح میانی………………………………….. 29

2-6-3: سطح خرد………………………………….29

2-7: علل بروز حاشیهنشینی………………………………….. 32

2-7-1: بحرانهای حاصل از حاشیهنشینی در کلان شهرها…… 32

2-8: اسکان غیررسمی در ایران………………………………….. 32

2-8-1: انواع سکونتگاه های غیررسمی در ایران………………… 33

2-8-2: مهمترین و عمده ترین علل پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در ایران……..33

2-9: ویژگیهای سکونتگاه های غیررسمی………………………..36

2-10: ساماندهی و ارتقاء بخشی سکونتگاه های غیررسمی……..38

2-11: راهکارها و سیاستهای تکاملی ساماندهی اسکان غیر رسمی در ایران و جهان…..42

2-11-1: سیاست نادیدهانگاری یا بی تفاوتی……………………42

2-11-2: تحول در نظام اقتصادی – اجتماعی و ساختار جامعه……..43

2-11-3: سیاست تخریب و پراکنش…………………………… 43

2-11-4: ساخت مسکن اجتماعی یا مسکن متعارف…………… 44

2-11-5: ارائه زمین و خدمات…………………………………… 44

2-11-6: آزادسازی و تثبیت اقتصادی…………………………………… 45

2-11-7: سیاست توانمندسازی…………………………………… 45

2-11-8: ارتقای محیطی………………………………….. 46

2-12: راهحلهای متداول در ایران نسبت به موضوع اسکان غیر رسمی……. 47

2-13: مشکلات برنامه ریزی سکونتگاه های غیررسمی در ایران………….. 48

2-13-1: مشکلات نظام تصمیمگیری……………… 48

2-13-2: عدم وجود دیدگاه فضایی در برخورد با این نواحی…………. 48

2-14: مولفه های اجتماعی،اقتصادی،کالبدی ومدیریتی اسکان غیررسمی…… 49

2-15: عوامل تاثیر گذار در تشدید اسکان غیر رسمی………….. 49

2-15-1:طرحهای شهری…………………………………… 49

2-15-2 قوانین زمین شهری…………………………………… 50

2-15-3: شهرهای جدید………………………………….. 50

2-16: برنامه توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی…….. 51

2-17: نقش و اهداف ستاد ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی…….52

2-17-1: عمدهترین دستاوردهای ملی……………..53

2-17-2: مشکلات  فرارو…………………………………. 53

2-17-3: امکانات و فرصتهای پیشرو………………………… 54

2-18: ضرورت ظرفیتسازی برای ارتقای توانمندی اجتماع محلی و ارتقاءبخشی سکونتگاه های غیررسمی…..55

