چکیده

دستاوردهای فکری و تکنیکی تمدن غرب که تحت عنوان مدرنیته از آن یاد می­ شود از حدود دویست سال پیش وارد جامعۀ سنتی ایران شد. این رویارویی از همان ابتدا تأثیراتی را بر کلیۀ نهادهای جامعه بر جای گذاشت و چالش­هایی ­را موجب شد که تا به امروز نیز هم­چنان ادامه دارد. اما به عقیدۀ صاحب­نظران، در یکی دو دهۀ اخیر با گسترش وسایل ارتباط جمعی و آشنایی هر چه بیشتر جوانان با مظاهر زندگی مدرن، تأثیرات مدرنیته بیش از همه در نهاد خانواده ظهور پیدا کرده است. این پژوهش برآن است تا دریابد برخورد سنت و مدرنیته چه تأثیری بر جامعه و مهم­ترین نهاد آن یعنی خانواده داشته و این تأثیرات چگونه در فیلم­های خانوادگی سینمای ایران بازنمایی شده است. به این منظور سه فیلم «کاغذ بی­خط» ساختۀ ناصر تقوایی (1380)، «به همین سادگی» ساختۀ رضا میرکریمی (1386) و «آقا یوسف» ساختۀ علی رفیعی (1389) انتخاب شده و براساس نظریۀ گفتمان لاکلا و موف و به روش نشانه­شناسی گفتمانی و هم­چنین با استناد به مطالعات نظری پژوهش تحلیل شده ­اند. نتیجۀ به­دست آمده این بوده که اولاً: در فیلم­های خانوادگی سینمای ایران، اختلافات خانوادگی و تفاوت دیدگاه ­های اعضای خانواده در قالب تضاد و تقابل دو گفتمان سنت و مدرنیته بازنمایی شده است. ثانیاً: با مطالعۀ فیلم­های سینمایی به مثابه محصولات فرهنگی جامعه، می­توان به شناخت بهتری نسبت به دغدغه­های اجتماعی از جمله چالش­های خانوادۀ ایرانی رسید.

واژه­ های کلیدی: سنت، مدرنیته، فیلم­های خانوادگی سینمای ایران، نظریۀ گفتمان لاکلا و موف.

مقدمه

اگر در بسیاری از کشورهای پیشرفتۀ جهان شناسایی ماهیت مدرنیته و تغییر و تحولات ناشی از آن از طریق تمرکز اندیشمندان بر سازمان­های جدید از قبیل کارگاه، کارخانه، صنعت، دانشگاه، دولت و حکومت ممکن می­ شود، در ایران این شناسایی بیش از هرچیز از طریق نهاد خانواده صورت می­پذیرد (آزاد ارمکی، 1390: 5). به­عبارتی، بنا به گفتۀ محققان، تحولات و دگرگونی­های ناشی از ورود مدرنیته (تکنولوژی و تفکر مدرن) به جامعۀ سنتی ایران بیشترین تأثیر را بر کانون خانواده به­جا گذاشته به­ طوری­که خانوادۀ ایرانی طی دهه­های اخیر با چالش­های جدی در این زمینه مواجه بوده است. اختلافات خانوادگی از دعوای زن و شوهر و طلاق واقعی و طلاق عاطفی این دو گرفته تا درگیری­های میان والدین و فرزندان که حتی در برخی مواقع منجر به فرار نوجوانان و جوانان از خانه می­ شود، همه نشان­دهندۀ چالش­هایی است که در اثر تضاد دیدگاه سنتی و مدرن در خانواده­ها به وجود آمده است. برآیند مطالعات نظری و پژوهشی نیز تأییدکنندۀ تحول و بحران در خانوادۀ ایرانی می­باشد، تاجایی­که صاحب­نظران حوزۀ خانواده را بر آن داشته که چگونگی  این تغییر و تحولات را تبیین کنند.

یکی از راه­های بررسی تحولات اجتماعی، مطالعۀ محصولات فرهنگی جامعه ازجمله فیلم­های سینمایی است. سینما و فیلم این قابلیت را دارد که میانجی فهم ما از جامعه و تحولات آن باشد و به عنوان یک عنصر فرهنگی- اجتماعی می ­تواند ما را به عمق لایه ­های حیات اجتماعی­مان ببرد و به درکی نسبتاً عمیق از شرایط اجتماعی معاصرمان برساند (راودراد و فرشباف، 1387: 34).

سینما به فاصلة نه چندان زیادی پس از ابداع در اروپا، به ایران رسید. این پدیدة نوظهور که دستاورد دنیای مدرن و تکنولوژیک غرب و برآمده از فرهنگ مغرب زمین بود، به سرزمین و فرهنگی وارد شده ­بود که آمادگی چندانی برای جذب آن نداشت و به همین دلیل از همان آغاز، ناسازگاری­هایی

 بین این پدیدة مدرن و جامعۀ سنتی به وجود آمد. گروهی از اقشار سنتی اصولاً سینما را پدیده‌ای ناپسند می‌دانستند و از اساس با آن مخالف بودند، در مقابل گروهی دیگر که سرِ مدرن­ساختن ایران داشتند، سینما را وسیله‌ای مفید برای نیل به این هدف برآورد می‌کردند. به هر حال و با وجود همۀ ناملایمات، سینما به حیات خود در جامعۀ ایرانی ادامه داد.

با ساخته­شدن اولین نمونه­های سینمای ملودرام در ایران، موضوع کشاکش سنت و مدرنیته در خانواده و اجتماع ایرانی ـ که قابلیت­های دراماتیک زیادی دارد ـ به کانون اصلی داستان بسیاری از فیلم­ها تبدیل شد. در دوره­ های مختلف و بسته به شرایط اجتماعی و فرهنگی و نیز خواست نهادهای حاکم، سمت­و­سوی فیلم­ها در مورد سنت و مدرنیته تغییراتی را به خود دید ولی کماکان این موضوع، جذابیت خود را برای سینماگران حفظ کرد. برخی فیلم­سازان نیز نه به عنوان داستان اصلی، بلکه در حاشیه و به صورت ضمنی، به این تقابل پرداختند.

در یکی ­دو دهۀ اخیر به­خصوص با فراگیر­شدن وسایل ارتباط جمعی در کنار سایر تحولات اجتماعی، موج جدیدی از مواجهۀ سنت و مدرنیته در کشورمان به­وجود آمده است. طی این سال­ها نه تنها شهرهای بزرگ، کـه شهرهای کوچک و حتی روستاهای ایران هم در جریان این دگرگونی قرار گرفته­اند. سینماگران نیز از جریان این تحولات به دور نبوده و تأثیر دگرگونی­های ناشی از مدرنیته بر پیکرۀ جامعۀ ایرانی و مهم­ترین نهاد آن یعنی خانواده را، بیش از گذشته در آثار خود به تصویر کشیده­اند.

به­ طور­کلی این پایان نامه در پنج فصل ارائه شده است. فصل اول به کلیات طرح اختصاص دارد که شامل بیان مسئله، اهداف پژوهشی، پرسش­های پژوهش، و… است. در فصل دوم مبانی نظری پژوهش آمده که این فصل، خود شامل سه بخش است: بخش اول مطالعات نظری مربوط به سنت و مدرنیته،  بخش دوم چهارچوب نظری پژوهش و بخش سوم تحقیقات انجام شدۀ مرتبط با این پژوهش. فصل سوم، فصل روش­شناسی است که در آن به روش انجام پژوهش، جامعۀ آماری، و… پرداخته شده است. در فصل چهارم تجزیـه و تحلیل داده­هـای پژوهش صورت گرفته و فصل پنجم نیـز بـه نتیجه ­گیری و پاسخ به پرسش­های پژوهش اختصاص دارد.

 

1- 1  بیان مسئله

چالش میان سنت و مدرنیته در ایران، در دو دورۀ زمانی نمود بیشتری داشته است؛ اولین بار در دورۀ مشروطه و توسط گروهی از منورالفکران آن عصر بوده که فرنگ رفته و زبان فرنگی می­دانستند، اینان با مقایسۀ وضع اسف­بار ایران و پیشرفت­های جوامع غربی، در صدد چاره­جویی برای جبران این عقب­ماندگی برآمدند. این عده در نظر داشتند با وام­گرفتن از دست­آوردهای فکری و تکنولوژیک غرب، مرهمی برای درمانِ درد انحطاط ایران آن روزگار فراهم کنند. البته چون زمینه ­های فرهنگی و فکری برای پذیرش این­گونه زندگی جدید فراهم نبود، ناگزیر میان این گروه و سایر نهادهای اجتماعی، درگیری­هایی روی داد،. ولی با وجود همۀ مقاومت­ها، شماری از دستاورد­های تفکر مدرن وارد زندگی ایرانی شد.

اما دورة دومِ مواجهۀ سنت و مدرنیته چندان از دسترس ما دور نیست، این بار محمل تفکر، سبک زندگی و ارزش­های جدید نه کتاب و روزنامه ـ آن هم برای گروهی اندک از مردم شهرنشینِ باسواد ـ که امواج الکترونیکی است و به سهولت برای همه تا دورافتاده­ترین مناطق ایران قابل دسترسی است. این امکانات جدید که در سال­های بعد از نیمۀ دهۀ هفتاد و به ویژه دهۀ هشتاد با شتاب فراگیر شد، (در کنار سایر عوامل تأثیرگذار از جمله رشد قابل ملاحظۀ دانشجویان و مخصوصاً دانشجویان دختر) زمینه را برای معارضۀ ارزش­های سنتی و مدرن در بستر نهادهای اجتماعی کوچک و البته مهمی مانند خانواده فراهم آورد. اگر در گذشته مراجع هنجارگذاری برای خانوادۀ ایرانی، دین و سنت­های ایرانی بود، اکنون در کنار این دو عامل، برخی از دستاوردهای مدرنیته همچون اینترنت و شبکه­ های ماهواره­ای، با قدرت و ضریب نفوذ گسترده، تأثیرات خود را بر جامعه، به ویژه جوانان، القا می­ کنند.

سینمای ایران نیز از دگرگونی­های اجتماعی و فرهنگی محیط پیرامون خود بی­بهره نمانده و از آن­جا که هنر ـ صنعتِ سینما قابلیت­های فراوانی برای طرح مسئله و نیز تأثیر بر مخاطب دارد، سینماگران از این امـــکان برای بیان آرا، اندیشه­ها و دغدغه­های اجتماعی خود در حوزه های گوناگون از جمله تقابل سنت و مدرنیته استفاده کرده ­اند و چنان­چه پیداست، روند تولید فیلم­هایی با این مضمون در سال­های اخیر فزونی یافته است. این پژوهش برآن است تا دریابد برخورد سنت و مدرنیته چه تأثیری بر جامعه و مهم­ترین نهاد آن یعنی خانواده داشته و این تأثیرات چگونه در فیلم­های خانوادگی دهۀ هشتاد بازنمایی شده است.

هدف­های پژوهش

مهم­ترین هدف این پژوهش نشان­دادن این مسئله است که محصولات فرهنگی­ای هم­چون فیلم­های سینمایی چگونه جریان­های فکری کلان­تر اجتماع از جمله چالش­هایی که خانوادۀ ایرانی با آنها روبروست را بازنمایی می­ کنند. هدف دیگر پژوهش دست یافتن به مفصل­بندی[1] گفتمان­های موجود در فیلم­های خانوادگی دهۀ هشتاد سینمای ایران است. هم­چنین دست­یافتن به تعاریفی که هر کدام از گفتمان­ها برای مفاهیم بنیادیِ خانواده در فیلم­ها ارائه داده­اند، را می­توان هدف دیگر این پژوهش در نظر گرفت.

1– 3  اهمیت موضوع پژوهش و دلایل انتخاب آن

ورود هنجارهای جدید (مخصوصاً با فراگیر­شدن رسانه ­های نوین) به جامعه و خانوادۀ ایرانی و تعارضی که الگوهای جدید با سنت­های دینی و عرفی به وجود آورده، موضوعی است که با اندکی دقت در اطراف خود خواهیم دید. هنرمندان

مقدمه …………………………………………………………………………………………………

فصل اوّل: کلیات پژوهش

1-1 طرح مسئله  ………………………………………………………………………………

1-2 فرضیه ………………………………………………………………………………………..

1-3 سوالات تحقیق ………………………………………………………………………….

1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق ………………………………………………………….

1-5 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………….

1-6 پیشینه­ی تحقیق……………………………………………………………………….

فصل دوّم: مبانی نظری

2-1 تعریف فاجعه ……………………………………………………………………………..

2-2 خاطره‌ و روایت……………………………………………………………………………

2-3 خاطره‌ و فراموشی……………………………………………………………………….

       2-3-1 شق بیماری، درمانی …………………………………………………….

       2-3-2 شق عملی ……………………………………………………………………..

       2-3-3 شق اصولی، اخلاقی و سیاسی……………………………………….

2-4 خاطره‌ و مخاطب………………………………………………………………………….

2-5 خاطره در فاصله‌ گناه‌ و شرم………………………………………………………..

2-6 خاطره‌، تناقض‌ها و امکانات شهادت……………………………………………..

فصل سوّم: روش­شناسی

3-1 معرفت­شناسی تحلیل روایت ……………………………………………………….

3-1 روایت و تحلیل روایت………………………………………………………………….. 

3-3 تحلیل ساختاری روایت ……………………………………………………………….

3-4 میدان مطالعه، شیوه­ نمونه گیری و حجم نمونه………………………..

3-5 جامعه ­شناسی هنر ………………………………………………………………………..

3-6 جامعه ­شناسی سینما و واقعیت اجتماعی …………………………………….

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

4-1 نگاهی اجمالی به تاریخچه سینما در ایران ………………………………….

4-2 فیلم مستند «هزار و یک سیب»……………………………………………………

       4-2-1‌ شناسنامه­ی فیلم……………………………………………………………..

       4-2-2‌ داستان فیلم……………………………………………………………………..

       4-2-3 تحلیل روایتِ فیلم……………………………………………………………

       4-2-4‌ تحلیل تماتیک فیلم…………………………………………………………

       4-2-5 تحلیل جامعه­شناختی فیلم………………………………………………

4-3 فیلم مستند «همه مادران من» ……………………………………………………

        4-3-1‌ شناسنامه­ی فیلم…………………………………………………………….

        4-3-2 داستان فیلم ……………………………………………………………………

       4-3-4‌‌ تحلیل تماتیک فیلم ………………………………………………………..        

4-3-3 تحلیل روایت فیلم ………………………………………………………….

       4-3-5 تحلیل جامعه­شناختی فیلم …………………………………………….

 

 

4-4 فیلم داستانی «زمزمه با باد» …………………………………………………………

       4-4-1 شناسنامه­ی فیلم ……………………………………………………………..

       4-4-2‌‌ داستان فیلم …………………………………………………………………….

       4-4-3‌‌ تحلیل روایت فیلم …………………………………………………………..

       4-4-4‌‌ تحلیل تماتیک فیلم………………………………………………………….

       4-4-5 تحلیل جامعه­شناختی فیلم………………………………………………

فصل پنجم: نتیجه ­گیری

نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………..

منابع ………………………………………………………………………………………………………

مقدمه

این پژوهش تلاشی است برای مطالعه «وضعیت انسان معاصر و مردمان فاجعه دیده»، آن­گونه که در سینمای معاصر ایران بازنمایی شده است. تحلیل آثار سینمایی کردستان در بیان این وضعیت مورد توجه قرار گرفته است در فصل دوم با ارائه نظراتی از متفکرانی همچون پل ریکور، هانا آرنت، جورج آگامبن، پریمو لوی و ریچارد کورنی و … به مباحثی پیرامون موضوع فاجعه و چگونگی روایت آن پرداخته شده است، و درفصل بعد به معرفی روش تحقیق رساله حاضر می­پردازیم. پژوهش­های انجام شده در حوزه جامعه ­شناسی سینما حکایت از آن دارند که بخش اعظم روش­ها و فنونِ استفاده شده برای گردآوری و تحلیل داده ­ها در این عرصه از جنس روش­های کیفی­اند. به دلیل ارتباط موضوع و اهداف پژوهش از روش کیفی «تحلیل نشانه­شناختی روایتِ » استفاده می­ شود. در اینجا علاوه بر تشریح معرفت­شناسی حاکم بر این روش، بر اساس روش تحلیل روایتِ نشانه­شناختی به بررسی و تحلیل این فیلم­ها پرداخته می­ شود. بر مدل نشانه­شناسی کریستین متز به عنوان چارچوب روشی در تحلیل روایی فیلم­ها تأکید می­ شود و جامعه آماری، حجم نمونه و شیوه­ نمونه گیری نیز معرفی خواهد شد، و همچنین تحلیل تماتیک را به دلیل اینکه بافت موضوعی حاکم بر فیلم است و فیلمساز پیرنگ داستانی و موضوعی خود را در چارچوب آن بنا نهاده است را مورد استفاده قرار داده­ایم.

در فصل یافته­ ها میدان مطالعه بر اساس شیوه نمونه گیری نظری – هدفمند سه فیلم، “هزار و یک سیب”(1392) ساخته­ طه کریمی ، “همه مادران من” (1386) ساخته­ ابراهیم سعیدی و زهاوی سنجاوی، “زمزمه با باد”(1387) ساخته­ شهرام علیدی به گونه­ ای انتخاب شوند که بیشترین روشنایی­بخشی را برای نظریه­ای که تا آن لحظه تدوین شده، داشته باشند.

 

1-1: طرح مسئله

زندگی و حیات انسانی، حیاتی است در دل فاجعه. انسان بالاخص انسان مدرن، تحت هجمه­های سهمگین عصر مدرن، تکنولوژی و ایدئولوژی­های نوین بیش از هر زمانی در لابلای آنچه گیدنز گردونه خرد کننده می­نامد، له شده است. در این میان انسان مدرن کُرد تحت تأثیر سیاست­های سرکوبگرانه­ی دولت بعث، به شدت با آنچه می­توان تجربه­ی فاجعه نامید، هم­آغوش شده است. “بمباران شیمیایی حلبچه” در 16 مارس 1988 که در آن 5000 هزار نفر قربانی شدند و واقعه “انفال” که در آن 4000 روستای کردنشین در کردستان عراق ویران شد و182000 کرد نیز توسط نیروهای بعثی در 14 آوریل 1988 زنده به گور شدند، از جمله مصادیق این تجربه­ی فاجعه هستند. این تجربیات از جمله اساسی­ترین موضوعاتی بوده ­اند که همیشه نویسندگان و هنرمندان را ترغیب کرده ­اند تا در انتقال و بازنمایی تجربه فاجعه، نقش نافذی داشته باشند. این دو نسل کشی در کردستان عراق فیلمسازانی از ایران، عراق، سوریه و حتی فیلمسازانی از اروپا را برآن داشته که به بازنمایی و روایت این فاجعه­ها بپردازند. از جمله این آثار می توان به فیلم­های: “عروس حلبچه” (1369) به کارگردانی حسن کار بخش، “اوینار” (1370) به کارگردانی شهرام اسدی و “به دنبال پاهایم می گردم” (1385) به کارگردانی آلان امین اشاره کرد که سعی در بازنمایی فاجعه حلبچه داشته اند. فیلم های زیادی نیز درباره فاجعه انفال ساخته شده است که می توان به فیلم­های: “انفال” (1384) به کارگردانی مانو خلیل (از فیلمسازان کرد سوریه)، “زمزمه با باد” (1387) به کارگردانی شهرام علیدی، “همه مادران من” (1386) به کارگردانی ابراهیم سعیدی و زهاوی سنجاوی، “کولاجو، قلب من تیره شد” (1386) به کارگردانی هلنا آپیو (فیلمساز شناخته شده انگلستانی)، “خسته” (1387) به کارگردانی ابراهیم سعیدی و فیلم “مزدور سفید” (1391) و فیلم “هزار و یک سیب” (1392) هر دو به کارگردانی طه کریمی اشاره کرد.

ابراهیم سعیدی، شهرام علیدی و طه کریمی سه فیلمساز ایرانی هستند که آثاری درباره واقعه انفال ساخته­اند. لذا در میان آثار فیلمسازان مذکور سه فیلم “زمزمه با باد” (1387) ساخته­ شهرام علیدی، “همه مادران من” (1386) ساخته­ ابراهیم سعیدی و زهاوی سنجاوی و “هزار و یک سیب” (1392) ساخته­ طه کریمی، برای تحقیق انتخاب شده است. 

پل ریکور در کتاب زمان و حکایت با مهم بر شمردن موضوع زمان در درک کنش به این اصل می پردازد که روایت بدون زمان و به تبع آن بدون درک کنش ممکن نیست(ریکور،1383). در مقابل زیگموند فروید در پژوهشی تحت عنوان ماتم و ماخولیا به مناسبات روان پریشانه­ی فرد ماخولیا و برون شدگی­اش از نظم زمانی می پردازد و معتقد است که فرد ماخولیا برای حفظ موضوع از دست رفته، خود را در زمان کنونی نگه داشته و حاضر به گذشتن از این زمان نیست یا به عبارت دیگر فروید معتقد است که فرد ماخولیا پا از نظم زمانی بیرون می نهد و رابطه­ گذشته، حال و آینده را به نفع زمان گذشته تا حال فاجعه به فراموشی می سپارد و از این حیث زمان تبدیل به عارضه­ای می شود که مانع از توانش زبانی و استعاری زبان می­ شود تا فرد ماخولیا از خود بازگویی ناتوان باشد (فروید، 1382). کنار هم آوردن این موضوع یعنی عدم تحقق روایت در غایت زمان در کنار بیرون افتادگی فرد فاجعه و ماخولیا، موضوع جدیدی است که ساموئل بکت و موریس بلانشو از آن تحت عنوان نوشت فاجعه و شکل گیری روایت جدید با عنوان «نامتن» یاد می کنند. این مسئله که فرد فاجعه دیده چگونه و با کدام امکانات خود را روایت می کند اساس تحقیق و بیان مسئله­ای است که در اینجا بدان خواهیم پرداخت.

1-2: فرضیه

فرض ما در این تحقیق بر این امر استوار است که روایت متن فاجعه به شکلی جهان شمول، کلی و یکپارچه ممکن نیست بلکه همواره روایتی است شیزوئید، از هم گسیخته و تکه­پاره که بلاخص در آثار فیلمسازان مذکور به صورت یاد شده روایت فاجعه انسانی انفال ارائه شده است.

3-1: سوالات تحقیق

1. شهرام علیدی، ابراهیم سعیدی و طه کریمی در آثار سینمای خود چگونه توانسته ­اند فاجعه را بازنمایی کنند؟
2. شهرام علیدی، ابراهیم سعیدی و طه کریمی از چه نشانه‌گانی برای بازنمایی امر فاجعه یاری جسته­اند؟
3. امر فاجعه به تناظر آثار این هنرمندان چگونه به خلق روایتهای جدیدی از تاریخ مبدل شده است

1-4: اهمیت و ضرورت تحقیق

توجه به بررسی امر فاجعه در سینما از این حیث می ­تواند مهم باشد، که سینما به تناظر عناصر فیلمیک و تم­ها و نشانه­ های فیلمی چگونه روایتی از امر فاجعه و حیات مردمان و بازماندگان فاجعه را بدست می­دهد. در این نوشتار سعی بر آن است تا اهمیت این امر را در ساختار سه فیلم هزار و یک سیب، همه مادران من و زمزمه با باد مورد بررسی قرار داد. این تحقیق سعی دارد تا بازسازی امر فاجعه را در زندگی مردمان بعد از حصول فاجعه و روایت محتضران فاجعه را از زاویه دید فیلم­های سینمایی به تصویر بکشد. 