2-18-1: مفهوم ظرفیتسازی…………………………………… 55

2-19: بررسی تاثیر سكونتگاه های غیر رسمی بر امنیت اجتماعی……. 58

2-20: پیامدهای سکونتگاه های غیررسمی بر اقتصاد شهر (تشدید نابرابریهای موجود)…….59

2-21: اسکان غیررسمی و مدیریت شهری……………….. 59

2-22: راهکارهای ساماندهی فضای شهری……………… 60

2-23: مهاجرت و اسكان غیررسمی…………………………. 64

2-24: رابطه بین مهاجرت، بیكاری و اسكان غیررسمی……… 64

2-25: تجمیع زمین………………………………….. 66

2-26: فرایند تجمیع زمین………………………………….. 67

2-27: تجمیع زمین در ایران………………………………….. 69

2-27-1: تجمیع در مقیاس خرد (چند پلاک)………………. 69

2-27-2: تجمیع متوسط (تجمیع چند بخش از بلوک و یا دو بلوک)…..69

2-27-3: تجمیع کلان (در مقیاس بیش از دو سه بلوک)……………….69

2-28: تجمیع زمین و بافتهای فرسوده شهری………………. 72

2-29: جمعبندی از روش تجمیع زمین………………………… 73

2-30: طرحهای تجمیع………………………………….. 73

2-31: پیشینه و سابقه كابرد روش سازماندهی مجدد زمین در كشور ژاپن……..75

2-32: مهمترین مزایای كاربرد روش سازماندهی مجدد زمین…………..79

2-33: فواید طرح سازماندهی مجدد زمین برای هر دو گروه مالكان و دولت………..81

2-34: انتقادهای بیان شده در مورد طرح سازماندهی مجدد زمین……………..82

2-35: مزایای روش یکپارچهسازی (سازماندهی مجدد زمین)………………..84

2-36: روش تنظیم مجدد زمین در قالب یک مشارکت دو طرفه بین دولت و مردم……85

2-37: معرفی یک پروژه تعدیل و تنظیم دوباره قطعات زمین……………..87

2-37-1: اصول پروژه…………………………………. 92

2-37-2: مشاركت شهروندان………………………………….. 95

2-37-3: سازماندهی و مدیریت…………………………………. 95

2-37-4: مزایای این پروژه…………………………………. 96

2-37-5: شروط لازم جهت اجرای پروژه تنظیم دوباره قطعات زمین………….. 97

2-37-6: فرایند انجام پروژه…………………………………. 99

2-38: نتیجه گیری…………………………………… 102

فصل سوم

3- روش اجرای تحقیق/ مواد و روشها ……………………104

3-1: ویژگی‌های جغرافیای محدوده مورد مطالعه………… 104

3-1-1: موقعیت جغرافیایی شهر بندر انزلی…………….. 104

3-1-2: زمین شناسی………………………………….. 105

3-1-3: توپوگرافی………………………………….. 106

3-2: ویژگی‌های اقلیمی شهر بندر انزلی……………….. 107

3-2-1: آب و هوا………………………………… 107

3-2-2: درجه حرارت…………………………………… 107

3-2-3: بارندگی………………………………….. 108

3-2-4: رطوبت نسبی………………………………….. 108

3-2-5: باد…………………………………. 111

3-2-6: منابع آب…………………………………… 112

3-2-7: خاک‌ شناسی………………………………….. 114

3-2-8: پوشش گیاهی………………………………….. 115

3-3: ویژگی‌های جغرافیای انسانی………………………………….. 116

3-3-1: نامواژه (وجه تسمیه) انزلی………………………………….. 116

3-3-2: تاریخچه شهر بندر انزلی…………………………………. 116

3-3-3: جمعیت و خانوار…………………………………. 118

3-3-4: ساختار جنسی و سنی جمعیت……………………………. 119

3-3-5: حرکات جمعیتی (مهاجرت) …………………………………121

3-3-6: زبان و مذهب…………………………………… 122

3-3-7: سواد…………………………………. 123

3-4: ویژگی‌های اقتصادی شهر بندر انزلی…………………. 123

3-4-1: جمعیت فعال و غیر فعال………………………………….. 123

3-4-2: جمعیت شاغل برحسب گروه‌های عمده فعالیت………….. 124

3-4-3: سیمای کالبدی شهر بندر انزلی…………………… 127

3-4-4: محله‌ها و نواحی شهر بندر انزلی…………………. 127

3-4-5: کاربری اراضی شهر بندر انزلی……………………….. 129

فصل چهارم

4- یافته های تحقیق………………………………….. 133

4-1: یافته های توصیفی………………………………….. 135

فصل پنجم

5- نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………… 156

5-1: آزمون فرضیه…………………………………. 156

5-1-1: فرضیه اول : هر قدر وسعت زمین ساکنین محله نویر کوچکتر باشد تمایل افراد به تجمیع بیشتر است….156

5-1-2: فرضیه دوم :کمکهای ویژه همچون وام در تصمیم گیری ساکنین سکونتگاه ها ی غیر رسمی جهت نوسازی واحد و سازماندهی مجدد زمین موثر است……………………156

5-2: نتیجه گیری…………………………………… 157

5-3: پیشنهادات…………………………………… 158

5-4: پیشنهادات وراهبردهای اصلاحی……………………….. 158

5-4-1: راهبردهای اجتماعی………………………………….. 158

5-4-2: راهبردهای اقتصادی…………………………………… 159

5-4-3: راهبردهای خدماتی………………………………….. 159

5-4-4: راهبردهای کالبدی…………………………………… 160

5-4-5: راهبردهای مدیریتی………………………………….. 160

چکیده:

اسکان غیر رسمی ،از پیامدهای نامطلوب شهرنشینی در جهان معاصر است که به ویژه در نتیجه صنعتی شدن شتابان و نابرابری های منطقه ای شکل گرفته و شهرها را با مسائل عدید ه ای مواجه ساخته است. گسترش سكونت گاه های غیر رسمی با گسترش آسیب های اجتماعی نظیر فحشا، اعتیاد، سرقت و… رابطه مستقیم دارد. افزایش این سكونت گاه ها نیز تابعی از فقر ،افزایش قیمت اجاره مسكن و مسكن،نرخ بیكاری و…می باشد. سكونت گاه های غیر رسمی،بدلیل عدم ایمنی در ساخت همیشه تهدیدی برای ساكنین خود محسوب می گردند. افراد ساكن در این سكونت گاه ها ،هم خود در معرض انواع نا امنی ها قرار دارند و هم تهدیدی برای جامعه محسوب می گردند .این افراد به دلیل انزوای اجتماعی ، عقده های درونی، فقر مالی وضعف فرهنگی در درون خود به باز تولید جرم و انواع مفاسد اجتماعی می پردازند. وجود این سكونت گاه ها در حال حاضر عامل اصلی چالش در توسعه پایدار و ثبات اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی كلانشهرهای كشور محسوب می گردد. لذا تحقیق حاضر به بررسی ساماندهی اسکانهای غیر رسمی شهری با توجه به مدل LR در بندر انزلی پرداخته است .جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه شهروندان محله نویراست که با بهره گرفتن از 275نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید جهت سنجش از پرسشنامه به عنوان ابزار کار استفاده گردیده است و جهت تجزیه اطلاعات از آمار توصیفی (فراوانی ،درصد)و آمار استنباطی (خی دو )استفاده شده است.نتایج بدست آمده گویای این مهم بود که استفاده از وام دولتی و تجمیع زمین می تواند در ساماندهی اسکانهای غیر رسمی موثر واقع گردد.