 

1-5: اهداف تحقیق

هدف اساسی و کلی این تحقیق تفسیری معنایی از بازنمایی امر فاجعه است به عنوان اساسی­ترین عنصری که انسان مدرن همچنان با آن دست به گریبان است. انسان مدرن علیرغم تمام وعده­های روشنگری منوط به حیاط سراسر آکنده از خیر و فضیلت، همچنان حیاتی است فاجعه­گون. تفسیر معنایی امر فاجعه در سینمای کردستان راهی است برای شناخت امر فاجعه و بازنمایی آن به تناظر هنر سینما.

1-6: پیشینه تحقیق

بیشتر تحقیقات مرتبط با این موضع که در ایران صورت گرفته به موضوع جنگ و مرگ اختصاص یافته است. جنگ می ­تواند عامل به وجود آمدن فاجعه باشد، که البته دوران هشت ساله دفاع مقدس خالی از فجایع انسانی نبوده، برای مثال می­توان به بمباران شیمیایی سردشت و حتی شهید شدن هر انسانی در این جنگ که می­توان به عنوان یک فاجعه به آن نگریست، اشاره کرد، و موضوع مرگ که رابطه­ همسو با موضوع فاجعه دارد، را می­توان به عنوان پیشینه­ی تحقیق در نظر گرفت.

• بحرینی، مریم،(1389)، «تحلیل آثار سینمایی ابراهیم حاتمی کیا (با تأکید بر بازنمایی جنبه های آسیب­زا و تروماتیک تجربه جنگ)»، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی – دانشگاه علامه طباطبایی
• کمال منش، علی،(1389). «میزان اختلال استرس پس از سانحه پس از 21 سال در بازماندگان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در استان کهگیلویه و بویراحمد»، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی­- دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت

این تخیّل تا جایی پیش می رود که گاهی پا را فراتر از دنیای واقعی می گذارد و در صورت نداشتن همبازی و همراه برای خود همبازی تخیلی می سازد. کسی که همراه همیشگی او باشد و توانایی همراهی با او در نقشهای مختلف را داشته باشد.

هنر نمایش پا به پای کودک رشد می کند و مسیرش را تا روزگار بزرگی طی می کند. حالا دیگر تعدادی تماشاچیان آن هستند و تعدادی بازیگران آن. تعدادی تاثیر میگذارند و تعدادی تاثیر می پذیرند. گاهی شخصیتهای تخیلیشان را زنده می کنند و گاهی شخصیتهای تقلیدیشان را… اما در این میان حتما باید کسی باشد که بداند در میان تماشاگران کسی هست که خود کودک است. نیازمند تماشای چیزی و کسی است که لحظه های او را شیرین تر وزیبا تر کند.

این پژوهش از چهارفصل تشکیل شده است. فصل اوّل به کلیّات تحقیق مربوط است. در فصل دوّم به محدودۀ مطالعات نظری می پردازیم و کلیّتی از کلید واژگان و تعاریفی از آنها را ارائه می دهیم. واژگانی مانند: تخیّل، خیالپردازی و هیجان در این فصل شناخته می شوند.

در فصل سوّم به مقولۀ نشانه شناسی می رسیم و عوامل ارائه شده در فصل پیش را در نمونه هایی از داستان های کودکان برّرسی می کنیم. در فصل چهارم، به برّرسی همان واژگان کلیدی در متون نمایشی منتخب می پردازیم.

 

بیان مسئله

هنر همواره با زندگی بشر در گیر بوده است و رسالتی که همواره از آن انتظار می رفته در تمام ابعاد زندگی سیاسی ، اجتماعی ، خانوادگی و تربیتی دیده شده است . اما به جز رسالت و ذات هنر چگونگی به کار گرفتن آن نیز برای موثر تر بودن امری است جداگانه . چرا که هر ممکنی می تواند به میزان تاثیر مثبت خود تاثیرات ناپسند بر جا گذارد . بخصوص هنگامی که در مواجهه با مخاطبان خاص عرضه می شود . مسئله ی مورد بحث در این مقال تاثیر هنر نمایش برای کودک است چنانچه ابزارهایی که در نمایش کودکان مورد استفاده قرار می گیرد، همان هایی است که می تواند تاثیرگذاری همیشگی بر خلق و خوی و روان کودک داشته باشد . هدف این پژوهش آن است  که مشخص نماید نمایش کودک در ایران چه هیجاناتی را در بر دارد و چگونه با روان کودک درگیر می شود و چرا بعضی از احساسات و هیجانها در نمایش کودک ایرانی دیده نمی شود .

 

هدف های تحقیق :

تحقیق پیش رو تلاش دارد تا به اهداف زیر دسترسی یابد :

• بررسی ابزار های هیجان مثبت در آثار نمایشی کودک .
• بررسی ابزارهای هیجانی منفی در آثار نمایشی کودک .
• بررسی تاثیر هیجان های منفی و مثبت در روح و روان کودک .

• 

•  

• بررسی مسائل سیاسی و اجتماعی در انتخاب هیجان مثبت یا منفی در اثر نمایش .
• بررسی میزان تاثیر ناخودآگاه مسائل تعصبی ، قومی – آئینی و خانوادگی در آثار نمایشی کودک .
• بررسی میزان حضور ابزارهای تخیلی و فانتزی در آثار نمایشی کودک در ایران .

 

اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن .

اهمیت این موضوع و تحقیق درباره آن بیش از هر چیز به اهمیت مخاطب آن برمیگردد . از آنجا که مخاطب کودک تاثیرپذیر ترین مخاطبان به شمار می آیند و لوح ساده و سفید ذهن کودکان آمادگی  بیشترین تاثیرپذیری را از محیط و دیده ها و شنیده های خود دارد .  پس آنچه که هنر به عنوان خوراک روح و روان در اختیار کودک قرار می دهد مسلماً بیش از هر چیز باید از همه جهات پاکیزه و پیش برنده باشد .

از آنجایی که نگارنده تمام سال های فعالیت های خود را به امر نگارش و کارگردانی آثار کودک اختصاص داده است و از نزدیک با تاثیر مثبت و منفی آثار مختلف بر کودکان آشنا بوده و انگیزه ی تحقیق و بررسی در این مسئله را در اولویت قرار داده است .

سوالات تحقیق:

این پژوهش در صدد یافتن پاسخ برای این چهار پرسش است:

• چه نوع هیجان هایی در درام کودک بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و آیا این هیجانات برای او مفید هستند یا خیر؟
• چه هیجانهایی بیشتر توجه کودک را جلب کرده و او را به عنوان مخاطب خاص خود نگه می دارد؟
• آیا ناخودآگاه انسان، ناخودآگاه فردی و جمعی_کهن الگو ها_ به چه اندازه در انتخاب هیجانهایی که در یک اثر نمایشی به کار می رود تاثیر دارند؟
• آیا گرایش به مدرنیته و زندگی در عصر تکنولوژی باعث می شود که از میزان تخیل و فانتزی در آثار کودک کم شود و انان را به سمت واقعیت های زندگی می کشانیم؟

فرضیات:

_  به نظر می رسد امروزه در تاتر کودک و آثاری که برای کودکان در ایران تهیه می شود از انواع هیجانهای مثبت و منفی آنهایی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد که بتواند در زندگی واقعی و شرایط زندگی مردم ایران ملموس و قابل عرضه باشد. چرا که به دلیل زندگی معیشتی، اجتماعی، سیاسی، و مذهبی و آنچه که طی سالیان طولانی تحت عنوان عرف یک ملت مورد احترام قرار گرفته و رعایت آنها قراردادی اجتماعی محسوب می شود این واقع نگری به سرعت بر روی کودکان تاثیر گذاشته و حتی پیش از این که کودکان وارد زندگی اجتماعی شده و با آنها مواجه شوند این مسایل خود به پیشواز کودکان رفته و ذهن آنها را به خود مشغول می سازند. نتیجه ی این امر برخورد زود هنگام و بدون تکلف حقیقت با کودکان است. آن هم از جنبه ای که فقط حقیقت پر تنش را به کودکان می نمایاند. حقیقتی شامل احساس مسئولیت، موظف بودن به موفق شدن، و تلاش برای حفظ بقا خود و خانواده و مام وطن. چنانچه در بسیاری از آثاری که در طی سی و پنج سال اخیر در ایران به وجود آمده است این نوع آثار به طور قوی بر دیگر مصداقها غلبه دارد.

حال این فرضیه به عنوان پرسش دوم متبلور می شود که آیا این هیجانها می توانند مخاطب خود را که کودکان هستند مورد توجه قرار دهند؟ به نظر می رسد که حداقل تا سه دهه چنین امری موفق بوده است. زیرا از آنجا که با موضوعات فوق کودک تحت محرکی های عمیق عاطفی و خانوادگی قرار می گیرد و همذات پنداری اش تحریک می شود به شدت مورد سلطه ی این درام ها قرار می گیرد و ماجرای آنان را به طور نا خودآگاه تا مدتها در ذهن نگاه می دارد.

البته باید جستجو را با پرسشهایی بنیادین در این زمینه آغاز کرد که آیا موفق بودن در نگه داشتن مخاطب کودک که در این سه دهه گزینه ی دیگری نیز برای انتخاب نداشته است از نظر تربیتی و روان شناسی امر درستی محسوب می شود یا خیر؟

چرا فانتزی در نمایش کودک در ایران کمتر به چشم می آید ؟

چرا کودک ایرانی کمتر تخیل می کند ؟

چرا در آثار نمایش ایرانی برای کودکان هیجان های منفی مثل ترس و جنگ  خشم بیشتر دیده می شود ؟

چرا هیجان های عاطفی مثل دوست داشتن ، عاشق شدن ، مهربانی ، کمتر در آثار نمایشی کودک ایرانی دیده می شود ؟

آیا جنگ تحمیلی در ایران پس از انقلاب اسلامی تاثیری در آثار نمایشی کودک داشته است ؟

آیا مسائل قومی قبیله ای تاثیری در قصه پردازی و رویاویی با واقعیت در آثار ایرانی دارد ؟

 

فرضیه های مورد نظر :

در تئاتر کودکان به نظر می رسد که توجه ویژه و گاهی افراطی به مسائل آموزش و پرورش باعث شده است که انگیزه های پداگوژیک در آثار نمایشی کودکان بیش از تخیل و فانتزی دیده شود.

در همین راستا می توان اینگونه عنوان کرد که مسائل سیاسی و اجتماعی شامل انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و حکومت اسلامی باعث شده است که رویارویی با مسائل سخت زندگی به نمایش کودکان نیز راه یابد و آنان را بیش از فانتزی به سمت واقعیت و رئالیسم بکشاند و همینطورمسائل دینی و مذهبی باعث شده است که توجه به اسطوره ها و اساطیر کمتر شود و نیز به دلیل ممیزی های جمهوری اسلامی در امر نمایش از هیجان های ترس و خشم و تلاش برای پویا کردن نمایش بیشتر از هیجان عاطفه و احساس و عشق استفاده می شود.

شناختی که ما از یک گروه یا پدیده داریم، به نمودهای بیرونی و رفتاری ای بر می گردد که از آن می بینیم. این نمودها اغلب رفتارها و تاثیرات فیزیکی و قابل ملموسی هستند که ذهن ما را به سمت یک رویکرد یا نتیجه هدایت می کنند. از آنجایی که چند سال است که مشغول اجرای آثار نمایشی برای کودکان هستم، و مخاطب اغلب کارهای خودم را آنان میدانم، نمودی که از این گروه می بینم، مرا به نگارش این پایان نامه تشویق کرده است. به نظر می رسد که کودکان

 

در این پژوهش برای رسیدن به هدف ذکر شده، چندین محور مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه که در فصل اول آمده مربوط به فضایی هنری ژاپن وآشنایی با روحیات و تفکرات این مردم می باشد. گرافیک ژاپن علاوه بر آفریدن آثاری مدرن و مطابق سلایق روز، از آثار گذشته خود بسیار الهام می گیرد، بنا براین از آنجایی که بخش مهمی از بررسی های طراحی بسته بندی، گرافیک آن می باشد، در فصل دوم، پیشینه های تصویری گرافیک ژاپن و نحوه تاثیرات آن درگرافیک مدرن این کشور آورده شده است. آنچه که فصل سوم به آن اختصاص دارد، مربوط به بسته بندی می باشد؛ و شامل پیشینه و روش های سنتی بسته بندی در ژاپن است که مایه الهام طراحان گرافیک و بسته بندی امروز این کشور شده است؛ علاوه بر این، از بسته بندی های سلولزی موفق سه دهه اخیر ژاپن با بهره گرفتن از هویت های بصری گذشته ژاپن و مطابق روحیات مدرن، نمونه هایی آورده شده است.  بخش آخر،  به نتیجه گیری این پژوهش اختصاص دارد که از بررسی 252 نمونه بسته بندی سلولزی مربوط به دوره ذکر شده، به دست آمده است؛ نتایجی که نوع ارتباط و عشق ژاپنی ها را با طبیعت و همچنین تاثیر باورهای نخستین این اقوام بر بسته بندی های آن را نشان می دهد.
می توان گفت استفاده از مواد کم ارزش(از نظر مادی و در دسترس بودن آن) و پیش پا افتاده در طبیعت به عنوان شی با ارزش در بسته بندی سلولزی و ارتباط بر قرار کردن با این مواد، پوشاندن اشیا عادی با لایه های متعدد، در حد یک شی مهم و مقدس، استفاده از نقوش طبیعی در بسته بندی همچون شکوفه گیلاس؛ برگ خیزران، کوه فوجی و … و مواردی از این قبیل، تاثیرات طبیعت‌پرستی و بقای باورهای نخستین این اقوام بر بسته بندی این کشور بوده و می باشد.
کلمات کلیدی: بسته بندی های سلولزی ژاپن، گرافیک ژاپن. طراحی بسته بندی.
مقدمه:
بسته بندی زیر مجموعه ای از هنرهای کاربردی است که هنر، علم و تکنولوژی را هم زمان با هم به خدمت می گیرد؛ به همین دلیل در کنار توجه به عناصر زیبایی شناختی، وجه کاربردی هنر گرافیک هدف خلق اثر قرار می گیرد. نقش طراحی گرافیک و بسته بندی موفق یک کالا در صادرات، ورود به بازارهای جهانی و در نتیجه فروش کالا غیر قابل انکار است. این در حالی است که صنایع داخلی ایران از داشتن یک چنین تفکر موفقی تا حدود بسیار زیادی دور مانده اند. بنابر این بررسی نمونه های بسته بندی های تولید شده در کشورهای موفق در این زمینه _همچون ژاپن_برای بهبود این وضعیت حائز اهمیت است.
در کشور ژاپن همزمان با پدیده های کهنه و نو روبه رو هستیم، به عنوان مثال در مزرعه ای کوچک کشاورزی به دلیل کمبود امکانات از مواد طبیعی اطرافش همچون چوب خیزران، نی برنج ، ریسمان های کنفی، کاغذ و برگ درختان، برای بسته بندی و عرضه محصولاتش استفاده می کند؛ در جایی دیگر از همین سرزمین هنرمندی با وجود انواع امکانات و تکنولوژی های روز از این نوع مواد برای خلق آثاری بدیع استفاده می کند که برای جهانیان جذاب و دارای ویژگی های منحصر به فرد است. این نوع برخورد جایگاه ویژه ای برای طراحان گرافیک و بسته بندی این کشور بین سایر کشورهای صنعتی و پیشرفته فراهم ساخته است. می توان گفت ژاپن به عنوان یک تمدن شرقی به طور طبیعی وارد دوران مدرنیته شده است، بدون این كه از سنت هایش بریده باشد.
امروزه نیز ژاپنی ها فرهنگ کاربرد مواد سنتی بسته بندی خود را فدای تولید انبوه نکرده  و تا حد امکان این مواد را در بسته بندی خود به بهترین شکل و مطابق طراحی های مدرن بکار می برند. دلایل موفقیت ژاپنی ها در بسته بندی به خصوص بسته بندی سلولزی (استفاده از مواد طبیعی که پایه گیاهی دارند) از گذشته تا کنون را می توان در جنبه های روان شناختی فرهنگ ژاپن به ویژه نوع رابطه آنها با طبیعت دانست. این نوع دوستی با

 طبیعت، باعث شده است که طراحان گرافیک امروز این کشور، با الهام از زیبایی های طبیعت به نتایج خلاق تری نسبت به طراحان کشورهای غربی برسند و این روحیه نه تنها جلوی طراحی های آنها را برای مدرن شدن نمی گیرد، بلکه ایده های ناب تری برایشان فراهم می آورد.

در دوره اخیر با مطرح شدن مساله محیط زیست و تلاش برای حفظ آن، تمام توجه ها به بسته بندی سنتی این کشور و استفاده از مواد طبیعی در آن جلب شده است. هنر بسته بندی با مواد سلولزی در ژاپن دوره ای طولانی را از قدیم تا به امروز طی کرده است، این بسته ها ابتدا بدون هیچ تامل و نظریه عملی تولید می شده اند، که بعد از سال ها آزمایش و استفاده به صورت ناخودآگاه شکل امروزی را به خود گرفته اند. امروزه نیز بسیاری از بسته بندی های موفق با مواد طبیعی و دوستدار محیط زیست بسته بندی می شوند که بیشتر آنها از گذشته در این کشور به عنوان سبک خاصی از بسته بندی شناخته شده اند. گذشته از استفاده مواد طبیعی و سنتی در بسته بندی امروز ژاپن،  بسته بندی های کاغذی و یا مقوایی در این کشور از گرافیک مناسبی  برخوردارند که در آنها نیز توجه به هویت های ژاپنی مشهود است.
یکی از نکات مهمی که یک طراح گرافیک در بسته بندی باید به آن توجه داشته باشد، رعایت عناصر فرهنگی و بومی و نمایاندن هویت کالا است. بسته بندی محصولات ژاپنی نمونه های مناسبی از ارائه کالا با در نظر گرفتن این نکات است؛ این کشور که در قرن حاضر، هنرهای تجسمی و گرافیک قابل اعتنایی دارد،  از معدود کشورهایی است که در تأملات و تعاملات و غلبه ی جهان غرب، آثار ارزشمندی آفریده که از مدرنیته و حال و هوای فرهنگ غربی برخوردار است؛ اما درعین حال هویت فرهنگی مناسب با تاریخ و  پیشینه خود را نیز در این آثار حفظ کرده است. در واقع هنرمند ژاپنی برای طعم دارکردن زیبایی شناسی ناشی از هنر غربی از آثار گذشته الهام می گیرد، تا از این طریق به اثر مدرنش رنگ و بوی ژاپنی دهد.
ایران را می‌توان کشوری دانست که غنای تصویری تاریخ اش مثال زدنی است. هنرهای ایرانی‌، همچون معماری مساجد، فرش‌ها، قالی‌ها، و انواع صنایع دستی آن از لحاظ طرح و نقش مثال زدنی بوده و هستند. از طرفی گرافیک به عنوان کاربردی‌ترین هنر تجسمی ‌همیشه با تصاویر و اشکال درگیر بوده است. اگرچه این هنر ‌زاده اروپا و غرب است ولی همیشه این بحث مطرح بوده است که آیا این هنر قابلیت بومی‌شدن را دارد یا نه؟! جواب این سوال می‌تواند بله باشد و برای این ادعا گرافیک ژاپن را می‌توان مثال زد. از آنجا که در تمام هنرهای شرقی یک زنجیر پنهان معرفتی وجود دارد که آنها را به یکدیگر پیوند می دهد،  به نظر می رسد با در نظر گرفتن روح شرقی که در هنر ایران و ژاپن نیز وجود دارد، می توان عوامل و راه کارهایی که موجب پیشرفت هنر گرافیک و به دنبال آن طراحی بسته بندی این کشور، بین کشورهای پیشرفته و صنعتی شده است، به عنوان تجربیاتی مورد استفاده قرار داد و می توان آن را  بهترین گزینه برای طراحان ایرانی، به عنوان راهنما دانست. این پژوهش تنها شروعی است برای بحث موفقیت طراحی بسته بندی در ایران، طوری که کاربردی، مدرن، مورد قبول بازار مخاطب و همچنین نشان دهنده هویت ایرانی باشد.
در این پژوهش سعی شده، پیشینه بسته بندی های سلولزی ژاپن، پیشینه هویت های بصری استفاده شده در این بسته ها، و همچنین بررسی نمونه های امروزی بسته بندی های سلولزی این کشور، مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. لازم به ذکر است، بازهء زمانی بررسی حاضر مربوط به سه دهه اخیر ژاپن می‏باشد. آنچه که در فصل اول آمده مربوط به فضای هنری ژاپن وآشنایی با روحیات و تفکرات تاثیر گذار بر هنر این مردم می باشد. در فصل دوم، پیشینه های تصویری گرافیک ژاپن و نحوه تاثیرات آن در گرافیک مدرن این کشور آورده شده است. آنچه که فصل سوم به آن اختصاص دارد، مربوط به بسته بندی می باشد و شامل روش های سنتی بسته بندی در ژاپن است که مایه الهام طراحان گرافیک و بسته بندی امروز این کشور شده است.
سوالات این پژوهش به شرح زیر است. 

• بسته بندی های کاغذی و مقوایی ژاپن را از نظر طراحی به چند گروه می توان تقسیم کرد و هر گروه چه ویژگی هایی دارد؟
• رابطه جنس کاغذ و مقوا با طرح روی آن چگونه است و از چه اصولی پیروی می کند؟
• رابطه رنگ با جنس کاغذ و مقوا چگونه است و از چه اصولی پیروی می کند؟
• کاربرد حروف (عنوان محصول و نوشته های ریز و توضیحات دیگر روی بسته بندی) در این بسته بندی ها چگونه است؟
• این بسته بندی ها چه تاثیری از سایر کشورها گرفته اند؟
• این بسته بندی ها چه تاثیری بر سایر کشورها گذاشته اند و می گذارند؟
• عناصر تصویری ویژه ی ژاپنی مانند ابر، اژدها، بادبزن، کوه فوجی، درخت و شکوفه، پرنده، چهره های ژاپنی و….چه سهمی در بسته بندی های کاغذی آن دارند؟
• باورهای مردم خاور دور چه تاثیری در بسته بندی های کاغذی ژاپن دارند؟

این سوالات، تنها شروعی  است برای بحث موفقیت طراحی بسته بندی در ایران، طوری که کاربردی، مدرن، مورد قبول بازار مخاطب و همچنین نشان دهنده هویت ایرانی باشد.
فصل اول: فضای هنری ژاپن

چکیده
فهرست مطالب
فهرست تصاویر
فصل اول :کلیات تحقیق
1-1 تعریف مسئله ………………………………………………………………………………………………………….. 2
1-2 ضروریات و اهمیت تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………… 2
1-3 سوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………… 2
1-4 فرضیات ……………………………………………………………………………………………………………………….. 3
1-5 اهداف اصلی و فرعی …………………………………………………………………………………………………………………………. 3
1-6 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3
1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………………………….. 3
1-8 کاربرد تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 4
1-9 پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………… 4
1-10 چگونگی انجام پروژه عملی …………………………………………………………………………………………………………….. 5
فصل دوم :حضور گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی
2-1 نگاهی اجمالی به پیشینه شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………… 8
2-2 کاربرد گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………. 15
2-2-1 پوستر ………………………………………………………………………………………………………………….. 17
2-2-2 تبلیغ مجله‏ای ……………………………………………………………………………………………………………..20
2-2-3 طراحی سایت ……………………………………………………………………………………………………………… 21
فصل سوم : چگونگی طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی
3-1 نیاز جامعه بعد از انقلاب صنعتی به طراحی آرم ……………………………………………………………………………. 24
3-2 پیشینه طراحی آرم برای شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………. 26
3-2-1 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در جهان ……………………………………………………………………………………. 26
3-2-2 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در ایران …………………………………………………………………………………….. 27
3-3 ویژگی‏های امروزی آرم شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………. 28
3-3-1 هویت ……………………………………………………………………………………………………………………… 30
3-3-2 آرم‏های نوشتاری ……………………………………………………………………………………………………. 33
3-3-3 رنگ ………………………………………………………………………………………………………………………… 36
3-3-4 فرم و خطوط …………………………………………………………………………………………………. 37
3-4 بازسازی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………… 41
3-4-1 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی فرانسه ……………………………………………………………………………………… 42
3-4-2 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آلیتالیا ……………………………………………………………………………………… 42
3-4-3 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی ایبریا ………………………………………………………………………………………… 43
3-4-4 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی لوفتانزا ……………………………………………………………………………………… 44
3-4-5 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی کوآنتس …………………………………………………………………………………… 44
3-4-6 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی تایی(تایلند) ……………………………………………………………………………… 45
3-4-7 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آمریکا ………………………………………………………………………………………. 46
3-4-8 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی اِس آ اِس …………………………………………………………………………………. 47
3-4-9 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی جی اِی ال (ژاپن) ……………………………………………………………………. 47
3-5 هویت سازمانی در شرکت های هواپیمایی …………………………………………………………………………………….. 48
3-5-1 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بریتانیا …………………………………………………………………………….. 51
3-5-2 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی ………………………………………………………………………… 53
3-5-3 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی کوچولو …………………………………………………………… 54
3-5-4 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی گلف (خطوط هوایی خلیج )……………………………………………. 55