مقدمه:

از سالهای قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و بخصوص پس ازآن در سال 1357 و اسقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران, با هجوم روستا نشینان به کلان شهر های ایران و گسترش و توسعه بی رویه شهرها به محدوده های پیرامونی آن باعث گردید تا علیرغم وجود تاسیسات و امکانات خدماتی و رفاهی در این محدوده ها ، سکونتگاه های غیر رسمی شکل گرفته و روز به روز بر رشد آن افزوده گردد. عدم وجود تاسیسات ، امکانات لازم و کافی ، خدمات و سرانه های استاندارد برای این فضاهای شهری باعث گردید تا معضلات اجتماعی بیش از پیش بروز کرده و به وقوع یک فاجعه و انفجار نزدیک گردد.در سالهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی با مطالعات و تفکرات برنامه ریزان شهری، شهر های جدید در همجواری کلان شهرها تعریف و پایه گذاری شد، تا نسبت به ساماندهی و عدم توسعه شهرها اقدامی عاجل صورت پذیرد.پس از آن با توجه به روند رو به رشد مهاجرت به شهرهای بزرگ نه تنها شهرهای جدید تکافوی اسکان مهاجران را نمی داد بلکه سکونتگاه های غیر رسمی قبل نیز مجدداً رونق گرفته ,دچار تحول و توسعه گردید.

اسكان غیررسمی تاكنون در ایران با نامهای مختلفی به كار برده شده، بویژه: حاشیه­نشینی، زاغه­نشینی، مسكن نابهنجار، اسكان خود انگیخته، اسكان خودجوش. (حاتمی نژاد و همکاران، 1385: 133).

بر اساس سند توانمندسازی و ساماندهی سكونتگاه های غیررسمی، این گونه سكونتگاه ها در ایران دارای سه ویژگی عمده اند:

1- مسكن سازی شتابزده توسط استفاده كنندگان كه عمدتا به علت نداشتن پروانه ساختمانی و پیروی نكردن از برنامه ریزی رسمی شهرسازی، مجموعه ­ای نابسامان را به وجود آورده است؛

2- پیوستگی عملكردی با شهر اصلی و گسست كالبدی از آن با تجمعی از اقشار عمدتا كم­درآمد و فقیر؛

3- محیطی با كیفیت پایین زندگی و كمبود شدید خدمات و زیربناهای شهری و تراكم بالای جمعیتی (وزارت مسكن وشهرسازی، 1382: 2ـ1).

مراتب اجرایی پژوهش طی فصول ذیل تدوین گردیده است :

– در فصل اول، طرح تحقیق آورده شده است که در آن مواردی از قبیل: بیان مسئله، اهمّیت و ضرورت تحقیق، اهداف، سؤال‌ها و فرضیه‌ها در راستای موضوع تحقیق ارائه گردید.

– در فصل دوم تحقیق، به مسائلی از قبیل تعاریف، مفاهیم و چارچوب‌های نظری پیرامون ساماندهی اسکان غیر رسمی پرداخته شده است. 

– در فصل سوم تحقیق، به ویژگی‌های جغرافیایی شهر بندر انزلی و اشاره شده است.

– در فصل چهارم تحقیق،که به‌عنوان بدنه اصلی آن شناخته می‌شود به‌طور تفصیلی به یافته‌های میدانی محقّق پیرامون موضوع از ابعاد گوناگون پرداخته شد.

– در نهایت فصل پنجم تحقیق به ارزیابی فرضیه‌های موجود، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از یافته‌های تحقیق و ارائه راهکارهای پیشنهادی می‌پردازد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1- طرح تحقیق