 

3-5-5 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی اتریش …………………………………………………………………………….. 56
3-5-6 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی دلتا …………………………………………………………………………………. 57
3-5-7 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی استار الی ینس ……………………………………………………………….. 58
3-5-8 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی یونایتد …………………………………………………………………………….. 59
3-5-9 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی ایرایشیا …………………………………………………………………………… 61
3-6 تحلیل بصری در این پژوهش …………………………………………………………………………………………. 62
3-6-1 نمونه پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………… 64
3-6-2 جدول شماره 1 : توزیع فراوانی نتایج سوالات پرسشنامه …………………………………………………………. 65
3-6-3 جدول شماره 2 : ماتریس‏ها …………………………………………………………………………………………… 67
3-6-4 نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل …………………………………………………………………………. 68
نتیجه‏گیری ……………………………………………………………………………………………………………. 85
فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………. 87
 تعریف مسئله
    آرم، یکی از آثارگرافیک است که با وجود کوچک بودن، معیارهای پیچیده وبسیار ظریفی دارد و به ناچار طراح باید به هنگام طراحی، درکی درست وکامل از چگونگی راه حل مسایل و ریزه‏کاری‏های بصری و اجرای فنی و رسامی داشته باشد و بتواند با تسلط از عهده اداره و ترکیب جزئیات میلیمتری و حساس فرم‏های نقش برآید و موفق به بیان تصویری موجز در محدوده تنگ و مختصر آرم شود طبیعی است چنین روندی احتیاج به تجربه فراوانی دارد و مطالعه وکار بسیاری را طلب می‏کند. در نتیجه شناخت و بررسی بصری شاخه‏هایی از آرم که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردارند، ضروری می‏باشد که یکی از این زمینه‏ها، آرم شرکت‏های هواپیمایی است که به علت داشتن امکانات مالی خوب و سرمایه کلان این گونه مؤسسات، معمولاً از بهترین و با تجربه ترین طراحان گرافیک استفاده می‏کنند و بخشی ارزشمند از آرم‏های دنیا را به وجود آورده‏اند. انتخاب موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل برای پژوهش به دلیل نو بودن آن و این مسئله است که طبق تحقیق و بررسی انجام شده درسایت ایران‏داک و سایت دیگر دانشگاه‏ها هنوز به طور مستقیم تحقیقی در رابطه با آن انجام نشده است. در این پژوهش قرار است با جمع‏آورری و بررسی و تحلیل آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ویژگی‏های بصری این آرم‏ها شناخته و معرفی گردد.
1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق
    ضرورت و اهمیت موضوع به این دلیل است که بسیاری از دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری نکات مهم و ظریف و درست طراحی یک آرم ماندگار را به درستی نمی‏دانند و در طراحی رعایت سلیقه و خواست جامعه و معرفی درست سازمان‏ها و در واقع دانستن رابطه تعاملی- اثرگذاری و اثرپذیری را هنوز آگاه نیستند و فکر می‏کنند با تکیه بر مهارت‏های دوران تحصیل و بی‏رنگ دانستن نقش مخاطبان بر اساس سلیقه فردی و شخصی می‏توانند ارائه یک آرم موفق داشته باشند و از آنجایی که آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل منحصر به فردترین و حتی شاید در مواردی بتوان گفت، بعد از پرچم هرکشور، نقش یک هویت ملی را دارند و بهترین طراحان و شرکت‏های تبلیغاتی جهان این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند ، ضرورت انتخاب این پژوهش احساس گردید.
1-3 سوالات تحقیق
1- آیا از نوعی شبکه “گرید” در طراحی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل استفاده شده است؟
2- عناصر بصری چگونه و به چه تناسباتی در این آرم‏ها استفاده شده‏اند ؟
3- رنگ در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل با چه اصول و ضوابطی استفاده شده است؟
4- نوع حروف به کار رفته در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل چگونه است و چه قلم‏هایی بیشتر استفاده شده است ؟
5- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر از شکل کدام پرنده‏ها استفاده شده است ؟
6- غیر از پرندگان از کدام اشکال شمایلی در آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر استفاده شده است ؟
فرضیات
1- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی ، بیشتر از شکل استیلیزه‏ی پرندگان استفاده شده است.
2- پس از شکل پرنده، دایره به عنوان نماد خورشید، بیشترین شکلی است که در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی دیده می‏شود.
 1-5 اهداف اصلی و فرعی
    منظور از انجام این پژوهش تقریباً در تعریف مسئله ذکر شد. هدف اصلی، همان شناخت این شاخه مهم از طراحی آرم، یعنی آرم‏ شرکت‏های هواپیمایی بین‏المللی در جهان است که می‏تواند برای طراحان گرافیک خط دهنده و آموزنده باشد زیرا همان گونه که اشاره شد، برجسته‏ترین طراحان گرافیک دنیا این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند و اهداف فرعی هم همه مرتبط با این هدف اصلی هستند و به نوعی در سوالات پژوهش مشخص شده‏اند.
1-6 روش تحقیق
    این پژوهش، باتکیه بر روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.« در این روش محقق علاوه بر تصویرسازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله می‏پردلزد. به طور کلی تحقیقات توصیفی به سه یا چهارگروه تقسیم می شوند که تحقیقات زمینه یاب، تحقیق موردی، تحقیق تحلیل محتوا، قوم نگاری از انواع این تحقیق است.»(حافظ نیا،71،1389) ابزار این پژوهش، پرسشنامه‏ای است که به تعداد 255 نسخه بعد ازجمع آوری نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین الملل جهت بررسی عناصر بصری این آرم‏ها پاسخ داده شده است و نتایج جمع بندی حاصل از این تحلیل به صورت جامعه آماری و همچنین ماتریس‏ها برای نمایش و درک بهتر ارائه گردیده است.
1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات
    جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به شیوه کتابخانه‏ای و میدانی می‏باشد که برای انجام آن در زمان تعیین شده، هرآنچه درکتابخانه‏های دانشگاه‏ها شامل کتاب‏های مرتبط با پژوهش، مقالات علمی پژوهشی و پایان نامه‏ها و اینترنت، … اعم از فارسی ولاتین بود، با دقت از نظر گذرانده شد و بخش مورد نیاز منابع لاتین ترجمه و مطالب و تصاویر جمع آوری شد.
1-8 کاربرد تحقیق
    نتایج این پژوهش و شناخت و بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردار هستند می‏تواند برای دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری باعث شناخت نکات مهم و ظریف این بخش ارزشمند از آرم‏های دنیا و کمک به طراحی یک آرم موفق و سالم باشد.
1-9 پیشینه تحقیق
    در رابطه موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل مطالعات نظام‏مندی به صورت کتاب، پایان نامه و مقاله در ایران صورت نگرفته است و با توجه به تحقیقات صورت گرفته شده، در زیر به تعدادی که در زمینه طراحی آرم و یا عناوین مرتبط به آن در زمینه مطالعات پیشینه پژوهش لازم می‏باشند، اشاره شده است :
    فهیمه پهلوان (1381) در کتاب” درآمدی بر تحلیل عناصر تصویری در آرم”  که براساس روش‏های پیشنهادی پیرس درباره‏ی دسته بندی نشانه‏ها و نظریه‏ی ارتباط کلامی رومن یاکوبسن شکل گرفته است. به سنجش330 آرم منسوب به مؤسسات، سازمان‏ها و وزارتخانه‏های دولتی بین سال‏های (1357 تا1377) می‏پردازد و از طریق پرسشنامه‏ای که برای دستیابی به اهداف پژوهش طراحی شد و نتایج آماری به دست آمده از این پرسشنامه‏ها ، خصوصیت طراحی این آرم ها را بیان می‏کند.
    کریسپین سورلو[1] و جورجیا ایلو[2] (2007) در مقاله پژوهشی با عنوان “افتخارملی، سرمایه جهانی: بررسی نشانه شناسی اجتماعی آرم بصری(برند) در صنعت هواپیمایی” انتشارات سیج در کتابخانه دانشگاه واشنگتن به بررسی 561 آرم قرار گرفته برروی دُم هواپیماها در شرکت‏های هواپیمایی مختلف به عنوان نمونه بصری می‏پردازد و نشان می‏دهد که چگونه زوج جهانی- محلی را می‏توان به لحاظ نشانه شناسی مدیریت و محقق کرد. بررسی‏ها متشکل از سه بخش و رشته است: الف) یک بررسی توصیفی است که نشان دهنده فرهنگ واژگان بصری به شدت محدود و زیبایی شناسی بارز ناشی از طراحی دم هواپیما است. ب) بررسی تفسیری که استراتژی‏های ارتباطاتی و معنای احتمالاتی را مورد توجه قرار می‏دهد که ضمیمه منابع بصری مختلف هستند. ج) بررسی انتقادی ارتباط تصمیم‏گیری‏ها درباره طراحی‏ها و آرم گذاری با اقتصاد سیاسی و فرهنگی جهانی سازی و صنعت هواپیمایی.
    اشرف موسوی (1373) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “طراحی گرافیک بخش نشانه و علائم” که عمدتاً با روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است، در فصل‏های مختلف به   انواع نشانه و علائم، عوامل مؤثر بر نشانه، طراحی نشانه، چگونگی تبدیل ایده به تصویر و کاربردهای مختلف آن اشاره کرده است و نتیجه این پژوهش  ایجاد نوعی هماهنگی و برنامه‏ ریزی در صرف وقت، انرژی و استفاده از تجربه و خلاقیت در طراحی می‏باشد.
داریوش جعفری (1384) در پایان نامه کارشناسی با عنوان “بررسی نشانه مراکز فرهنگی هنری شهرداری تهران ” که عمدتأ به روش کتابخانه‏ای و میدانی انجام شد و شامل7 فصل می‏باشد، در فصول اول تا سوم به بررسی هنر گرافیک، آشنایی با انواع نشانه پرداخته است و در فصل چهارم، به بررسی طبقه بندی نشانه‏ها از جنبه‏ه ای مختلف می‏پردازد. در 3 فصل آخر نشانه‏های مراکز شهرداری تهران تک تک توضیح مختصری داده شده‏اند و در نهایت، با توجه به نقوشی که بیشتر در این آرم‏ها استفاده شد، پیشنهادهایی را در زمینه طراحی ارائه داده است.
    محسن عباسی سرچشمه (1388) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “کاربرد رنگ در آرم” که با هدف بررسی قابلیت و مفاهیم رنگ و ترکیبات رنگی در آرم به روش کتابخانه‏ای و مشاهده‏ای انجام شده است، نقش رنگ را در طراحی آرم، علاوه بر فرم و فیگور بسیار مهم و دارای توانمندی‌ و قدرت نفوذ و بیانی خاص می‏داند که در بسیاری از موارد دارای معانی سمبلیک یا تداعی‌ کننده احساسی است و در حساسیت بخشیدن به جهت تقویت، تأثیرگذاری، تأییدکردن و بهره‌گیری مؤثر در آرم را تاکید می‏کند که می‌توان با مخاطب ارتباط بهتری  برقرار کرد و پیام مورد نظر را با سهولت بیشتری منتقل نمود.
    عبدالرضا اثنی عشری (1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “خلاقیت در طراحی نشانه ” که عمدتاً به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است و شامل 5 فصل می‏باشد ، در هر فصل به اهمیت و حضور خلاقیت از طریق بالا بردن خلاقیت ذهنی و اجرایی ، مطالعه نشانه در حوزه نشانه شناسی ، گرافیک، ، ارتباطات و ارزیابی پرداخته است تا در این میان بتواند راهکارهایی برای طراحی نشانه و پرورش خلاقیت ارائه دهد.
    داریوش کاظم پور ( 1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان”بررسی راهکارهای خلق نشانه از ایده تا اجرا” که از روش کتابخانه‏ای به همراه مصاحبه با صاحبنظران این علم انجام شده است، خلاقیت را در طراحی نشانه، به عنوان یکی از شاخصه‏های اصلی گرافیک ، اکتسابی و قابل یادگیری می‏داند و راهکارهایی برای خلق ایده‏های بصری در طراحی نشانه ارائه داده است که بخش‏هایی مربوط به اطلاعات مورد نیاز برای طراحی یک نشانه، برنامه‏های تبلیغاتی استفاده از آن و نوشتن یک خلاصه طرح کلی برای نشانه را شامل می‏شود.

    بیشتر آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی در یک سبک ساده و قابل فهم با قصد درک آن برای فرد طراحی شده‏اند. بعضی از شرکت‏های هواپیمایی، از پرچم های ملی یا خصوصیات فرهنگی(علائم تجریدی، تصاویرشمایلی مفهوم پرواز، رنگ‏های ملی یا بومی و غیره) در آرم‏های خود به جهت نشان دادن کشور یا پایگاه مبداء خودشان استفاده می‏کنند. بسیاری از این شرکت‏ها، عناصر دو پهلوی پرواز، سرعت و خدمات راکه هوشمندانه و از لحاظ گرافیکی بیان شده‏اند، به نمایش            می‏گذارند.که این عناصر شامل: نمادهای خورشید،کره، ستاره، نمادهایی که جهت را نشان می‏دهند مانند ( فلش ) ، نمادهایی که برای نشان دادن سرعت استفاده شده است ( اشعه، خطوط مارپیچ و…) و نقوش پرندگان که بیشتر شامل        ( شاهین، عقاب، کبوتر، اردک یا غاز وحشی، قوش، لک‏لک) می‏باشد. به دلیل محدودیتی که از تکرار نمادهای تصویری با موضوعاتی مشخص ناشی می‏شود و آنجایی که حروف الفبا در عمل, اشکال متنوع‏تری را در طراحی آرم فراهم می‏سازد ، لذا بیشتر آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی، به ویژه درسال‏های اخیر از امکانات گوناگون حروف به صورت مونوگرام، لوگوتایپ با تأکید بر حروف سرآغاز، لوگوتایپ‏هایی از انواع دیگر و مخفف‏های دو یا سه حرفی، بهره برده‏اند که در بیشتر موارد اشکال ساده شده‏ای از نمادهای تصویری مانند: هواپیما، پرنده و موشک را تداعی می‏کنند یا فرم‏های هندسی مانند مثلث، دایره، خطوط مورب و موازی را به کار برده‏اند. ولی در نهایت، تمامی این آرم‏ها ، اعم از نوشتاری یا تصویری، دارای ویژگی‏هایی می‏باشند که در مجموع حسی از پرواز، امنیت ، آرامش و قابل اعتماد بودن را بیان می‏کنند.       

    واژگان کلیدی: آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل ، لوگوتایپ، بیان بصری، دایره، پرواز

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

چکیده

فهرست مطالب

فهرست تصاویر

فصل اول :کلیات تحقیق

1-1 تعریف مسئله …………………………………………………………………………………………… 2

1-2 ضروریات و اهمیت تحقیق ………………………………………………………………………………. 2

1-3 سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………. 2

1-4 فرضیات ………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-5 اهداف اصلی و فرعی ……………………………………………………………………………………………………… 3

1-6 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..3

1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………… 3

1-8 کاربرد تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-9 پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-10 چگونگی انجام پروژه عملی ……………………………………………………………………………………………… 5

فصل دوم : حضور گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی

2-1 نگاهی اجمالی به پیشینه شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………… 8

2-2 کاربرد گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………. 15

2-2-1 پوستر ………………………………………………………………………………………………………………… 17

2-2-2 تبلیغ مجله‏ای ………………………………………………………………………………………………………………20

2-2-3 طراحی سایت ………………………………………………………………………………………………………………. 21

فصل سوم : چگونگی طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی

3-1 نیاز جامعه بعد از انقلاب صنعتی به طراحی آرم ……………………………………………………………………………. 24

3-2 پیشینه طراحی آرم برای شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………. 26

3-2-1 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در جهان ……………………………………………………………………………………. 26

3-2-2 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در ایران …………………………………………………………………………………….. 27

3-3 ویژگی‏های امروزی آرم شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………. 28

3-3-1 هویت ……………………………………………………………………………………………………………………… 30

3-3-2 آرم‏های نوشتاری …………………………………………………………………………………………………………. 33

3-3-3 رنگ …………………………………………………………………………………………………………………………. 36

3-3-4 فرم و خطوط ………………………………………………………………………………………………………….. 37

3-4 بازسازی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………… 41

3-4-1 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی فرانسه ……………………………………………………………………………………… 42

3-4-2 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آلیتالیا ……………………………………………………………………………………… 42

3-4-3 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی ایبریا ………………………………………………………………………………………… 43

3-4-4 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی لوفتانزا ……………………………………………………………………………………… 44

3-4-5 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی کوآنتس …………………………………………………………………………………… 44

3-4-6 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی تایی(تایلند) ……………………………………………………………………………… 45

3-4-7 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آمریکا ………………………………………………………………………………………. 46

3-4-8 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی اِس آ اِس …………………………………………………………………………………. 47

3-4-9 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی جی اِی ال (ژاپن) ……………………………………………………………………. 47

3-5 هویت سازمانی در شرکت های هواپیمایی …………………………………………………………………………………….. 48

 

 

3-5-1 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بریتانیا …………………………………………………………………………….. 51

3-5-2 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی ………………………………………………………………………… 53

3-5-3 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی کوچولو …………………………………………………………… 54

3-5-4 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی گلف (خطوط هوایی خلیج )……………………………………………. 55

3-5-5 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی اتریش …………………………………………………………………………….. 56

3-5-6 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی دلتا …………………………………………………………………………………. 57

3-5-7 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی استار الی ینس ……………………………………………………………….. 58

3-5-8 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی یونایتد …………………………………………………………………………….. 59

3-5-9 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی ایرایشیا …………………………………………………………………………… 61

3-6 تحلیل بصری در این پژوهش …………………………………………………………………………………………………………. 62

3-6-1 نمونه پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………….. 64

3-6-2 جدول شماره 1 : توزیع فراوانی نتایج سوالات پرسشنامه …………………………………………………………. 65

3-6-3 جدول شماره 2 : ماتریس‏ها ……………………………………………………………………………………………………….. 67

3-6-4 نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل …………………………………………………………………………. 68

نتیجه‏گیری ………………………………………………………………………………………………………………… 85

فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………. 87

تعریف مسئله

    آرم، یکی از آثارگرافیک است که با وجود کوچک بودن، معیارهای پیچیده وبسیار ظریفی دارد و به ناچار طراح باید به هنگام طراحی، درکی درست وکامل از چگونگی راه حل مسایل و ریزه‏کاری‏های بصری و اجرای فنی و رسامی داشته باشد و بتواند با تسلط از عهده اداره و ترکیب جزئیات میلیمتری و حساس فرم‏های نقش برآید و موفق به بیان تصویری موجز در محدوده تنگ و مختصر آرم شود طبیعی است چنین روندی احتیاج به تجربه فراوانی دارد و مطالعه وکار بسیاری را طلب می‏کند. در نتیجه شناخت و بررسی بصری شاخه‏هایی از آرم که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردارند، ضروری می‏باشد که یکی از این زمینه‏ها، آرم شرکت‏های هواپیمایی است که به علت داشتن امکانات مالی خوب و سرمایه کلان این گونه مؤسسات، معمولاً از بهترین و با تجربه ترین طراحان گرافیک استفاده می‏کنند و بخشی ارزشمند از آرم‏های دنیا را به وجود آورده‏اند. انتخاب موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل برای پژوهش به دلیل نو بودن آن و این مسئله است که طبق تحقیق و بررسی انجام شده درسایت ایران‏داک و سایت دیگر دانشگاه‏ها هنوز به طور مستقیم تحقیقی در رابطه با آن انجام نشده است. در این پژوهش قرار است با جمع‏آورری و بررسی و تحلیل آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ویژگی‏های بصری این آرم‏ها شناخته و معرفی گردد.

1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق

    ضرورت و اهمیت موضوع به این دلیل است که بسیاری از دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری نکات مهم و ظریف و درست طراحی یک آرم ماندگار را به درستی نمی‏دانند و در طراحی رعایت سلیقه و خواست جامعه و معرفی درست سازمان‏ها و در واقع دانستن رابطه تعاملی- اثرگذاری و اثرپذیری را هنوز آگاه نیستند و فکر می‏کنند با تکیه بر مهارت‏های دوران تحصیل و بی‏رنگ دانستن نقش مخاطبان بر اساس سلیقه فردی و شخصی می‏توانند ارائه یک آرم موفق داشته باشند و از آنجایی که آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل منحصر به فردترین و حتی شاید در مواردی بتوان گفت، بعد از پرچم هرکشور، نقش یک هویت ملی را دارند و بهترین طراحان و شرکت‏های تبلیغاتی جهان این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند ، ضرورت انتخاب این پژوهش احساس گردید.

1-3 سوالات تحقیق

1- آیا از نوعی شبکه “گرید” در طراحی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل استفاده شده است؟

2- عناصر بصری چگونه و به چه تناسباتی در این آرم‏ها استفاده شده‏اند ؟

3- رنگ در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل با چه اصول و ضوابطی استفاده شده است؟

4- نوع حروف به کار رفته در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل چگونه است و چه قلم‏هایی بیشتر استفاده شده است ؟

5- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر از شکل کدام پرنده‏ها استفاده شده است ؟

6- غیر از پرندگان از کدام اشکال شمایلی در آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر استفاده شده است ؟

1-4 فرضیات

1- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی ، بیشتر از شکل استیلیزه‏ی پرندگان استفاده شده است.

2- پس از شکل پرنده، دایره به عنوان نماد خورشید، بیشترین شکلی است که در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی دیده می‏شود.

 1-5 اهداف اصلی و فرعی

    منظور از انجام این پژوهش تقریباً در تعریف مسئله ذکر شد. هدف اصلی، همان شناخت این شاخه مهم از طراحی آرم، یعنی آرم‏ شرکت‏های هواپیمایی بین‏المللی در جهان است که می‏تواند برای طراحان گرافیک خط دهنده و آموزنده باشد زیرا همان گونه که اشاره شد، برجسته‏ترین طراحان گرافیک دنیا این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند و اهداف فرعی هم همه مرتبط با این هدف اصلی هستند و به نوعی در سوالات پژوهش مشخص شده‏اند.