1-1- بیان مسأله

یکی از زمینه ­های ناپایداری توسعه­ شهری در طول زمان گونه­ای از سکونت با مشکلات
ویژه­ی آن است که در دوران معاصر از آن تحت عنوان اسکان غیررسمی می­توان نام برد. این­گونه سکونتگاه­ها که سیمای نازیبا، خدماتی پایین، ساکنینی کم­بنیه و مشاغلی ناپایدار دارند، محیطی آماده برای پذیرش نابهنجاری­های اجتماعی می­شوند (صرافی، 1381: 79). حاشیه­نشینی و اسکان غیررسمی پدیده­ای است که به دنبال تحولات ساختاری و بروز مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی مانند مهاجرت­های زیاده از حد و بدون برنامه ­ریزی رسمی از روستا به شهر؛ چالش­های فرایند مدیریت کلان (ملی) و محلی (شهری)، نبود نگرش آمایش سرزمین و برنامه ­ریزی منطقه­ای پدیدار گردیده است (بوچانی، 1384: 60). طبق برآوردهای برنامه­ی اسکان بشر سازمان ملل متحد یک­سوم از سه میلیارد نفر از ساکنین شهرها در زاغه­ها و یا مکان­هایی زندگی می­ کنند که حداقل دارای شرایط زیر می­باشند: ناامنی حق تصرف، شرایط ساختاری ناهنجار مسکن، دسترسی ضعیف به آب آشامیدنی سالم و تغذیه و تراکم بیش از حد (UN-HABITAT, 2005).

این شرایط بالاخص در کشورهای توسعه­نیافته­تر بارزتر است. بطوریکه گفته می­ شود بیش از نیم تا سه­چهارم جمعیت شهرهای اینگونه کشورها، در حیطه اسکان غیررسمی و حاشیه­نشینی قرار دارند (زنجانی، 1380: 5). بنابر برآورد مرکز اسکان سازمان ملل متحد، بیش از 50 درصد ساکنان شهرهای کشورهای کم­درآمد و 20 درصد در کشورهای میان درآمد، در این نوع از سکونتگاه­ها زندگی می­ کنند که سنجه­های سواد، سلامتی، درآمد و پیشرفت اجتماعی در این مناطق به طور روشن از میانگین شهری آن کشورها در آنها پایین­تر است (فرزین صبا، 1384: 2). در آخرین گزارش مرکز اسکان بشر ملل متحد آورده شده که بین یک­سوم تا یک­چهارم جمعیت شهری جهان در فقر مطلق به سر می­برند. امروزه در آسیا تعداد فقرای شهری بیش از نیمه­ی دهه­ 90 میلادی است (صرافی، 1381: 5). البته این موضوع به این معنی نیست که سکونتگاه­های غیررسمی فقط در کشورهای توسعه­نیافته وجود دارد بلکه خاستگاه این پدیده کشورهای صنعتی بوده است و در برخی از نوشته­ها علت­العلل این مسأله را ناشی از انقلاب صنعتی و پیامدهای آن دانسته ­اند (آقابخشی و دیگران، 1382: 2).

جریان توسعه شهری در ایران طی بیست سال گذشته باعث گردیده که جمعیت شهرنشین بالغ بر دو برابر گردد و پیش­بینی­ها حکایت از ادامه سریع این رشد را دارند. در حال حاضر سرعت توسعه شهری از ظرفیت و توانایی دولت و

فهرست مطالب                                                                              صفحه

چکیده 1

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1)مقدمه 3

1-2)بیان مسأله 4

1-3)سؤال تحقیق 6

1-4)اهمیت و ضرورت تحقیق 6

1-5)اهداف تحقیق 7

1-6)چارچوب نظری تحقیق 7

1-7)فرضیه های تحقیق 10

1-8)تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 10

1-9)قلمرو تحقیق 12

فصل دوم: مروری بر ادبیات موضوعی تحقیق

بخش اول: ریسک 14

2-1-1) مقدمه.. 15

2-1-2) طبقه بندی ریسک.. 16

2-1-2-1)ریسک تجاری و غیرتجاری.. 16

2-1-2-2)ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک.. 18

2-1-2-3)ریسک مطلوب و نامطلوب.. 19

2-1-3) ریسک های مالی و غیرمالی.. 23

2-1-3-1) ریسک های مالی.. 24

2-1-4)اندازه گیری ریسک.. 29

2-1-5) عناصر اصلی ریسک.. 31

2-1-5-1) محتوا.. 32

2-1-5-2) فعالیت.. 32

2-1-5-3) شرایط.. 32

2-1-5-4) پیامدها.. 32

2-1-6)مدیریت ریسک.. 32

2-1-7)استراتژی های مدیریت ریسک.. 33

2-1-7-1)انتقال ریسک.. 33

2-1-7-2)اجتناب از ریسک.. 34

2-1-7-3)کاهش ریسک.. 34

2-1-7-4)پذیرش ریسک.. 34

بخش دوم:حاکمیت شرکتی 35

2-2-1) مقدمه.. 36

2-2-2) مشخصه حاکمیت شرکتی.. 37

2-2-3) اهداف حاکمیت شرکتی.. 38

2-2-4) منابع اصلی حاکمیت شرکت ها.. 39

2-2-4-1) قانون شرکت ها.. 39

2-2-4-2) قانون سهام.. 39

2-2-4-3) استانداردهای شرکت های بورس.. 40

2-2-5) انواع سیستم های حاکمیت شرکتی.. 40

2-2-5-1) سیستم های درون سازمانی.. 41

2-2-5-2) سیستم های برون سازمانی.. 42

2-2-6) حاکمیت شرکتی و اصلاح ساختار هیئت مدیره.. 43

2-2-7) تأثیر حاکمیت شرکتی بر مدیران اجرایی.. 44

2-2-8) حاکمیت شرکتی در بورس اوراق بهادار.. 45

2-2-9) سهامداران نهادی.. 47

2-2-10) سهامداران عمده در نظام حاکمیت شرکتی در بورس اوراق بهادار ایران   48

2-2-11) حضور سهامداران نهادی در حاکمیت شرکتی.. 49

2-2-12) سهامداران نهادی به عنوان ناظر.. 51

2-2-13) نقش سهامداران نهادی در نظارت و انتقال اطلاعات.. 52

2-2-14) سهامداران نهادی و مدیریت سود.. 53

2-2-14-1) سهامداران نهادی کوتاه مدت و مدیریت سود… 53

2-2-14-2) سهامداران نهادی بلندمدت و مدیریت سود… 53

بخش سوم:پیشینه تحقیق 55

2-3-1) مقدمه.. 56

2-3-2) تحقیقات انجام شده در خارج از کشور.. 56

2-3-3) تحقیقات انجام شده در داخل کشور.. 58

فصل  سوم:روش اجرای تحقیق

3-1) مقدمه 61

3-2) روش تحقیق 61

3-3) جامعه آماری 61

3-4)نمونه آماری 61

3-5) اندازه گیری متغیرهای تحقیق 62

3-5-1) متغیرهای مستقل.. 62

3-5-1-1) حاکمیت شرکتی.. 62

3-5-1-2) سهامداران نهادی.. 63

3-5-2) متغیر وابسته(ریسک).. 63

3-5-3) متغیر های تعدیل گر.. 64

3-5-3-1) میانگین فروش.. 64

3-5-3-2) ترکیب دارایی های شرکت.. 64

3-5-3-3) سود تقسیمی.. 65

3-6) روش تجزیه و تحلیل داده ها 65

3-6-1) مدل های رگرسیون تحقیق.. 65

3-6-2) مدل علّی.. 71

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده های تحقیق

4-1) مقدمه 75

4-2) توصیف متغیرهای تحقیق 75

4-3) بررسی فرضیه های تحقیق 76

4-3-1) پیش فرض های رگرسیون خطی در سری زمانی.. 76

4-3-1-1) آزمون کولموگروف-اسمیرنوف ( بررسی نرمال بودن متغیرها)   76

4-3-1-2) آزمون رامسی رست (فرض  خطی بودن مدل رگرسیونی).. 77

4-3-1-3) آزمون چاو(پایداری ضرایب). 78

4-3-1-4) آزمون ریشه واحد.. 78

4-3-2) بررسی فرضیه های تحقیق بر اساس رگرسیون چندگانه.. 79

4-3-2-1) بررسی فرضیه اول.. 80

4-3-2-2) بررسی فرضیه دوم.. 81

4-3-2-3) بررسی فرضیه سوم.. 82

4-3-3) بررسی فرضیه های تحقیق در قالب مدل علّی.. 83

4-3-3-1)آزمون فرضیه های مدل تحقیق.. 83

4-3-3-2) نتایج مدل ساختاری.. 85

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

5-1)مقدمه 93

5-2) نتیجه گیری 93

5-2-1) توصیف متغیرهای تحقیق.. 93

5-2-2) نتایج آزمون فرضیه ها.. 94

5-3) بحث 95

5-4) پیشنهادهای کاربردی 97

5-5) پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی 97

5-6) محدودیت های تحقیق 98

منابع و مآخد 99

ضمائم و پیوست ها 104

فهرست جداول………………………………………………………صفحه

جدول(2-1) مشخصات بارز سیستم های درون سازمانی و برون سازمانی در حاکمیت شرکت  ها……..42

جدول(4-1) آمار توصیفی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………76

جدول(4-2) نتایج آزمون کولموگراف-اسمیرنوف………………………………………………………………………..77

جدول(4-3) نتایج آزمون رامسی رست……………………………………………………………………………………….77

جدول(4-4) نتایج آزمون چاو……………………………………………………………………………………………………78

جدول(4-5) نتایج آزمون ریشه واحد به روش فیلیپس پرون………………………………………………………….79

جدول(4-6) بررسی فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………80

جدول(4-7) بررسی فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………81

جدول(4-8) بررسی فرضیه سوم………………………………………………………………………………………………..82

جدول(4-9) نتایج مدل ساختاری ………………………………………………………………………………………………85

جدول(4-10) نتایج فرضیه ها برای بررسی نقش تعدیل گر فروش ………………………………………………..87

جدول(4-11) نتایج فرضیه ها برای بررسی نقش تعدیل گر ترکیب دارایی……………………………………….89

جدول(4-12) نتایج فرضیه ها برای بررسی نقش تعدیل گر سود تقسیمی………………………………………..91

جدول شماره (5-1) نتایج آمار توصیفی ……………………………………………………………………………………..94

فهرست نمودارها  ………………………………………………………صفحه

نمودار(1-1) مدل تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..8

نمودار (2-1) انواع ریسک در حالت شبکه ای……………………………………………………………………………………….24

نمودار(2-2) طبقه بندی معیارهای کمی ریسک(رتبه بندی بر اساس پیچیدگی محاسبه)……………………………..31