1-6 روش تحقیق

    این پژوهش، باتکیه بر روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.« در این روش محقق علاوه بر تصویرسازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله می‏پردلزد. به طور کلی تحقیقات توصیفی به سه یا چهارگروه تقسیم می شوند که تحقیقات زمینه یاب، تحقیق موردی، تحقیق تحلیل محتوا، قوم نگاری از انواع این تحقیق است.»(حافظ نیا،71،1389) ابزار این پژوهش، پرسشنامه‏ای است که به تعداد 255 نسخه بعد ازجمع آوری نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین الملل جهت بررسی عناصر بصری این آرم‏ها پاسخ داده شده است و نتایج جمع بندی حاصل از این تحلیل به صورت جامعه آماری و همچنین ماتریس‏ها برای نمایش و درک بهتر ارائه گردیده است.

1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات

    جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به شیوه کتابخانه‏ای و میدانی می‏باشد که برای انجام آن در زمان تعیین شده، هرآنچه درکتابخانه‏های دانشگاه‏ها شامل کتاب‏های مرتبط با پژوهش، مقالات علمی پژوهشی و پایان نامه‏ها و اینترنت، … اعم از فارسی ولاتین بود، با دقت از نظر گذرانده شد و بخش مورد نیاز منابع لاتین ترجمه و مطالب و تصاویر جمع آوری شد.

1-8 کاربرد تحقیق

    نتایج این پژوهش و شناخت و بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردار هستند می‏تواند برای دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری باعث شناخت نکات مهم و ظریف این بخش ارزشمند از آرم‏های دنیا و کمک به طراحی یک آرم موفق و سالم باشد.

1-9 پیشینه تحقیق

    در رابطه موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل مطالعات نظام‏مندی به صورت کتاب، پایان نامه و مقاله در ایران صورت نگرفته است و با توجه به تحقیقات صورت گرفته شده، در زیر به تعدادی که در زمینه طراحی آرم و یا عناوین مرتبط به آن در زمینه مطالعات پیشینه پژوهش لازم می‏باشند، اشاره شده است :

    فهیمه پهلوان (1381) در کتاب” درآمدی بر تحلیل عناصر تصویری در آرم”  که براساس روش‏های پیشنهادی پیرس درباره‏ی دسته بندی نشانه‏ها و نظریه‏ی ارتباط کلامی رومن یاکوبسن شکل گرفته است. به سنجش330 آرم منسوب به مؤسسات، سازمان‏ها و وزارتخانه‏های دولتی بین سال‏های (1357 تا1377) می‏پردازد و از طریق پرسشنامه‏ای که برای دستیابی به اهداف پژوهش طراحی شد و نتایج آماری به دست آمده از این پرسشنامه‏ها ، خصوصیت طراحی این آرم ها را بیان می‏کند.

    کریسپین سورلو[1] و جورجیا ایلو[2] (2007) در مقاله پژوهشی با عنوان “افتخارملی، سرمایه جهانی: بررسی نشانه شناسی اجتماعی آرم بصری(برند) در صنعت هواپیمایی” انتشارات سیج در کتابخانه دانشگاه واشنگتن به بررسی 561 آرم قرار گرفته برروی دُم هواپیماها در شرکت‏های هواپیمایی مختلف به عنوان نمونه بصری می‏پردازد و نشان می‏دهد که چگونه زوج جهانی- محلی را می‏توان به لحاظ نشانه شناسی مدیریت و محقق کرد. بررسی‏ها متشکل از سه بخش و رشته است: الف) یک بررسی توصیفی است که نشان دهنده فرهنگ واژگان بصری به شدت محدود و زیبایی شناسی بارز ناشی از طراحی دم هواپیما است. ب) بررسی تفسیری که استراتژی‏های ارتباطاتی و معنای احتمالاتی را مورد توجه قرار می‏دهد که ضمیمه منابع بصری مختلف هستند. ج) بررسی انتقادی ارتباط تصمیم‏گیری‏ها درباره طراحی‏ها و آرم گذاری با اقتصاد سیاسی و فرهنگی جهانی سازی و صنعت هواپیمایی.

    اشرف موسوی (1373) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “طراحی گرافیک بخش نشانه و علائم” که عمدتاً با روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است، در فصل‏های مختلف به   انواع نشانه و علائم، عوامل مؤثر بر نشانه، طراحی نشانه، چگونگی تبدیل ایده به تصویر و کاربردهای مختلف آن اشاره کرده است و نتیجه این پژوهش  ایجاد نوعی هماهنگی و برنامه‏ ریزی در صرف وقت، انرژی و استفاده از تجربه و خلاقیت در طراحی می‏باشد.

داریوش جعفری (1384) در پایان نامه کارشناسی با عنوان “بررسی نشانه مراکز فرهنگی هنری شهرداری تهران ” که عمدتأ به روش کتابخانه‏ای و میدانی انجام شد و شامل7 فصل می‏باشد، در فصول اول تا سوم به بررسی هنر گرافیک، آشنایی با انواع نشانه پرداخته است و در فصل چهارم، به بررسی طبقه بندی نشانه‏ها از جنبه‏ه ای مختلف می‏پردازد. در 3 فصل آخر نشانه‏های مراکز شهرداری تهران تک تک توضیح مختصری داده شده‏اند و در نهایت، با توجه به نقوشی که بیشتر در این آرم‏ها استفاده شد، پیشنهادهایی را در زمینه طراحی ارائه داده است.

    محسن عباسی سرچشمه (1388) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “کاربرد رنگ در آرم” که با هدف بررسی قابلیت و مفاهیم رنگ و ترکیبات رنگی در آرم به روش کتابخانه‏ای و مشاهده‏ای انجام شده است، نقش رنگ را در طراحی آرم، علاوه بر فرم و فیگور بسیار مهم و دارای توانمندی‌ و قدرت نفوذ و بیانی خاص می‏داند که در بسیاری از موارد دارای معانی سمبلیک یا تداعی‌ کننده احساسی است و در حساسیت بخشیدن به جهت تقویت، تأثیرگذاری، تأییدکردن و بهره‌گیری مؤثر در آرم را تاکید می‏کند که می‌توان با مخاطب ارتباط بهتری  برقرار کرد و پیام مورد نظر را با سهولت بیشتری منتقل نمود.

    عبدالرضا اثنی عشری (1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “خلاقیت در طراحی نشانه ” که عمدتاً به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است و شامل 5 فصل می‏باشد ، در هر فصل به اهمیت و حضور خلاقیت از طریق بالا بردن خلاقیت ذهنی و اجرایی ، مطالعه نشانه در حوزه نشانه شناسی ، گرافیک، ، ارتباطات و ارزیابی پرداخته است تا در این میان بتواند راهکارهایی برای طراحی نشانه و پرورش خلاقیت ارائه دهد.

    داریوش کاظم پور ( 1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان”بررسی راهکارهای خلق نشانه از ایده تا اجرا” که از روش کتابخانه‏ای به همراه مصاحبه با صاحبنظران این علم انجام شده است، خلاقیت را در طراحی نشانه، به عنوان یکی از شاخصه‏های اصلی گرافیک ، اکتسابی و قابل یادگیری می‏داند و راهکارهایی برای خلق ایده‏های بصری در طراحی نشانه ارائه داده است که بخش‏هایی مربوط به اطلاعات مورد نیاز برای طراحی یک نشانه، برنامه‏های تبلیغاتی استفاده از آن و نوشتن یک خلاصه طرح کلی برای نشانه را شامل می‏شود.

    سیده اکرم دلیرصفت لیمودهی(1389) در پایان نامه کارشناسی با عنوان”بررسی نشانه‏های شبکه‏های تلویزیونی” که عمدتاً به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است شامل 2 فصل می‏باشد، در فصل اول آشنایی با انواع نشانه و در فصل دوم نمونه‏های تصویری نشانه شبکه‏های تلویزیونی جهانی را ارائه و بررسی کرده است و ویژگی‏هایی هم چون رنگ، کیفیت تصاویر، متحرک بودن، پس زمینه رنگی متفاوت و… را برای سازگاری نشانه با اهداف شبکه مورد نظر حایز اهمیت می‏داند.

1-10 چگونگی انجام پروژه عملی

    در این پروژه سعی شد بین کار نظری و عملی ارتباط برقرار گردد. از این رو ، بعد از تحقیقات بخش

نظری و بررسی بصری بر روی نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل که از طریق پرسشنامه صورت گرفت و نتایج بدست آمده از آن ،کار عملی این پروژه، طراحی آرم برای چند شرکت هواپیمایی داخلی اجرا و در نهایت با نظر استاد گرانقدر جناب آقای دکترکامران افشار مهاجر از بین آرم‏های طراحی شده، این تعداد آرم تأیید شد.

    برای طراحی آرم، اتودهای اولیه به رنگ سیاه روی زمینه سفید صورت گرفت و این مسئله هم شامل اتودهای رایانه‏ای و هم اتودهای دستی روی کاغذ می‏باشد زیرا بدون در نظر گرفتن عامل رنگ،  فرم‏ها را بهتر می‏توان تشخیص داد و در مورد آن‏ها قضاوت صحیحی داشت. علاوه بر این، تمام آرم‏های رنگی، گاهی امکان کاربرد تک رنگ هم دارند (مثلاً کاربرد آن‏ها در مُهر) که در این حالت اگر سیاه و سفید آرم جا افتاده و موزون و کامل باشد، در کاربرد تک رنگ، مشکلی ایجاد نمی‏شود. بدین ترتیب، پس از جا افتادن و کامل شدن فرم آرم، سپس برای رنگ‏گذاری و دستیابی به نسخه رنگی با توجه به نتایج به دست آمده از تحلیل رنگ بر روی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل برای هر آرم چند نمونه رنگی زده شد که در نهایت یک نمونه رنگی آن توسط استاد انتخاب گردید.

    برای طراحی، شخصیت بصری آرم با توجه به موضوع آن و ارائه خدمات شرکت‏های هواپیمایی در نظر گرفته شد و در طراحی به ساده و موجز بودن آرم توجه شد تا به سادگی در حافظه‏ها ثبت شود چرا که شکل آرم تا حدی که به پیام اصلی صدمه نزند باید ساده و ساده‏تر شود،  و در حد امکان از  تنوع  عناصر تشکیل دهنده آرم باید پرهیز کرد.

فهرست مطالب

      عنوان                                                                                      صفحه

فصل اول : کلیات طرح

1-1 بیان مسئله…………………………………………………………………………………………..2

1-2 هدف های تحقیق ……………………………………………………………………………….3

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن…………………………………………..3

1-4 سوالات و فرضیه های تحقیق ……………………………………………………………..3

• سوالات تحقیق ……………………………………………………………………………..3
• فرصیه های تحقیق ………………………………………………………………………..4

1-5 مدل تحقیق ………………………………………………………………………………………4

1-6 واژه های کلیدی ………………………………………………………………………………5

1-7 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………5

1-8 محدودیت ها و مشکلات تحقیق ……………………………………………………….5

فصل دوم : مطالعات نظری

مقدمه …………………………………………………………………………………………………….7

2-1  تاریخچه آغاز به کار گیری رسانه های نوین به مثابه ابزار بیان هنری ………8

2-2 پایه گذاری اجرا……………………………………………………………………………….10

2-3 جنسیت و اجرای رسانه ای ……………………………………………………………….11

2-4 تعریف نوین رسانه ها…………………………………………………………………….14

2-5 تاریخچه رسانه های نوین به مثابه ابزار بیان هنری………………………………16   

     –    هنر مفهومی ……………………………………………………………………………..17 

• هنر جدید ……………………………………………………………………………….20
• هنر چیدمان……………………………………………………………………………..22
• هنر اجرا………………………………………………………………………………….28
• هنر ویدیویی …………………………………………………………………………..53
• هنرهای چند رسانه ای………………………………………………………………61
• هنر اینترنتی……………………………………………………………………………..63

2-6 چگونگی تاثیر هنرهای رسانه ای بر نقش مخاطب……………………………65

• رسانه های جدید و آینده ی مخاطب رسانه ای…………………………..67
• پایان مخاطب………………………………………………………………………….68