نمودار(2-3) عملیات حاکمیت شرکتی ………………………………………………………………………………………………..47

نمودار(3-1) مراحل تعیین نوع مدل داده های ترکیبی…………………………………………………………………………….70

نمودار(4-1) مدل تحقیق در حالت اعداد استاندارد ……………………………………………………………………………….84

نمودار(4-2) مدل تحقیق در حالت اعداد معنی داری……………………………………………………………………………..84

نمودار(4-3) مدل تحقیق برای شرکت هایی که میانگین فروش آن ها 54 میلیون تومان و کمتر است(گروه اول).86

نمودار(4-4) مدل تحقیق برای شرکت هایی که میانگین فروش آن ها از 54 میلیون تومان بیشتر است.( گروه دوم).86

نمودار(4-5) مدل تحقیق برای شرکت هایی که ترکیب دارایی آن ها  0.58 و کمتر است.(گروه اول)…………….88

نمودار(4-6) مدل تحقیق برای شرکت هایی که ترکیب دارایی آن ها بیشتر از 0.58 است.(گروه دوم)……………88

نمودار(4-7) مدل تحقیق برای شرکت هایی که سود تقسیمی آن ها 28 میلیون تومان و کمتر است.(گروه اول).90

نمودار(4-8) مدل تحقیق برای شرکت هایی که سود تقسیمی آن ها بیشتر از  28 میلیون تومان است.(گروه دوم) ..90

چکیده

در تحقیق حاضر به بررسی ارتباط حاکمیت شرکتی و ریسک شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده و همچنین رابطه بین سهامداران نهادی و حاکمیت شرکتی و ازسوی دیگر رابطه بین سهامداران نهادی و ریسک نیز مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق از نظر هدف، از نوع کاربردی و از نظر شیوه جمع آوری و تحلیل اطلاعات در حیطه تحقیقات توصیفی است. نمونه آماری شامل 81  شرکت در طی دوره زمانی پنج ساله 1386 تا 1390 می باشد که از روش نمونه گیری حذف سیستماتیک انتخاب شدند. اطلاعات جمع آوری شده ابتدا به وسیله رگرسیون ترکیبی با بهره گرفتن از نرم افزار Eviews  بررسی گردید تا بتوان پیش فرض های اساسی بررسی امور مالی در قالب معادلات خطی را بررسی کرد سپس این خطوط رگرسیون در قالب مدل علّی و با بهره گرفتن از نرم افزار  VisualPLS برای اجرای مدل مورد بررسی قرار گرفتند و فرضیه های تحقیق آزمون شدند. یافته های تحقیق حاکی از آن است که یک رابطه منفی و معکوس بین ریسک و حاکمیت شرکتی برقرار است و افزایش شاخص حاکمیت شركتی ، موجب کاهش ریسک می گردد. از سوی دیگر نتایج تحقیق نشان دهنده یک رابطه مثبت بین سهامداران نهادی وحاکمیت شرکتی و همچنین یک رابطه منفی بین سهامداران نهادی و ریسک است. آزمون های انجام شده نشان می دهد که شاخص حاکمیت شرکتی و ریسک به طور مستقیم بر هم اثرگذار هستند و همچنین اثرگذاری این متغیرها بر یکدیگر از طریق دخالت متغیر سوم یعنی سهامداران نهادی نیز مورد تائید قرار گرفت.

کلمات کلیدی: حاکمیت شرکتی، ریسک، سهامداران نهادی، رگرسیون ترکیبی، مدل علّی

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1)مقدمه

زندگی امروز درحالی ادامه می یابد که سایه افکنی شرایط عدم اطمینان[1]، بر کلیه امور، به علل مختلف، فرایند تصمیم گیری را به کلی متحول ساخته است. تغییرات قیمت کالاهای اساسی، تغییر نرخ ارز، تغییر نرخ سود و همچنین تغییر قیمت سهام مواردی هستند که سازمان های امروزی دائماً با آن دست به گریبانند. این تغییرات در کنار سایر تغییرات محیطی سازمان ها، باعث ظهور نظریات جدید علمی در حوزه مدیریت شده است، تا آن جا که نظریه آشوب[2] مطرح گردیده و سازمان ها را در محیطی مملو از پیچیدگی و در عین حال قابل مدیریت، تصویر کرده است(راعی و سعیدی،1392،ص44).

دلیل وجودی هر واحد اقتصادی ایجاد ارزش برای ذینفعان خود می باشدو همه شرکت ها با عدم قطعیت رو به رو هستند و یکی از چالش های مدیریت این است که چه مقدار عدم قطعیت را بپذیرد، به طوری که ارزش ثروت ذی نفعان رشد یابد. عدم قطعیت هم در مورد خطر و هم فرصت، همراه با احتمال از دست دادن یا افزایش ارزش مطرح می شود. یک مدیر واحد اقتصادی باید علی رغم وجود عدم قطعیت ها و ریسک ها و فرصت های وابسته به آن، واحد اقتصادی را به صورت مؤثر اداره نموده و بدین ترتیب ظرفیت ایجاد ارزش شرکت را افزایش دهد(بورس اوراق بهادار تهران،1392،ص2)

در این راستا، مالکیت شرکتی نیز از طریق مالکیت سهام، تأثیر چشمگیری بر روش کنترل شرکت ها داشت. به این ترتیب، مالکان، اداره شرکت را به مدیران تفویض کردند و بازارهای بورس اوراق بهادار شکل گرفت. یکی از ابزارهای تخصیص بهینه منابع، بازارهای اوراق بهادار می باشد. لذا هر مشکلی که در بازار مذکور به وجود آید، تنها مسأله اقتصادی نیست بلکه به مسأله ای اجتماعی مبدل می شود که در آن منافع عمومی جامعه به خطر خواهد افتاد. برای حل و فصل مشکلات مذکور، یکی از مفاهیم با اهمیت مطرح شده در دو دهه اخیر، مفهوم حاکمیت شرکتی[3] است. دو دیدگاه نظری عمده شامل تئوری نمایندگی و تئوذی ذینفعان در این مورد مطرح است که هر یک از آن ها به صورت متفاوت به موضوع حاکمیت شرکتی می نگرند. تئوری نمایندگی به مشکل کارگزار و کارگمار و تئوری ذی نفعان به مشکل کارگزار و ذی نفعان می نگرند(حساس یگانه،1388،ص76).

حاکمیت شرکتی به معنای قوانین،مقررات،ساختارها،فرهنگ ها و سیستم هایی است که موجب دستیابی به هدف های پاسخگویی،شفافیت،عدالت و رعایت حقوق ذی نفعان می شود.حاکمیت شرکتی پیش از هر چیز،حیات بنگاه اقتصادی در دراز مدت را، هدف قرار داده و درصدد است تا از منافع سهامداران در مقابل مدیریت سازمان ها حفاظت کند. دو هدف حاکمیت شرکتی عبارت است از (حساس یگانه،1388،ص77):

1. کاهش ریسک بنگاه اقتصادی از طریق بهبود و ارتقای شفافیت و پاسخ گویی.
2. بهبود کارایی دراز مدت سازمان، از طریق جلوگیری از خودکامگی و عدم مسئولیت پذیری مدیریت اجرایی.

در این تحقیق به بررسی رابطه حاکمیت شرکتی و ریسک شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران پرداخته خواهد شد و همچنین رابطه بین سهامداران نهادی و حاکمیت شرکتی و ازسوی دیگر رابطه بین سهامداران نهادی و ریسک نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

1-2)بیان مسأله

در امور مالی، ریسک نوعی احتمال است که بازگشت واقعی منافع حاصل از سرمایـه گذاری را متفاوت تر از حد انتظار خواهد نمـود. با این حال، در اکثر موارد، سرمایه گذاران بیشتر نگـران ریسک کـاهش در سرمایه گـذاری خود می بـاشد.(Hao Li et. al,2012,p206)

وجود ریسک در شرکت امر عادی و طبیعی است و انعکاس و گزارشگری ریسک نیز امری عادی تلقی شده و در مجموع به نفع شرکت است. چون سرمایه گذاران اعم از سهامداران و اعتباردهندگان با آگاهی از ریسک شرکت اعتماد بیشتری به شرکت خواهند کرد، لذا سطح انتظار آنان از سود یا بهره کاهش خواهد یافت و در نتیجه هزینه سرمایه شرکت کمتر خواهد شد(حساس یگانه،1386،ص54).

بورس اوراق بهادار تهران به عنوان مهم ترین و اساسی ترین ساختار بازار سرمایه ایران، فعالیت خود را از دهه 40 آغاز نموده و تا به حال راه پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. با توجه به ضرورت توسعه کشور و نقش بازار سرمایه در این حرکت، کنکاش در مسائل و مشکلات این نهاد مهم، آشکار می شود. آمارهای رسمی و غیر رسمی، از ضعف این ساختار مهم در اقتصاد کشور حکایت دارد. برای نمونه حجم داد و ستد در بورس تهران نسبت به تولید ناخالص ملی کشور تنها نزدیک به 2 درصد است، در حالی که این نسبت در انگلستان 121/7 درصد، در مالزی 259/4 و در سنگاپور 194/8 درصد است که این آمار نشان از ریسک سرمایه گذاری بالا در این شرکت ها را دارد (اسکندری و حسینی،1381،ص ص 31-30).