2-7 پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………….71

فصل سوم : روش شناسایی تحقیق ………………………………………72

مقدمه……………………………………………………………………………………………….73

3-1 روش تحقیق………………………………………………………………………………74

3-2 زندگینامه ها

    – رزیتا شرف جهان ……………………………………………………………………..74

    – ندا رضوی پور………………………………………………………………………….79

    – بیتا فیاضی………………………………………………………………………………..90

3-3 پرسش های مطرح شده از هنرمندان……………………………………………98

3-4 پاسخ هنرمندان به پرسش ها …………………………………………………….100

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………….128

4-1 بررسی وجوه تشابه و تفاوت هنرمندان در برخورد با رسانه های نوین128

فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1نتیجه گیری …………………………………………………………………………….134

 

 

تصاویر ………………………………………………………………………………………138

فهرست منابع و ماخذ ……………………………………………………………..151

کتابشناسی…………………………………………………………………………………153

 

فصل اول : کلیات طرح

1-1 بیان مسئله

نزدیک به دو دهه است که زنان ایرانی در همه ی عرصه های هنری ، حضوری فعال و چشمگیر دارند ، میدان هنرهای رسانه ای اما عرصه ایست بی رحم. در جهت پرکردن جای خالی حضور درخشان تنی چند از این هنرمندان زن این مرز و بوم در راستای معرفی هر چه بیشتر و بهتر و همچنین ارزیابی چگونگی برخورد ایشان در رابطه با خلق آثاری عجین در روح زمان که خصوصیت بدون شک بارز در آثار این هنرمندان است، تحقیق و تفحص در این رابطه لازم و همچنین آشنایی با نوع برخورد و دیدگاه و چگونگی روند شکل گیری یک اثر از دیدگاه هنرمندانی که جای خود را در این جامعه و همچنین در عرصه های بین المللی تثبیت کرده و درخشیده اند، برای هنرمندانی که به تازگی پای به این ورطه گزارده اند، ارزشمند و کار آمد پیش بینی می شود. معدود اند زنانی که در این حوزه درخشیده اند و معدود اند مطالعاتی که در زمینه ی معرفی این هنرمندان صورت گرفته باشد. بدیهیست در این رساله مجال پرداختن و مطالعه ی فعالیت های تمامی هنرمندان زن معاصر ایرانی نخواهد بود و روشن است که تعداد زنان هنرمند ایرانی که شایسته ی بررسی و تحلیل شدن را دارا باشند متناسب با حجم این رساله نیست، بنابراین در این رساله تلاش می شود با بررسی عمومی حضور زن ایرانی در هنر معاصر به ویژگی های هنری سه تن از برجسته ترین هنرمندان زن ایرانی : رزیتا شرف جهان، بیتا فیاضی، ندا رضوی پور، پرداخته شود. در این راستا ضمن بررسی دوران ارتباطات، به ویژگی های خاص ابزار بیان نوین ( هنر ویدیویی[1]  ، هنر اینستالیشن[2] ، هنر اجرا یا پرفورمنس[3] ، هنر اینترنتی[4] ، هنر دیجیتالی[5] و … ) و مختصات خلاقیت های نوین ، پرداخته می شود و شرایط قرار گرفتن هنرمندان زن ایرانی در این ورطه ، مورد مطالعه ، تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت.

  1-2 هدف های تحقیق:

از آنجایی که به رسانه های نوین و چگونگی کاربرد آن در عرصه های هنری در ایران کمتر پرداخته شده است در حالی که در هنر معاصر دنیا از جایگاه ویژه ای برخوردار است و همچنین بکارگیری این رسانه ها به عنوان ابزار بیان و نمایاننده ی ایده های هنرمندان در جامعه ی کنونی ایران نیز با سرعت قابل ملاحظه ای در حال افزایش است، ضرورت پرداختن و شرح و وصف این روند در زمان معاصر غیر قابل انکار تصور می شود. به دلیل محدود بودن پژوهش های میدانی در رابطه با زنان ایرانی و همچنین حجم محدود این رساله، اینجانب سه تن از زنان برجسته ای که در این تقسیم بندی جای می گیرند انتخاب و معرفی کرده ام و با تحلیل آثارشان و مصاحبه  هایی که صورت گرفته است، صفحه ی نا نوشته ای از تاریخ هنر معاصر ایران را به تحریر در می آورم.

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن:

در این رساله تلاش می شود نکات نا نوشته و ناگفته ای از تاریخ معاصر هنر ایران بررسی شود تا ضمن روشن کردن وجوه برجسته و راهکارهای اعمال شده توسط هنرمندان ، به تئوری های موجود در راستای پیشنهاد ها و چاره اندیشی های  هنری پرداخته شود. در راستای دستیابی به این هدف و برداشت و معرفی هر چه نزدیکتر به واقعیت، مطالب این رساله با استناد بر مصاحبه ها و توضیحاتی که این هنرمندان شخصا ارائه می دهند، خواهد بود تا از هر گونه برداشت غیر واقعی در رابطه با این موضوع اجتناب شود. هدف این رساله در عین حال بررسی خلاقیت های نوین نیمی از جامعه ی ایران یعنی” زنان” است، بطوری که تنی چند از این جامعه از زبان خود و با دنیای خود به وصف آن می پردازند.

1-4 سوالات و فرضیه های تحقیق

• سوالات تحقیق
• آیا رویکردهای نوین رسانه ای در آثار زنان ایرانی دارای گرایشات فمینیستی است؟
• انتخاب رسانه های نوین به عللی چون از کارافتادگی رسانه های پیشین و یا به علت هم گام شدن با دیگر جوامع هنری در سراسر دنیا، بوده است؟
• آیا به کار گیری رسانه های نوین از سوی هنرمندان معاصر اجتناب ناپذیر است؟

 – فرضیه های تحقیق

–     بنا بر جریاناتی که در سرار دنیا در این زمینه مشاهده می شود و همچنین تجربیاتی که در گذشته توسط هنرمندان به اجرا در آمده است، می توان چنین تخمین زد که این برخورد ها می توانند از گرایش های فمینیستی متاثر باشند.

–      استفاده از رسانه های نوین به عنوان دستاورد های نوین جامعه ی صنعتی، گزینه های بسیاری را در زمینه های مختلف به هنرمندان ارائه می کند اما این مهم به این معنا نمی تواند باشد که استفاده از آنها به عنوان نفی سایرین خواهد بود. به طور مثال بدیهی است که استفاده از رنگ و بوم به مفهوم نفی عکاسی نیست تنها برخوردی متفاوت در راستای خلاقیت است.

–      آشنایی با رسانه های نوین را می توان همتای سواد آموزی  در اعصار گذشته دانست. چرا که این رسانه ها نقشی بسیار مهم در زندگی انسان معاصر بازی می کند و عدم آشنایی با این پدیده می تواند به معنای بی سوادی در عصر حاضر تلقی شود. هنرمند به عنوان یکی از تاثیرگذار ترین اقشار جامعه موظف است در بالا بردن هر چه بیشتر سطح سواد خود کوشا باشد تا به بالاترین کیفیت موفق به ایفای نقش خود شود.   

1-5 مدل تحقیق:

    در این تحقیق تلاش بر این است که در ابتدا به کلیات بکارگیری رسانه های نوین در عرصه های بین المللی و چگونگی جایگزینی این رسانه ها به عنوان ابزار بیان در گستره ی دنیای هنر و سپس به  مختصات حضور رسانه های نوین در عرصه ی خلاقیت های نوین زن هنرمند ایرانی  پرداخته و به نقاط اشتراک و افتراق در حوزه ی خلاقیت های این هنرمندان پرداخته شود.

1-6 تعاریف عملیاتی متغیر ها و واژه های کلیدی:

هنر جدید، رسانه های نوین، هنر مفهومی، هنر اجرا، هنر چیدمان، هنر ویدئو، هنر زمینی، هنر اینترنتی

1-7  روش تحقیق:

بنابر عنوان و موضوع انتخاب شده که مبنی بر رویکرد های نوین رسانه ای تنی چند از هنرمندان معاصر زن ایرانی است، لذا لازم دیده می شود که علاوه بر مطالعه ی مکتوبات، نقد ها و شرح و توصیفاتی که در رابطه با این هنرمندان، در گذشته صورت گرفته است، به انجام مصاحبه هایی حضوری و مستقیم با این هنرمندان نیز پرداخته شود. این مصاحبه ها و گفتگو ها با همکاری این هنرمندان صورت گرفته و در ارائه ی مطالبی هر چه موثق تر و نزدیکتر به واقعیت به این رساله یاری رسانده اند.

بنابراین این تحقیق به صورت کتابخانه ای و میدانی و مصاحبه ای به انجام رسیده است. روش اجرای این تحقیق، تحلیل تطبیقی و توصیفی- تحلیلی در نظر گرفته شده است.

1-8 محدودیت ها و مشکلات تحقیق :

همانطور که از عنوان تحقیق بر می آید، رویکرد های نوین رسانه ای در زمان معاصر مورد بررسی است، لذا به علت معاصریت این امر منابع مکتوب در این زمینه در دسترس نبوده و یا در محدوده ی مقالاتی پراکنده و نقد هایی کوتاه می باشد. بنابراین مطالب ارائه شده ای که از منابع مکتوب و کتب مرجع استخراج شده اند، بسیار محدود و با جستجوی بسیار صورت گرفته اند. بدیهی است که اینگونه تحقیقات با این دسته عناوین که حاکی از رویکرد های معاصر هستند، فاقد پیشینه ی وسیع بوده و همانطور که از واژه ی معاصر بر می آید ریشه ای در تاریخ و یا مطالعاتی با گستره ی وسیع نداشته و انجام تحقیقاتی همچون رساله ی پیش رو، در جهت پر کردن فضاهای خالی در رابطه با این موضوعات می باشد. باشد که توسط این تحقیق، برگی به این تاریخچه ی در دست تدوین، افزوده شود.

 

فصل دوم : مطالعات نظری

 

 

مقدمه

هنر قرن بیستم، هنری است که گستردگی کنونی اش را مدیون هنرمندانی ساختار شکن و با جسارت و همچنین پیشرفت  لحظه ای تکنولوژی در زمینه های مختلف است. تکنولوژی ای که پیشرفت خود را بی دریغ در کفه ی اخلاص قرار داده و هنرمندان قشری هستند که یکی از بیشترین بهره ها را از این مقوله برده اند. چگونگی ورود این رسانه ها به دنیای هنر و برخورد های آغازین هنرمندان با این رسانه ها به مثابه ابزار بیان هنری، یکی از مقاطع پر فراز و نشیب و همچنین متنوع تاریخ هنر معاصر است.

2-1 تاریخچه ی آغاز به کارگیری رسانه های نوین به مثابه ابزار بیان هنری

رسانه های نوین مشخصه ی تمام نمای هنر قرن بیستم، در چگونگی تحولات در تغیر زبان بیان و ابزار بیان است. هنر قرن بیستم تمایز خود را در ابداع هنرمندان در استفاده از ابزار های متفاوت بدست آورد.

ابتدا هنرمندانی چون ژرژ براک[6] و پیکاسو در اوایل قرن بیستم با بهره گرفتن از اشیای آماده بر روی بوم، آثار خلق شده بر روی بوم را فرا تر از نقاشی دو بعدی با رنگ و مدیوم ها ی متداول گسترش داداند. همین امرباعث تحولات و راه گشای دید نوینی در برخورد با اثر هنری با ابزار های جدید و غیر معمول که تا آن زمان تجربه شده بود، شد. در این اثنا سبک های انتزاعی، سوررئالیسم، مفهوم گرایی و… بوجود آمد که همگی به نوعی نقاشی به شکل سنتی را دچار دگرگونی می کرد.

در این زمان تغیر بیان، هنرمند را به سمت تغیر ابزار بیان نیز سوق داد و هنرمند دیگر در صدد بازنمایی طبیعت و عین گرایی ( به هر شکل و سبکی ) نبود واین گونه بود که هنرمند تعریف و بیان شخصی خود را در خلق آثارش مد نظر