امروزه شرکت ها برای جلب سرمایه گذاران سعی در حداکثر کردن ارزش شرکت[4] دارند. افزایش درآمد و رشد در سود به عنوان یکی از راه کارهایی است که برای این منظور در نظر می گیرند. در بورس اوراق بهادار تهران نیز شرکت ها سعی دارند با افزایش میزان سود سالیانه خود باعث تشویق سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در سهام عادی شوند.از طرفی سرمایه گذاران نیز در بازار سرمایه سعی دارند منابع خود را به سمتی سوق دهند که بیشترین سودآوری را برای آن ها داشته باشد. در صورتی که سرمایه گذاران به سود مورد نظر خود دست نیابند، اقدام به خروج سرمایه از بازار سهام و سرمایه گذاری در سایر فعالیت ها خواهند کردکه این امر موجب کاهش داد و ستد در سهام و از رونق افتادن بورس اوراق بهادار خواهد شد. از این رو آگاهی از میزان ریسک شرکت ها نیز می تواند نقش بسزایی در تصمیم گیری افراد داشته باشد(فخاری و یوسف نژاد،1385،ص90).

یکی از ویژگی های بازار سرمایه، وجود اوراق بهادار گوناگون در بازار با ریسک و بازده گوناگون است و سرمایه گذاران با توجه به میزان ریسک پذیری[5] خود اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار می نمایند.اما در بازار بورس تهران، اوراق بهادار قابل معامله عملاً به سهام شرکت ها محدود می شود. شرکت های سرمایه گذاری با توجه به ماهیت کار خود قابلیت مدیریت پرتفوی[6] و سرشکن کردن ریسک را دارند لذا سهام این شرکت ها باید از ریسک پایینی برخوردار باشند(فرزین و اسماعیلی،1378،ص1).

به نظر می رسد که حاکمیت شرکتی و ریسک ارتباط خاصی با یکدیگر دارند.توجه بیشتر به حاکمیت شرکتی برای توسعه زمینه های مربوط به نظریه های مهمی است که بر فرض حداکثـرکردن ارزش سهامداران استوار است. از این جهت، حاکمیت منـاسب شرکت های بزرگ بایـد به تمرکـز بر حداکثر سازی ثـروت سهامداران منجر شـود(Hao Li et. al,2012,p204).

ضرورت حاکمیت شرکتی ناشی از تضاد منافع مشارکت کنندگان (ذی نفعان) در ساختار شرکتی است. تضاد منافع که از آن به عنوان مساله نمایندگی تعبیر می شود، خود ناشی از دو علت عمده است؛ اول این که هر یک از مشارکت کنندگان، اهداف و ترجیحات متفاوتی دارند و دیگر این که هرکدام اطلاعات کاملی در مورد اقدامات، دانش و ترجیحات دیگری ندارند. بدیهی است این تفکیک، با فرض نبود ساز و کارهای موثر اجرایی حاکمیت شرکتی، باعث ایجاد زمینه جهت اقدام مدیران در راستای منافع خود و نه منافع سهامداران خواهد شد(رحمانی،1390.ص37).

در یک شرکت، سهامـداران طبق اصـول عقد قرارداد با مـدیریت، به عنوان یک عامـل خدمت می کنند.از آن جا که هدف شرکت حداکثرسازی ارزش سهامـداران است به طور بالقوه درگیـری هایـی بـرای بنگاه وجود دارد. به طور کلـی، حاکمیت شرکتـی مجموعه ای از مقررات و استراتـژی ها برای کاهش درگیری های سازمان است تا اطمینان حاصل شود که ثروت سهامـداران به حداکثر خواهد رسید. یک حاکمیت قوی بایـد به فرصت های از دست رفته کمتر و پروژه های دارای ارزش منفی خالص کمتر منجر شود. یک حاکمیت قوی باید به اظهاراتی که کمتر مـوجب گمراهی شوند منجر شود. همچنین بایـد باعث حداکثر سازی شفافیت اعتبار شرکت گردد. همه این ها باعث افزایش میزان اعتبـار و دسترسی اطلاعات و کـاهش بی اعتباری در بازار می گردد و موجب کاهش ریسک های مربـوط به بازار در شرکت می شونـد(Hao Li et. al,2012,pp204-205).

استقرار مناسب سازوكارهای حاكمیت شركتی، اقدامی اساسی برای استفاده بهینه از منابع، ارتقای پاسخگویی، شفافیت، رعایت انصاف و حقوق همه ذی نفعان شركت ها است(حساس یگانه و داداشی،1389،ص105).در این راستا محور اصلی این تحقیق متمرکز بر تبیین عوامل مختلف حاکمیت شرکتی مرتبط بر ریسک شرکت های بورس اوراق بهادار تهران است.

[1] The Uncertainty